Dünya günlerdir Covid-19’un pençesi altında kıvranan Hindistan’la yatıp Hindistan’la kalkıyor. Ülkede günlük yeni olay sayıları 400 bine yaklaşırken her gün neredeyse 4 bin kişi Covid-19 nedeniyle hayatını kaybediyor. Bu sayıya hastanelerde yer olmadığı için Covid-19 teşhisi konmadan meskeninde ölenler dahil değil. Can kaybı o denli bir düzeye ulaştı ki 24 saat çalışan krematoryumlarda kullanılan metal araç ve gereçlerin erimeye başladığı haberleri, otoparklarda toplu halde yakılan cesetlerin imgeleri dünya basınında yer aldı.
Dünyaca ünlü Hindistanlı muharrir Arundhati Roy’un hafta içi Guardian gazetesinde yayımlanan yazısının başlığı çok can yakıcı. “İnsanlığa karşı işlenen bir suça şahitlik ediyoruz” diyen Roy, Hindistan hükümetinin virüsle uğraş siyasetlerini ağır bir lisanla eleştirdiği yazıda Başbakan Narendra Modi’nin Ocak ayında Dünya İktisat Forumu’nda yaptığı konuşmada söylediği şu kelamları aktarıyor:
“Dostlarım, sizlere 1,3 milyar Hindistanlının itimat, olumluluk ve umut bildirilerini getirdim. Hindistan’ın dünya genelinde koronadan en fazla etkilenen ülke olacağına inanılıyordu. Hindistan’da korona tsunamisi yaşanacağı 700-800 bin kişinin virüsle enfekte olacağı, 2 milyon Hindistanlının öleceği söyleniyordu.
“Dostlarım, Hindistan’ın muvaffakiyetini diğer bir ülkeyle kıyaslamak gerçek olmaz. Dünya nüfusunun yüzde 18’ine sahip olan ülkemiz, koronayı tesirli bir biçimde denetim altına alarak insanlığı büyük bir felaketten kurtardı.”
Pekala Hindistan yalnızca birkaç ay içinde ‘dünyayı kurtaran’ muvaffakiyet öyküsünden bu hale nasıl geldi?
Toplu yakma süreci öncesi yığılmış odunlar
AYLAR ÖNCESİNDEN UYARMIŞLARDI
Aslına bakılırsa Hindistan’da felaket tabir-i caizse bağıra bağıra “Geliyorum” dedi. Örneğin Eylül ayında saygın bilim mecmuası Lancet’in başyazısında Hindistan’daki “sahte iyimserliğin” ülkenin Covid-19’la uğraş idaresini rayından çıkarabileceği uyarısı yapılıyordu. Lakin ikazlar pek tesir etmedi ve maalesef kısa müddette tablo bugünkü haline döndü.
Guardian’ın aktardığına nazaran, nitekim de Eylül 2020-Şubat 2021 tarihleri ortasında Hindistan’daki Covid-19 tablosu dünyanın geri kalanını kıskandıracak bir biçimde olumlu seyrediyordu. Yılın en soğuk ayları olmasına karşın günlük yeni hadise sayıları 4 basamaklı bedellere kadar gerilemişti.
Bilim insanları bu tabloyu açıklamakta zahmet çekiyordu. Hindistan’ın havası tesirli olmuş olabilir miydi? Ya da çocukluklarından bu yana birçok aşıyla aşılanan Hindistanlıların bağışıklık sistemleri SARS-CoV-2 virüsüne baskın mı gelmişti? Tahminen de tüm dünyanın pandemiden çıkışın anahtarı olarak gördüğü kitle bağışıklığına ulaşan birinci ülke Hindistan olmuştu. Bu son ihtimal ülkede üst seviye yetkilileri de epey heyecanlandırıyordu. Hatta hükümet bu ihtimali araştırmak için bir çalışma düzenledi. Zati ne olduysa da bu ihtimalin yaygın bir biçimde kabul görmesi nedeniyle oldu.
