NTV canlı yayınında soruları cevaplayan Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın açıklamalarından notlar;
* (Rezerv tartışması hakkında) Merkez Bankası Liderimiz teknik açıklama yaptı. Merkez Bankası’nın 2006’dan bu yana enflasyon hedeflemesi rejimini kullanıyor. Kısa vadeli faiz oranı temel siyaset hedefi olarak belirlendi. Merkez Bankası bu rejim çerçevesinde finansal istikrarı sağlamak için 2 türlü enstrümanı kullanmak zorunda. Mecburî karşılıklar ve alım satım süreçleri… Geçmişteki alım satım süreçlerinde de 2 yaklaşım görüyoruz. Döviz alım satım ihaleleri ve direkt döviz alım müdahaleleri… Döviz alım satım ihalelerinde evvelce açıklanmak şartıyla ihale gerçekleşiyor. Ne kadarlık alım satım gerçekleştiği paylaşılıyor. İkincisi Merkez Bankası harika bir durumla karşı karşıya kalınca direkt alım satım müdahalesi yapıyor. 15 gün sonrasında ne kadar alım satım yapıldığını paylaşıyor.
* Bu formüllere ek 2017’den itibaren Hazine Müsteşarlığı ve MB ortasında protokol imzalanıyor. Bu protokol yasal mıdır. Türk parasının deveranı ve istikrarı için siyasetleri Merkez Bankası’yla birlikte oluşturmak ve uygulamak. Yetki verilmiş yasal olarak. Merkez Bankası kanununun 4. unsurunda Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç dış bedelini korumak için gerekli önlemleri almak, yabancı paralar ile karşısındaki tespit için kur rejimini belirlemek. TL’nin pahasının belirlenmesi için dövizin alım ve satımı, TL ile değişimi, bankanın temel vazife ve yetkileri ortasında sayılmıştır. Süreçler büsbütün yasaldır. Maddelere alışılmamış durum kelam konusu değildir.
* Merkez Bankası Liderimiz açıkladı. Lakin biraz ayrıntılara girmek istiyorum. Süreç nasıl işlemiştir… Hazine hesapları üzerinden döviz alım satım süreci MB tarafından gerçekleştirilmiştir. Bir muhabir banka aracılığıyla alım satım süreçlerini elektronik platformda gerçekleştirildiğini görüyoruz. Bu platformda yerli yabancı piyasa yapan bankalar yer alıyor. Rastgele bir şahıs yok. Bir öteki soru, pekala bu döviz alım satım sürecinde taraflar birbirini biliyor mu? Hayır katiyen bilmiyorlar. Kimin ne kadar aldığını karşı taraf bilmiyor. Süreç tamamlanınca görüyorsunuz.
* Bankalar elektronik süreç platformunda bir TL likiditesi kelam konusu oluyor MB’de. Bunu da görebiliyorsunuz. Günlük olarak rahat bir biçimde görebiliyorsunuz. Ne kadarlık döviz alım satımı yapılmış bunların hepsini görüyorsunuz. Bunun örnekleri de var. Bu türlü ülkeler var. Bilhassa Uzak Doğu başta olmak üzere var. Kasım ayından bugüne döviz alım gerçekleştirmesi kelam konusu olmadı zati. MB kayıtlarında aslında tüm bunlar yer alıyor. Bu usulü tartışabilirsiniz lakin kimseyi yolsuzlukla suçlayamazsınız. Bir yolsuzluk yapması kelam konusu değildir. Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından talimat verildiği üzere iftiralar yer alıyor. Usulsüzlük yapıldığı halinde yaklaşımlar yanlışsız değil. Elbette tartışabilirsiniz lakin yolsuzlukla suçlayamazsınız.
* (Döviz süreçlerine ait bilgiler hakkında) Merkez Bankamızın uygulamalarında şunu görüyoruz. Döviz alım satım müdahalelerinin kamuoyuna açıklandığını görüyoruz. Geçmişe yönelik swap bilgilerinin yayınlandığını görüyoruz. Bilhassa bilgi kirliliği kelam konusu, siyasi materyal olarak kullanılması kelam konusu. Bilgi kirliliğinin ortadan kaldırılması açısından bu bilgilerin yayınlanmasında yarar görüyorum. Takdir Merkez Bankası’nın.
