Umberto Eco, 19 Şubat 2016’da hayatını kaybetti; 84 yaşındaydı…. Edebiyata, yemeğe ve bilgiye çok düşkündü. Bir de İstanbul’a… “Derin entelektüel hisler besliyorum” dediği İstanbul ile geç tanıştı.
Bizans ve Haçlı Seferleri üzerine yazdığı ‘Baudolino’ isimli sürükleyici romanı için İstanbul’u birinci sefer 1998 yazında ziyaret etti. İstanbul’a geniş yer ayırdığı bu yapıtı pek çok lisana çevrildi ve dünya çapında ilgi gördü. Aslında Umberto Eco’yu tanıtmaya çalışmak beyhude bir efor. Bir yandan o esasen çok tanınan bir isim…
Lakin özetlemek gerekirse 1980’de yayımlanan birinci romanı ‘Gülün Adı’ ile ünlenen İtalyan müellif, Torino Üniversitesi’nde estetik, Bologna Üniversitesi’nde sanat ve bağlantı dersleri verdi. Eco, hayatının son 20 yılında İstanbul ile ilgilenmekten hiç vazgeçmedi.
Bu kente âşık oldum!
Dünyanın birinci 100 entelektüeli ortasında sayılan Umberto Eco, İstanbul ile tanışma öyküsünü yıllar evvel Hürriyet gazetesine verdiği röportajda şöyle anlatır: “İstanbul’u hiç görmemiştim ve aslında Bizans tarihine de hiç alışık değildim. Biliyor musunuz ki birtakım kitapları kimi yeni yerleri keşfetmek için kullanırım. İşte ‘Baudolino’da da o denli oldu, İstanbul’a gitmeye karar verdim. O sırada pek çok Bizanslı seyyahın kitaplarını buldum ve okudum.
İtalya’da çok ünlü bir muharrir olan Edmondo De Amicis’in İstanbul üzerine yazdığı kitap beni çok etkiledi. Adam iyi bir gazeteci, 1860’lardaki İstanbul’u çok iyi anlatmış. Onu okudukça İstanbul’a âşık oldum.
Sonraki süreçte de esasen İstanbul’un dünyadaki en hoş dört kentten biri olduğuna inandım.” Araştırmaları için seyahat etmeyi seven müellif, İstanbul hayranlığını 1999’da Atlas mecmuası için de şu sözlerle tabir eder: “İstanbul’a seyahat, geçmişten günümüze kendine mahsus kurallarıyla yazınsal bir cins oluşturur. Tahminen de bunun nedeni kimi kentlerin kişiyi uzaktan tasvir etme imkânı vermeden aniden içine alıvermesi ve kimilerininse kendini sakınmadan yaklaştıkça yavaş yavaş ortaya koymasıdır. İstanbul kuşkusuz ikinci tip kentlerden biri.”
İstanbul’da bilhassa Taksim ve etrafındaki sokaklarda gezinmeyi sevdiği bilinen Umberto Eco, 7 zirveli kentte geçirdiği vakti edebi bir lisanla tasvir etmeyi seviyordu: “Asya kıyısından vapurla Marmara Denizi’ni aşarken, kentin gözlerimin önünden aktığı an, günün ortasıydı ve sis yoktu.
Şayet sis olsaydı, yavaş yavaş dağılırken ortaya De Amicis’in gördüğü sokaklar ve köyler değil fakat kubbelerin, minarelerin ve başka çağdaş binaların birlikteliği çıkardı… Bununla bir arada gelişimden birkaç saat sonra, Galata Kulesi’nin zirvesine çıktım ve günbatımının ışığıyla yıkanan kenti gördüm.”
Bir kenti keşfetmenin en iyi yolunun sokaklarında kaybolmaktan geçtiğine inanan Umberto Eco, bu yolla İstanbul’da hayal ettiğinden çok daha fazlasını bulduğunu söyler. O, İstanbul’daki uzun yürüyüşlerini şöyle anlatır: “Galata Kulesi’nin etrafında hayallere dalarak kuzeydoğuya yanlışsız tırmanırken semazenlerin sema ayinlerini görebildim.
Kendime Haçlıların nerede karargâh kurmuş olabileceklerini sorarken İstiklal Caddesi etrafındaki kafelerin ve restoranların gece hayatını keşfettim.
Haçlıların geldiklerinde karaya çıktıkları kıyıyı ziyaret ederken kendimi birden Kadıköy’de buldum. De Amicis’in Galata Köprüsü üzerinde görüp heyecanlandığı milletlerin bu mozaiği ve giysileri, yüzleri güneşten yanmış Anadolu köylülerinin oluşturduğu bir cins etnik caz, başları örtülü gençler, açık bacaklar, denizciler…”
Siyasi olarak da inceledi…
Üstelik Eco’nun Türkiye’ye ilgisi yalnızca İstanbul ile sonlu değildi. O, Türk insanıyla da Anadolu’nun kadim uygarlıklarıyla da Türkiye’nin siyasi, politik geleceğiyle de yakından ilgiliydi. Tekrar Hürriyet’e verdiği söyleşisinde yeni siyaset de sorulur kendisine ve Türkiye’nin Avrupa ile Asya ortasında bir köprü fonksiyonu gördüğünü söyler Bay Umberto Eco. “Ülkeniz, bir köprünün bahtındaki bütün bahtlara da kusurlara da sahip” der…
Hürriyet