Yakılan bir sevdiğine veda eden bir Hindistanlı
İKİNCİ DALGA İHTİMALİ GÖZ GERİSİ EDİLDİ
19 Mart’ta hurriyet.com.tr’de yayımlanan “1,3 milyarlık Hindistan’ın koronavirüsle imtihanı” başlıklı haberimizde, virüsün en fazla can aldığı ülkelerden biri olmasına rağmen Hindistan’da Covid-19’un bilhassa halk nezdinde fazla önemsenmediğini anlatmıştık. O periyotta Maharaştra ve Kerala üzere eyaletlerde patlak vermeye başlayan olaylar mahallî birer sorun olarak görülüyor, ikinci dalganın işaretinden fazla birinci dalgadan geriye kalan tesirler olarak değerlendiriliyordu.
Haberde görüşlerini aktardığımız birçok uzman ise can kaybının nüfusa oranının epeyce düşük olması, tüberküloz üzere diğer hastalıkların denetiminin öncelikli görülmesiyle aşı uygulamasında geride kalınması, kamusal alanların açılması, halkın maske takmayı önemsememesi, nüfusun çok büyük kısmının sıhhat hizmetini özel bölümden alma zaruriliği ve ekonomik eşitsizlikler üzere birçok faktör nedeniyle Hindistan’ı değerli risklerin beklediğini söylüyordu. Bu ikazların üzerinden 1 ay üzere bir vakit geçti ve maalesef beklenen oldu.
Gerçekten Guardian’a konuşan Hindistan Eski Sıhhat Bakanı Sujatho Rao, “Seçimler yapıldı, dini bayramlar ve öbür her şey büsbütün açıldı. Bu çok büyük bir küsurdu ve hepimiz bu nedenle çok büyük bir bedel ödüyoruz” tabirlerini kullandı.
Bugün otellerin yemek salonları bile hastaneye çevrilmiş durumda
“ZAFERE ULAŞTIK” HİSSİ VARYANTLARDAN DAHA TESİRLİ
Elbette Hindistan’da virüsün ikinci dalgasının bu kadar büyük olmasında virüsün birinci haline kıyasla daha bulaşıcı olduğu bildirilen varyantların tesiri de büyük. Lakin ortalarında hükümete danışmanlık verenler de bulunan birçok kamu sıhhati uzmanı asıl sorunun “Biz zafere ulaştık” duygusu sonucu alınan kararlar olduğunu belirtiyor.
Hindistan Kamu Sıhhati Vakfı Lideri K. Srinath Reddy bunlardan biri. Reddy, Guardian’a, “Ocak ayında durum yanlış okundu ve kitle bağışıklığına ulaştığımız, ikinci dalgayı yaşamayacağımız düşünüldü. Hindistan tam bir kutlama moduna girdi. Halbuki biliyoruz ki virüs beşerler aracılığıyla yol alıyor ve kalabalıklarla birlikte kutlama yapıyor” dedi.
Aşoka Üniversitesi’nden viroloji uzmanı Shahid Jameel ise, birtakım siyasetçilerin ve bilim insanlarının düşük enfeksiyon ve vefat oranlarından övgüyle bahsetmesinin Hindistanlılarda “Biz özeliz” hissiyatını yarattığını belirterek, “Ama biz özel değiliz” diye konuştu.
ORANLAR AVRUPA’YA KIYASLA FAZLA YETERLİYDİ
Pekala Hindistan bu yanlış kanıya nasıl kapıldı?
Bilindiği üzere, Covid-19’un birinci devirlerinde en riskli küme yaşlılar kabul ediliyordu. Bu nedenle nüfusunun ortalama yaşı 28 olan Hindistan’da Covid-19 kaynaklı mevt oranlarının düşük olması bekleniyordu. Fakat birinci dalga sonuçları varsayım edilenden bile çok daha iyiydi.
