Avrupa Birliği ülkelerinden Slovakya’nın Başbakanı Igor Matovic, AB’nin ‘Rus aşısı karşıtı’ olmasına karşın 2 milyon doz Sputnik V aşısı almıştı. Bu sayede aşılama oranını hızlandırmayı ve pandeminin önünü almayı amaçlayan Matovic için işler hiç de umduğu üzere gitmedi.
Başbakan, aşıların gelmesinden kısa bir müddet sonra kendi hükümetinin istifa baskısı ile karşı karşıya kaldı ve daha fazla dayanamayarak 28 Mart günü istifa ettiğini açıkladı. Matovic böylelikle pandemi kaynaklı krizler yüzünden koltuğunu bırakmak zorunda kalan birinci başkan sıfatını da elde etti.
Başbakan’ı istifaya götüren süreç hayli çarpıcı. Lakin bu husustaki ayrıntılara girmeden evvel Slovakya pandemi ile çabada muvaffakiyet öykülerinden biri olarak görülürken tablo nasıl bilakis döndü ona bir bakalım…
MART 2020’DE OHAL İLAN EDİLDİ
Yaklaşık 5,5 milyon nüfusu ile Slovakya, koronavirüs pandemisinin birinci başladığı devirde, salgınla en tesirli uğraş eden ülkeler ortasındaydı.
Mart 2020’de günlük hadise sayısı ortalama 10 olan Slovakya’da virüsün yayılmasını önlemek gayesiyle fevkalâde hal (OHAL) ilan edildi. 16 Mart-14 Haziran ortasında geçerli olan OHAL kapsamında sportif ve kültürel faaliyetler, aile toplantıları, dini merasimler yasaklandı.
Pandeminin birinci günlerinde ülkenin başbakanı daha evvel sıhhat bakanlığı da yapmış olan Peter Pellegrini’ydi. Yapılan seçimler sonucu OHAL’in başlangıcından beş gün sonra Pellegrini koltuğu Matovic’e devretti.
Virüs Avrupa’yı kasıp kavururken maske kullanımına erkenden başlanması, sonların kapatılması ve üstte saydığımız öteki tedbirler ile Slovakya, salgının birinci dalgasından büyük ölçüde kaçındı. Hatta bir halk sıhhati muvaffakiyet hikayesi olarak büyük övgü topladı.
EKİM AYINDA İKİNCİ OHAL GELDİ
Yaz aylarını sakin geçiren Slovakya’nın günlük olay sayıları Ağustos 2020’de yüzlere, Ekim 2020’nin başında ise binin üzerine çıkmaya başladı. Matovic hükümeti, 1 Ekim 2020’de 45 gün sürmesi planlanan bir OHAL kararı daha aldı. Restoranlar kapandı, okullar kapandı, maske takma zaruriliği yine geldi.
(Defalarca uzatılan OHAL kararı bugün hala yürürlükte. Son olarak iki hafta kadar evvel yapılan açıklamayla OHAL’in 40 gün daha devam edeceği duyuruldu.)
TARİH ARALIK 2020: ÜLKE TAM KAPANMAYA GİTTİ
Süratle artmaya başlayan hadise sayıları karşısında OHAL tedbirleri de tesirli olmayınca tam kapanma ilan edildi. Slovakya Sıhhat Bakanı Marek Krajci, 19 Aralık Cumartesi gününden itibaren ülkede market, eczane, banka dışında dükkanların büyük çoğunluğunun kapatılacağını, meskenlerden çıkışlara sırf iş, hekim ve alışveriş gerekçesiyle müsaade verileceğini duyurdu.
Krajci, “Durum her zamankinden daha önemli. Noel Bayramı virüsün yayılması açısından çok tehlikeli” halinde konuştu. Tam kapanma 10 Ocak 2021’e kadar devam etti.
SLOVAKYA’NIN KORONAVİRÜS MUVAFFAKİYET ÖYKÜSÜNE NE OLDU?
Tam kapanma 10 Ocak’ta sona erdi fakat ülke hala çok iyi durumda değildi. Şubat ayında yeni ve daha sert kısıtlamalar duyuruldu. Avrupa’nın nüfus açısından en küçük ülkeleri ortasında yer alan Slovakya’da can kayıplarının önemli artış göstermesi, ülkeyi dünya genelinde toplam nüfusa oranla meyyit sayısında birinci sıraya yükseltti.
Ocak ayında yeni olaylar ve hastaneye yatışlar tepe yaparken Covid-19 nedeniyle hastaneye kaldırılan tüm hastaların yaklaşık yüzde 20’si hayatını kaybetti.
Ne yazık ki sayılar daha da berbata gidiyor üzere görünüyor. Slovakya’nın en büyük ikinci hastanesi olan Kosice’deki Louis Pasteur Üniversite Hastanesi’nde, şubat ayında Covid-19 hastalarının mevt oranı bir evvelki aya nazaran arttı. Vefat oranı yüzde 24’ten yüzde 30’a yükseldi.