* Kullandığınız her söz her cümle yatırımcılar tarafından direkt karşılık bulabiliyor. Ülke riskine yönelik değişik algılara yol açabiliyor. Büyük itina ve hassasiyet gösterdim. MB bağımsızlığına müdahale edici kavram ve telaffuz içinde olmadım. Bu sıkıntıyı de değerlendirdiğimde şunu düşündüm. Merkez Bankası gerçek sahibidir bu işin. Merkez Bankası açıklama yapmadan benim açıklama yapmamın Merkez Bankası’nın bağımsızlığı üzerinde gölge oluşturur diye açıklama yapmak istemedim.
* Metotlar özet olarak elbette konuşup tartışabilirsiniz. Yapılmasaydı ne çeşit durumlarla karşı karşıya kalırdık bunları da konuşmak lazım. Yolsuzluk kelam konusu değil, gelen para swap üzerinden bankalara kullandırılmıştır.
* (Dünya iktisadı hakkında) Pandemi tüm dünya ekonomilerini sarstı. Sürece baktığımızda tüm ülkelerin sıkıntılar yaşadığını görüyoruz. Çok yüksek oranda borçlanmaların gerçekleştiğini görüyoruz. Toplam borç 24 trilyon artıyor. Kamu maliyesinde 16 trilyon dolarlık harcama görüyoruz. Dünyada birtakım şeylerin bu süreçte farkına varıldı. Tedarikteki kopukluklar, emtia fiyatlarındaki artış… Pek çok konuşulmayan mevzu ortaya çıktı. Güçlü bir büyüme bekliyoruz. Türkiye’ye müspet yansıması olacak. Aşılamaya bağlı olarak covid sürecini gözlemleyeceğiz. Dünya çok kıymetli bir sıkıntıyla karşı karşıya kaldı. Borçlanmada, bütçe açıklarında tüm ülkeler önümüzdeki yıllarla bunlarla gayret edecek.
* Ülkelerin genel manada borçlanmaları kelam konusu. Önemli sıkıntıların ortaya çıkacağını düşünüyorum. Tedarik meseleleri artık bilhassa tedarik zincirlerinde bölgesel tedarik noktalarının oluşması gerektiğini gösterdi. Çin, Uzak Doğu merkez değil de çok merkezli tedarik noktaları kurulmalı. Türkiye değerli pozisyona sahip. Güçlü bir altyapıya sahip. Bu problemlerin giderilmesi ülkelerin tek alacağı kararlardan oluşmuyor. Memleketler arası işbirliği, bölgesel birliktelikler, birlikte hareket etmeli ve ortak kararlar alınmalıdır.
* Hükümet olarak sürdürebilir hareket etmeye çalıştık. Uyguladık, uygulamaya devam ediyoruz. Sağlıklı ve nitelikli büyümeyle sağlanır. Enflasyona yol açmayan, hane halkında çok bir borçlanmaya neden olmayan, istihdam, yatırım, üretimin arttığı bir ortam aslında sağlıklı büyümeyi söz eder. Sağlıklı büyüme hangi oranda gerçekleştiğinden çok sürdürülebilir olması kıymetli. Temel sorun büyümenin finansmanında yatırıyor. İç tasarruflarımız yatırımlarımız için kâfi değil. Bu da cari açıkla karşımıza çıkıyor. Dış tasarrufların akışında aksaklık olduğunda kurlarda oynaklık görüyorsunuz. Bu oynaklık enflasyona baskı yapıyor. 2020’ye gelince. 2020’de G20 ülkelerinde 1,8 sayısıyla Çin’le birlikte büyüyen tek ülkeyiz. 2. çeyrekten itibaren iç talepte canlılık oluştu.
* 2020 sıkıntı bir yıl oldu. 2021’e bakınca iktisadi faaliyetler canlı başladı. İhracat potansiyelimiz iyi gidiyor. Ocak-Mart devrinde 50 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdik. Birinci çeyrekte öncü göstergelere baktığımızda yüzde 5,0 civarı bir büyüme öngörüyoruz. İkinci çeyrekte baz tesiriyle çift rakamlı bir büyüme kelam konusu olacak. 2021’in büyüme açısından daha olumlu yıl olacağını düşünüyoruz. Denetimli ölçülü yaklaşımda da hareket etmeliyiz.