Örneğin 60 milyon civarında nüfusu bulunan Karnataka eyaletinde yapılan testler Ağustos ayı prestijiyle burada yaşayanların neredeyse yarısının enfekte olduğunu gösteriyordu. Fakat geçen yıl Karnataka’da ölen kişi sayısı 12 binken, aşağı üst birebir nüfusa sahip Fransa’da virüs nedeniyle ölenlerin sayısı aşağı üst 60 bindi.
Bugün yapılan araştırmalar Hindistan’da o devirde açıklanan resmi kayıtların çok da muteber olmadığına işaret ediyor. Örneğin Washington’da bulunan Hastalık Dinamiği İktisadı ve Siyaseti Merkezi’nin araştırmacılarından Ramanan Laxminarayan, “Hindistan mutlaka bir istisna değil. Hatta kayıplarımızın birçok 40-70 yaşları ortasında. Bu yaş kümesinde mevt oranlarımız başka ülkelerden daha yüksek” diyor.
Mescitler ve stant salonları da hastaneye dönüştürülüyor
HİNDİSTAN’IN SÜPERMODELİ FELAKETİ GETİRDİ
Üstte bahsettiğimiz üzere kitle bağışıklığı ihtimalini inceleyen komitenin hazırladığı “süpermodel” de bugünkü durumun sebeplerinden biri olarak görülüyor.
Chennai de bulunan Matematiksel Bilimler Enstitüsü’nden hastalık modelleme uzmanı Gauram Menon, “Hindistan’ın sürü bağışıklığı sonucu virüsü Şubat prestijiyle ortadan sileceği, Hindistanlıların bir halde ‘istisna’ olduğu, enfekte olanların genleri ya da daha evvelki bağışıklıkları nedeniyle asemptomatik geçirecekleri üzere varsayımların hepsi yanlıştı” diye konuştu.
Reddy ise Hindistan iktisadının kelam konusu devirdeki durumunun da göz arkası edilmemesi gerektiğini belirterek, “Ekonominin tekrar rayına oturması isteniyordu. Beşerler duymak istediklerini duydular” sözlerini kullandı.
Hindistan’da oksijen bittiği haberleri korkutuyor. Oksijen tüpleri polis müdafaası altında…
HER YER AÇILDI, HASTANELER KAPANDI
Ve Şubat sonu prestijiyle Hindistan’da hayat neredeyse pandemi öncesindeki haline döndü. En sonuncusu 29 Nisan’da olmak üzere birçok eyalette lokal seçimler yapıldı, kriket maçları seyircili oynanmaya başladı, alışveriş merkezleri açıldı. Hatta bir parlamento komitesinin devlet hastanelerindeki yatak sayısının ziyadesiyle düşük olduğu istikametindeki ikazlarının bilakis, başkentteki dört süreksiz hastane ile Pune’deki 800 yataklı bir hastane ve Assam eyaletinde bir Covid-19 tesisi kapatıldı.
Rao, “Kendimizi ikinci dalgaya hazırlamamız için çok fazla fırsat vardı. Vakti iyi kullanabilirdik. Fakat en kötüsünü geçirdiğimizi ve muvaffakiyetle yönettiğimizi düşündük” sözlerini kullandı. Hatta 11 Ocak-15 Nisan tarihleri ortasında Hindistan’ın Covid-19 bilim şurası toplantıları bile iptal edildi.
AŞILAMA HAYAL KIRIKLIĞI OLDU
En kötüsünün geçtiği duygusu ülkenin Covid-19 aşılama programına da darbe vurdu. Yetişkinlerin aşılanması için gerekli altyapının inşası neredeyse 1 yıl sürdü ancak aşılama çok yavaş başladı.
Dünyanın en büyük aşı üretim tesislerine konut sahipliği yapan Hindistan, uzun bir süre boyunca Güney Asya’daki aktiflik yarışında Çin’den geri kalmamak için ürettiği aşıları bölge ülkelerine gönderdi. Serum Institute ve Bharat fabrikalarından çıkan aşıların yalnızca yüzde 1’i ülkede kaldı.
