Pamukkale uzun yıllar kararan travertenler, çekilen suyla üzdü hepimizi. Neyse ki toparlandı. Bilhassa pandemi nedeniyle bir mühlet ziyarete kapalı kalması, tabiatın birçok yerinde olduğu üzere kendi kendini yenilemesini sağladı. UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki Pamukkale her yıl en çok ziyaret edilen turizm noktalarından ve artık eski hoşluğuna kavuşma yolunda ilerliyor. Denizli’nin merkezine 20 kilometre uzaklıktaki bu tabiat mükemmeli, benzerine az rastlanır cinsten… O yüzden de konuğu eksik olmuyor. 2019’da Pamukkale’yi 2.5 milyondan fazla kişi ziyaret etti. Çal Dağı’ndan çıkan termal sularda çözülmüş halde bulunan kalsiyum bikarbonatın doruklardan aşağıya hakikat süzülmesi; süzülürken de içindeki karbondioksidin havaya karışarak teraslarda sertleşip birikmesiyle travertenler oluşmuş. Bu bembeyaz hoşluğun ortaya çıkması binlerce yıl almış. Ziyaret ettiğinizde o binlerce yıla dokunabilir, ayakkabılarınızı çıkarıp travertenlerde yürüyebilirsiniz. Burada günbatımını izlemenin keyfi de tarifsiz.
Kutsal havuz
Pamukkale’de Roma Dönemi’nden bu yana kullanılan bir de ‘kutsal havuz’ var. Giriş fiyatı ödeyerek günübirlik yararlanmak mümkün. Mermer kesimlerinin ve kolonların olduğu 35 derece sıcaklıktaki havuz, Pamukkale’deki başka sular üzere tam bir şifa kaynağı olarak görülüyor. Termal suyun kalp, damar sertliği, tansiyon, romatizma, deri ve hudut hastalıklarına iyi geldiği söyleniyor. Kış aylarındaki hoşluksa hava soğukken sıcak suda yüzme ayrıcalığı… Pamukkale yalnızca travertenlerden ibaret değil elbette. Bilhassa geçen yıllarda büsbütün gün ışığına çıkarılan ve İmparator Domitian’a adanan Sütunlu Cadde’ye de dikkat edin. Onu geçtikten sonra karşınıza Roma hamamları çıkacak. Bugün müze olarak kullanılan bu hamamlar küçük fakat eser varlığı açısından ilgi cazip. Uğrarsanız heykeller, kabartmalar, paralar ve lahitler görebilirsiniz. Genelde zenginlerin gömülmesi için yapılan lahitler, işlemeleriyle ayrıyeten paha taşıyor. Lahitlerin öbür ismi ‘sarkofaj’ yani ‘et yiyen’ demek. Evvelden lahitlerin içine koydukları cansız vücutların birkaç yıl sonra yalnızca kemikten ibaret olduğunu görünce bu türlü bir ismi uygun görmüşler.
Amazon Kraliçesi Hiera
Bergama Hükümdarı II. Eumenes tarafından MÖ 2’nci yüzyıl başlarında kurulduğu düşünülen Hierapolis kentiyse ismini Amazonlar Kraliçesi Hiera’dan almış. Aslında bir Helen kenti olarak günümüze ulaşabilirmiş lakin MS 60’ta yaşanan büyük zelzelede neredeyse tamamı yıkılmış, sonrasında da sık sık sarsıntılardan nasibini aldığı için birinci halinden pek eser kalmamış. Bugün gördüğümüz, sarsıntılardan sonra yenilenen Hierapolis. Roma kentlerinin tipik özelliklerini taşıyor fakat temel değeri, Hıristiyanlık için kutsal yerler ortasında olmasından geliyor. Zira burası Hıristiyanlığın kabul edildiği birinci yerler ortasında. Ayasofya’yı inşa ettiren Bizans İmparatoru Jüstinyen, Hierapolis’teki herkesin pagan geleneklerini bırakması ve Hıristiyanlığı seçmesi için John isimli bir piskoposu görevlendirmiş. O da tam 80 bin kişinin Hıristiyanlığı kabul etmesini sağlayıp 98 kiliseyle 12 manastır inşa ettirmiş. İncil’de de Hierapolis’ten bahsediliyor. Ayrıyeten 12 Havari’den biri olan Aziz Philip’in Hierapolis’te yaşadığına ve yedi oğluyla birlikte öldürüldüğüne inanılıyor. Aziz Philip için yapılan mezarın kalıntıları da günümüze ulaşanlar ortasında.
