Evvelden 60 bin kilometre karelik bir alanı kaplayan Aral, yer yer 40 metre derinliğe ulaşıyordu. Şimdiyse bu heybetli tabiat mükemmelinin yalnızca yüzde 10’u geriye kalmış durumda. Aral’ın kuruması son yüzyıllarda görülmüş en büyük yeryüzü dönüşümü olarak kabul ediliyor. Orta Asya’nın iki büyük ırmağı Amu Derya ve Siri Derya Aral’ı besleyen kaynaklardı. Fakat Sovyetler Birliği periyodunda bu iki ırmak pamuk tarlalarının sulanması için kullanılmaya başladığında Aral Gölü’nün de geleceği meçhul hale geldi. Sovyetler Birliği’nin planlamacıları Orta Asya’yı dünyanın en büyük pamuk üreticisi haline getirmeyi tasarlamışlardı. Bu siyasetin sonucunda Özbekistan 1980’lerde dünyanın en büyük pamuk üreticisi haline geldi.
Aral’ın yüzölçümü daraldıkça daha çok böcek ve haşare çekmeye başladı. Buna karşılık balık nüfusu da giderek azaldı. Diğer bir deyişle Sovyetlerin pamuk üretimi hayalleri dev bir gölün ve balıkçılığın yok olmasına neden oldu. Aral’ın kurumasıyla bölgedeki iklim de değişti. Yağmurlar azaldı, yeşil alanlar kuraklaştı. Aral’a yakın tatlı su göletleri de Aral’la birlikte kurudu. Aral’ın beslediği bitki örtüsü içerisinde yaşayan antilop sürüleri yeryüzünden silindi. Aral Gölü küçüldükçe kuşbakışı imajı bir kardan adam halini almaya başladı ve şişman bir gövde üzerine oturtulmuş küçük bir baş manzarası ortaya çıktı.
Kardan adamın başı ‘Küçük Aral’ ismini aldı. Boyun noktasına ise bir baraj yapıldı. Kokaral Barajı sayesinde Aral’ın derinliği 2005’teki en sığ düzeyinden 3 metre üst çekilebildi. Lakin Küçük Aral, kuruyan gerçek Aral Gölü’nün yalnızca yüzde 5’i kadar. O yüzden bölgedeki büyük balık sürece fabrikaları bir daha hiç eskisi kadar çalışamayabilir. Küçük Aral’da balıkçılık tekrar canlanıyor fakat elbette eski günlerdeki üzere değil. Lakin bölge halkı tekrar de umutlu.
“Benim için geç ancak torunlarım tekrar denizi görsün istiyorum”
Kazak Maryan Baybolkızı, evvelden Aral Limanı olarak bilinen yerde yaşıyor. Aral’ın hâlâ büyük bir göl olduğu günleri hasretle anan Maryan, “Belki benim için artık geç lakin torunlarım denizi tekrar görsün istiyorum” diyor. Kazakistan hükümetinin resmi siyaseti Küçük Aral’ı denizin eski yüzölçümüne ulaşana kadar büyütmek.
Hürriyet