Gençlerin aşılanması öncelik olarak görülmediği üzere halk da aşı olmaya pek sıcak bakmıyordu. Örneğin, 19 Mart’taki haberimizde görüşüne yer verdiğimiz Delhili bir hastane işçisi olan 47 yaşındaki Amit Mehra, öncelikli olmasına karşın aşı yaptırmadığını belirterek, “Sırf aşı var diye olacak değilim” diyordu.
Şu anda ise Hindistan elinde gereğince aşısı olmadığı ve üretim suratı gereksinimi karşılayamadığı için bir kriz yaşıyor.
HİNDİSTAN’IN SORUNU HEPİMİZİN SORUNU
Üç ay evvel dünyanın kıskandığı Hindistan bugün tüm dünyanın sorunu haline gelmiş durumda. Ülkedeki yüksek olay ve vefat sayıları tüm dünya için bir risk teşkil ediyor. Bu nedenle global çapta bir tahlil arayışı için uzmanlar davette bulunuyor.
Dünya Sıhhat Örgütü Baş Uzmanı Dr. Soumya Swaminathan, “Virüs hudutlara, milliyete, yaşa, cinsiyete ya da dine bakmıyor. Şu an Hindistan’da yaşananlar maalesef öbür ülkelerde de yaşandı” kelamlarıyla bu duruma dikkat çekti.
Brown Üniversitesi Kamu Sıhhati Okulu Dekanı Dr. Ashish Jha ise CNN’e yaptığı açıklamada, “Hindistan’a yardım etmezsek hadiselerde patlama olacağı tasasını yaşıyorum” dedi.
Virüsün seyahat kısıtlamalarına rağmen bir ülkeden başkasına basitçe yayılabilmesi, en değerli noktalardan biri. Fakat daha değerli bir nokta da Hindistan üzere büyük sayıda olayların görüldüğü yerlerde varyant ihtimalinin doğması.
HİNDİSTAN VARYANTINA BENGAL VARYANTI EKLENİR Mİ?
Hakikaten B.1.617 kod ismiyle bilinen ve iki mutasyonu bir ortada sergileyen Hindistan varyantı şimdiden tıp dünyasının gündemine oturdu. İşin berbatı, Türkiye’de de 5 şahısta tespit edildiği açıklanan bu varyant, tek olmayabilir.
Uzmanlar virüsün her yeni hadisede evrim geçirme bahtına sahip olduğunu belirterek, yeni varyantlar çıkabileceği ikazlarında bulunuyor. Hindistan gazetelerinde üç mutasyonlu “Bengal varyantı” ihtimali konuşuluyor. Bengal eyaletinin başşehri Kalküta’da test edilen her iki bireyden birinin olumlu çıktığı söyleniyor.
Virüsün daha fazla yayılmasını önlemek için aşılamayı hızlandırmak isteyen Hindistan’a ABD liderliğinde bir küme ülkenin 60 milyon doz AstraZeneca aşısı göndereceği açıklandı. Lakin bu aşıların ülkeye ulaşmasının aylar sürebileceği kestirim ediliyor. ABD, İngiltere, İtalya, Almanya, Rusya üzere ülkelerde Hindistan’a tıbbı ekipman ve ilaç transferi ise bu hafta başladı.
BİLİM İNSANLARI ŞEFFAFLIK İSTİYOR
Hindistan’daki bilim insanları ise hükümete yönelik şeffaflıkla ilgili tenkitlerini sürdürüyor. Son olarak cuma günü 350’den fazla bilim beşerinin imzaladığı bir açık mektupla Başbakan Modi’ye, “Verileri açıklayın ki biz de hayatları kurtarabilelim” daveti yapıldı.
Mektupta hükümetin belirlediği uzmanların yürüttüğü modelleme sürecinin yetersiz bilgiyle yapıldığı söz edildi. İmzacılar ayrıyeten gerekli bilgiyi alamadıkları için kaç tane yatağa, ne kadar oksijene ya da ağır bakım tesisine gereksinim duyulacağına dair öngörülerde de bulunamadıklarını belirterek durumun daha da berbata gidebileceği bildirisini verdi.
Hürriyet