Hierapolis’in mezarlığındaki mezar taşlarında enteresan ayrıntılar var. Kimilerinin üstüne gücü temsil etsin diye erkek cinsel organı koymuşlar. Bir adedinin üzerinde yazan beddua insanı korkutuyor! Denmiş ki: “Mezarıma girmeye kalkan hırsız, yürüyecek toprak, seyredecek deniz bulamasın, çocuksuz ve mutsuz bir hayatın akabinde öldüğünde rablerin laneti üzerinde olsun.” Ölenlerin şahsi eşyalarıyla gömüldüğü bu mezarlar çok önemsenmiş. Geçmişte aileler mezarlıkların bakımı ve çiçeklendirilmesi için fiyat ödemişler; tıpkı bugün olduğu üzere…
Laodikya’nın hazineleri
Bir tarafınıza 2 bin 571 metre yükseklikteki Honaz Dağı’nı, öbür yanınıza da bembeyaz uzanıp giden Pamukkale’yi alın. Tam ortasında göreceğiniz yer, tarihi MÖ 3000’e kadar ulaşan Laodikya olacak. Denizli’ye 6 kilometre uzaklıktaki bu kent, geçmişte yün ticaretiyle çok varlıklı olmuş. Yapılan hafriyatlarda Tunç Çağı’na ilişkin mimari, seramik ve çakmaktaşı buluntularına ulaşılmış. Yalnızca bu kadar değil, Laodikya’nın hazineleri hâlâ araştırılıyor ve yeni keşifler yapılıyor. Geçen yıl YouTube kanalıma bir kısım çekmek üzere Pamukkale-Laodikya gezisi yaptığımızda, çok hoş bir gelişmenin ayak seslerini duymuştuk. Seyahatte bize eşlik eden Hafriyat Lideri Prof. Dr. Celal Şimşek “Yakında çok hoş bir sürprizimiz” var demişti ve kısa müddet sonra da heyecan verici o haber açıklandı. Laodikya’da, İmparator Traian’ın üç metre uzunluğundaki zırhlı heykeli bulundu.
MS 98-117 ortasında Roma’yı yöneten ve ülkesini en geniş topraklara ulaştıran İmparator Traian, daha evvel tekrar Laodikya’daki hafriyatlarda bulunan 1900 yıllık ‘Su Yasası’nı onaylayan isim. Heykeli, MS 494 zelzelesinde yıkılan bir çeşmenin blokları altında kalmış ve tam tamına 356 modüle bölünmüş! Kazı heyeti çok uzun vakit ince ince çalışarak o 356 parçayı topladı, heykeli bir ortaya getirdi ve ülkemize yeni bir kültür varlığı kazandırmış oldu. Heykel hem taşıdığı gerçekçi portre özellikleri hem de sanatsal istikameti ve simgeler üzerinden verdiği bildirilerin zenginliğiyle çok kıymetli. Hatta dünyada eşi gibisi olmayan eserler içinde gösteriliyor.
Yedi kiliseden biri
Laodikya bir açıdan daha çok değerli. Pandemi nedeniyle kesintiye uğrasa da aslında yabancı turistlerin antik kentin yolunu tutmasını sağlayan özelliği, İncil’de buradan bahsedilmesi. Dört İncil müellifinden biri ve mezarı Selçuk’ta olan Aziz Yuhanna’nın cemaatine mektup yazdığı yedi kiliseden biri Laodikya’da. Oburlar Efes, İzmir, Kaide, Akhisar, Alaşehir ve Bergama’da. Laodikya halkı başlarda Hıristiyanlığa geçiş için isteksiz davranmış. Aziz Yuhanna da termal suları kullanarak yaptığı metaforla onlara inceden bir ileti göndermiş: “Yaptıklarınızı biliyorum. Ne soğuk ne sıcaksınız, ılıksınız” diyerek net olmalarını ya Hıristiyanlığı benimsemelerini ya da reddetmelerini; ortada kalmış bir hal sergilememelerini istemiş. Bu nazik ihtar işe de yaramış. Bizans periyodunun en kıymetli Hıristiyan kentlerinden biri olacak kadar inançlı hale gelmişler. Hatta bir adım öteye geçmiş Laodikya ve piskoposluk merkezi olmuş.