* (Enflasyon hakkında) Enflasyonla gayret en temel önceliğimiz. Enflasyon aslında orta vadede arz talep sıkıntısından diğer bir şey değil. Yapısal bazlı meselelerimiz da kelam konusu. Siz talebi karşılayacak kadar üretemiyorsanız. Talebi kısıp arzı arttırmanız lazım. Enflasyonun yapısal sıkıntılarını çözmeye yönelik önlemlerimiz var. 4 temel konuya vurgu yapmak isterim. Fiyat istikrarının olmadığı enflasyonun yüksek olduğu ortamda istihdamdan sağlıklı büyümeden bahsedemezsiniz. Enflasyon paranın alım gücünü azaltıyor. Belirsizlik ortamı oluşturuyor. Enflasyon gelir dağılımı açısından da düşük gelir kümesinde daha fazla tesiri olduğunu da tabir etmek istiyorum.
* Enflasyonla uğraşta nasıl bir yaklaşımda bulunacağız. İstihdam için büyüme, büyüme için yatırım, yatırım için daha az belgisiz ortama gereksiniminiz var. Bunun için de fiyat istikrarı ve finansal istikrara gereksiniminiz var. Yalnızca para siyasetleriyle enflasyon sorunu çözülmez. Bizim birincisi temel makro ekonomik politikalarımızda değişiklik kelam konusu değil. Enflasyonla gayrete devam edeceğiz. Fiyat ve finansal istikrar için bu noktada MB Liderimiz kalıcı düşüş sağlanana kadar sıkı para siyaseti duruşuna devam edileceğini söz etti. Kıymetli ancak kâfi değil, yapısal sıkıntılar da kıymetli. İtimat ortamı en temel prensiplerimizden biri. Kısa vadeli kazanımlar için orta ve uzun vadeli kazanımlardan vazgeçmeyeceğiz.
* Bütçe açığımız 4,3’ten bunu 3,5’a çektik. Bütçe açığının azaltılması demek daha az borçlanmanız demek. Risk primi düşmesi, faiz ödemelerinin daha az olması demek. Enflasyonun da aşağı çekilmesi noktasında kıymetli öge. Çok ayrıntılı çalışma yaptık. Her bir kalem üzerinden geçtik. Gelirde harcamada ne yapabiliriz. Bunları tartıştık. Bir karar aldık. Bunları yapabiliriz dedik. 0,5 puanı gelir tarafında, 0,3 puanı harcamalar tarafında. Kalıcı gelir artışı için önlemler aldık. Düzenlemeler kelam konusu oldu. Covid nedeniyle harcama yapma zorunluluğumuz olan alanlar ortaya çıktı. Bütçede olmamasına karşın 46,5 milyar liralık harcama kelam konusu.
* Bu harcamalara karşın 4,3’lük bütçe açığını 3,5’e çektik. Enflasyon farkından ötürü memur ve emeklilere ödememiz kelam konusu oldu. Kamu maliyesi alanında disiplinli ilerliyoruz. Tek hedefimiz şu sağlıklı bir büyümeyi sağlayalım. (İlave önlemler hakkında) 46,5 milyar liralık harcama bugüne kadar ki yaptıklarımız. 2021’de hayata geçirdiğimiz… Esnaf dayanak paketi üzere… Covid’le ilgili vatandaşlarımızın eksiklerini belirleyip düzeltmek bizim temel sorumluluğumuz.
* (Bankacılık dalı hakkında) Bankacılık kesimiyle ilgili değişik açıklamalar kelam konusuydu. Bankacılık kesimine milletlerarası kuruluşların ziyaretleri kelam konusu oldu. Kuruluşlar risk görmediğini söz etti. Tartışmalar duruldu. Takipteki alacaklar 150 milyar TL düzeyinde. Şu an 115 milyar liralık karşılık ayrıldığını görüyoruz. Gelişmiş ülkelerde nedir bu durum yüzde 40-45 bandında olduğunu görüyoruz. Yakın izlemedeki krediler ölçüsü 350 milyar lira civarında buradaki karşılık oranı yüzde 16 düzeyinde. Gelişen ülkelerde yüzde 5-6 oranında. Bankalarımızın gereğince ihtiyatlı olduğunu görüyoruz. Yakın izlemedeki bu yüzde 20’lik risk gerçekleşse bile takipteki alacak oranı yaklaşık yüzde 6’lara gelir, bu da değerli bir risk değil. Bankacılık kesimine ait önlemlerimiz var. Şunu söz edeyim ıslahat programımızdaki aksiyonların yüzde 77’sini bu yıl gerçekleştireceğiz. Hazirana kadar ve sonrasında yapacağımız aksiyonlar var.
Hürriyet