Artan vefat ve hadise sayıları sebebiyle sıhhat sisteminde meseleler yaşayan Slovakya, 17 Şubat’ta Avrupa Birliği’nden acil yardım talebinde bulundu. Yardım talebinin akabinde komşu ülkeler harekete geçti. Polonya Sıhhat Bakan Yardımcısı Waldemar Kraska, Slovakya’dan teneffüs aygıtına gereksinim duyan ileri seviyede yeni tip koronavirüs hastası 3 kişinin ülkeye getirildiğini duyurdu, yeni hastaların da kabul edileceğini açıkladı.
Slovakya’ya yardım eden bir öteki ülke de Almanya oldu. Slovak sıhhat sistemi üzerindeki baskıyı hafifletmek isteyen Almanya, yapay akciğer ventilasyonuna gereksinim duyan hastaların tedavisine yardım etme talebinde bulundu.
Öte yandan Slovakya, salgın ile gayrette yaşanan işçi kahrı nedeniyle, pandemi hastanelerinde görevlendirmek üzere Avrupa Birliği’nden 10 hekim ve 25 hemşire istedi.
PANDEMİDE DEĞİŞEN İDARE
Bir yandan pandemi ile uğraş eden Slovakya, öteki yandan hükümet değişimi yaşadı. Pandeminin Avrupa’yı vurduğu periyoda denk gelen 21 Mart 2020’de OLANO (Sıradan Beşerler ve Bağımsız Şahsiyetler Partisi), SME-RODİA (Biz Aileyiz), SAS (Özgürlük ve Dayanışma Partisi) ve ZA LUDİ (Halk İçin) partilerinden oluşan koalisyon hükümeti ile Igor Matovic başbakan oldu.
Başlangıçta, Slovakya koronavirüs salgınını iyi yönetim ediyor üzereydi. Geçen bahar sıkı bir tecritin akabinde, ülkede iktisat ve toplumsal hayat kısa müddette olağana döndü. Sonbaharda ikinci dalga yaklaşırken Başbakan Matovic, pek çok uzmanın karşı istikametteki tavsiyelerine karşın ülke çapında bir diğer kapanmayı önlemek için tertipli antijen testi yapmaya karar verdi.
Bu kapsamda ülke genelinde 5 binden fazla test merkezi kuruldu. Slovak yetkililer, PCR yerine daha az emniyetli olan ve 15 dakikada sonuç veren antijen testi kullanma kararı aldı. Başbakan Matovic, 13 milyon antijen testinin hazır olduğunu duyurdu. Slovak önder ayrıyeten ülkenin büsbütün karantina altına alınmaması için halka test yaptırması davetinde bulundu. Strateji başarısız oldu.
Bu ortada, Slovakya’daki koronavirüs krizi denetimden çıktı ve İngiliz mutasyonu ülkede son süratle yayılmaya başladı. Sıhhat yetkilileri, hükümetin kendileri ile iş birliği yapmamasından şikayet etmeye başladı. Ayrıyeten, enfekte şahıslar için getirilen genel kısıtlamalara ve karantina tedbirlerine neredeyse hiç uyulmuyordu. Ülkede şu anda her gün 2.000’den fazla yeni hadise ve yaklaşık 100 vefat kaydediliyor.
RUS AŞISI ATAĞI BARDAĞI TAŞIRDI
Ülkede pandemi ile gayret denetimden çıkarken, hükümette de ipler geriliyordu. Başbakan Matovic ile koalisyon ortakları, salgının seyri konusunda uyuşmazlıklar yaşıyordu. Tüm bunlar olurken Matovic, ülkedeki aşılamayı hızlandırmak için Rusya ile aşı mutabakatı yaptı. Lakin burada farklı bir nokta vardı; Başbakan’ın Rusya ile aşı mutabakatı yaptığından kimsenin haberi yoktu.
Slovakya’nın Rusya’dan 2 milyon dozluk Sputnik V aşısı temin etmek için saklı bir muahede yaptığının ortaya çıkması üzerine siyasi bir skandal hükümeti kasıp kavurdu. Mutabakat hükümetteki koalisyon ortaklarının dayanağı olmadan hayata geçirildi. Slovakya’nın Sputnik V’e hala kullanım onayı vermemiş olan AB’nin bir üyesi olması da işin öbür boyutu.
Matovic’in Rus aşısını tek taraflı olarak satın alma kararı bardağı taşıran son damla oldu. Sebep olduğu politik krizin akabinde istifa etmesi istenen Başbakan, sonunda bu çağrıyı kabul etti. Matovic’in yerine Cumhurbaşkanı Zuzana Caputova tarafından Maliye Bakanı Eduard Heger getirildi. Matovic, vedasında “Bu yıl boyunca yaptığım tüm yanılgılardan ötürü beni affedin lütfen” diye konuştu. (Matovic’den iki hafta kadar evvel de Sıhhat Bakanı Marek Krajci, baskılara daha fazla dayanamayarak istifasını vermişti.)
Öte yandan ülkeye gelen 2 milyon doz Rus imali Sputnik V aşıları şimdi inceleme evresinde olduğu için uygulanmaya başlanmadı.
Hürriyet