Geziyi uzatmak isterseniz…
Tiyatrolar, çeşmeler, meclis binası
Aslında 350 metrelik ölçüsüyle Anadolu’daki en uzun stadyum Laodikya’daymış. Ama taşları asırlarca öbür yapıların inşaatlarında kullanılınca ne yazık ki geriye fazla bir şey kalmamış. Yaklaşık 5 kilometrekarelik alana yayılan Laodikya’nın günümüze ulaşan kıymetli yapıları ortasında iki tiyatro, dörder hamam kompleksi, agora, çeşmeler, giriş kapısı, meclis binası, tapınaklar ve kiliseler var.
Kleopatra’nın yıkandığı sular
Denizli şifalı sularıyla meşhur. Karahayıt ise tam manasıyla bir sıhhat ve terapi noktası. Mısır Kraliçesi Kleopatra’nın da burada yıkandığı ve çamur banyosu yaptığı anlatılır. Tam 5 bin yıldır sudan gelen sıhhat için insanların akın ettiği bir yer. Su, kaynağından tam 58 derece sıcaklıkta çıkıyor. Gittiğinizde termal temalı otellerde konaklayabilirsiniz; birçok seçenek var. Üstelik Pamukkale’ye de çok yakın, yalnızca 5 kilometre.
Kenti keşfetmeye tarihi Kaleiçi’nden başlayın
Kaleiçi’ni anlatmadan olmaz… Denizli’nin merkezindeki en hareketli ve turistik nokta buradaki tarihi çarşı… Yerleşimin 11’inci yüzyıla dek uzandığı Kaleiçi, bilhassa Selçuklu ve Osmanlı periyodunda beğenilen günlerini yaşamış ve birçok Anadolu beyliği tarafından da kullanılmış. Gittiğinizde bu görkemli tarihi düşünerek atın adımlarınızı… Dış surlar artık yok lakin iç surların kalıntıları yer yer duruyor. Çarşıda klâsik el sanatları atölyeleri ve satış mağazaları var. Takılar, dekoratif eserler, demir ve bakır eşyalar görecekleriniz ortasında. Denizli halkının toplumsal hayatına dahil olmak için gideceğiniz bir öteki adres de Çamlık olsun. Restoranlar, kafeler ve neredeyse haftanın yedi günü eksik olmayan kalabalığıyla kentin en hareketli noktaları ortasında.
Kuşbakışı Denizli
Türkiye’nin en hoş teleferik çizgilerinden biri Denizli’de… Biniyorsunuz ve bırakıyorsunuz kendinizi yeşilin enginliğine. Merkezdeki Bağbaşı Kent Ormanı’ndan başlayıp Bağbaşı Yaylası’na kadar uzanıyor. 300 metreden 1400 metreye yükselerek aldığı yolu altı dakikada tamamlıyor. Sonrası da alabildiğine yeşil zira artık Bağbaşı Yaylası’ndasınız. Tabiatla uyumlu ahşap kulübeleri, piknik alanları, alışveriş noktalarıyla Denizli halkının en tanınan dinlence yerlerinden biri. Merkezden basitçe ulaşılmasının tesiriyle fazlaca müdahaleye maruz kalmış ve tam bir yayla imgesi yok lakin hoş bir yer.
Tahinli pide, karanfilli leblebi, yanık yoğurt…
Denizli’nin kendine has birçok lezzeti var. Örneğin leblebisi pek meşhur, hem de çeşit çeşit. Bilhassa karanfilli leblebi seviliyor. Yanık yoğurt da mutfağının farklarından. Ayran olarak da deneyebilirsiniz. Buldan’a giderseniz otlu pidenin tadına bakabilirsiniz. Bir de tahinli pide kentte karşınıza sıkça çıkacak, kesinlikle tadın. İsterseniz bal, kaymak ve ceviz de ekletebilirsiniz. Yanında yöresel marka Zafer Gazozu’nu içmeyi unutmayın.
Hürriyet
