Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, görüntü konferans prosedürüyle katıldığı, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Sürdürülebilir Kalkınma, Finans ve Etraf Çalışma Kümesi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Tahliller Ağı (UNSDSN), Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi iştirakinde düzenlenen “Döngüsel İktisat Sempozyumu” kapsamındaki “Döngüsel İktisatta Kamu Politikaları” başlıklı oturumda konuşma yaptı.
Birleşmiş Milletler (BM) üyesi ülkelerin sürdürülebilir kalkınma maksatlarına değinen Varank, bu kapsamda aksiyon planları hazırlandığını ve ülkelerin bu amaçlara ulaşmaları konusunda gösterge setleri tasarlandığını bildirdi. Varank, Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK), ülkenin sürdürülebilir kalkınma göstergelerini içeren 2010-2019 devrine ilişkin bilgilerinin Türkiye’nin son devirde uyguladığı kapsayıcı sosyo ekonomik kalkınma siyasetlerinin ehemmiyetini ve muvaffakiyet performansını bir kere daha ortaya koyduğuna dikkati çekerek şunları kaydetti:
“2010’da yüzde 16,9 olan yoksulluk oranı, 2019’da yüzde 14,4 olarak gerçekleşti. Lise düzeyinde okul tamamlama oranı 2014’te yüzde 58 iken 2019’da yüzde 70,3 oldu. İmalat sanayi katma pahasının GSYH içindeki hissesi 2010’da yüzde 15,1 iken 2019’da yüzde 18,3 olarak gerçekleşti. Sağlam biçimde arıtılmış evsel ve endüstriyel atık su oranı 2010’da yüzde 72,8 iken 2018’de yüzde 80,9 olduğunu görüyoruz. Yenilenebilir güç ve atıklardan elektrik gücü üretiminin oranı 2010’da yüzde 26,4 iken 2019’da yüzde 43,9 düzeyine yükseldi. Ormanlık toprakların toplam arazi büyüklüğüne oranı 2010’da yüzde 27,1 iken 2019’da yüzde 29,2 oldu. Son 3 ay içinde internet kullanan bireylerin oranı, 2010’da yüzde 37,6 iken 2019’da yüzde 74 oldu. 2020’de pandemiyle birlikte bu sayının çok daha arttığını öngörebiliyoruz. Bu datalar sürdürülebilir kalkınma amaçlarına ulaşma konusunda kıymetli muvaffakiyetler elde ettiğimizi gösterse de katedecek daha çok aralığımız olduğunun farkındayız. Yenilikçi siyasetler geliştirerek yolumuza devam ediyoruz.”
“SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM VE TÜKETİM MODELLERİNİN UYGULANMASI GEREKLİ”
Sürdürülebilir kalkınma gayelerinin etraf, iktisat ve iklim değişikliğine ait aksiyonlarının döngüsel iktisat kavramıyla sıkı bir alakası olduğunu lisana getiren Varank, dünya genelinde hakim olan doğrusal iktisat yaklaşımında, mal ve hizmetlerin hayat döngüsü kaynak-üretim-tüketim ve atık biçiminde bir süreç izlediğini lakin bu yaklaşımın kaynakların süratle tüketilmesine sebep olduğunu vurguladı.
Varank, sürdürülebilir üretim ve tüketim modellerinin uygulanmasının gerekliliğine işaret ederek şu tabirleri kullandı:
“Doğrusal iktisadın bilakis döngüsel iktisat, eser, gereç ve kaynakların tüketildikten sonra tekrar tekrar üretim sistemine dahil edilerek bedel oluşturma potansiyellerinin azami seviyede tutulduğu ve bu sayede atık ölçüsünün asgariye düşürüldüğü bir yaklaşım. Doğal kaynakların kıtlığı ve atık problemlerine tahlil olarak sanayi dünyasının kendi dinamikleri içinde ekolojik bir modele yaklaşması ve ekonomik sistemin sürdürülebilirliğinin korunması yaklaşımı benimsenmiş durumda. Zaruret sonucu da olsa dünyaya verilen zararın farkına varılmış olmasının tüm insanlığın faydasına olacağına inanıyoruz.”
Geri dönüşüm iktisadının toplumsal, ekonomik ve çevresel açıdan değerli avantajları olduğunu anlatan Varank, atıkların geri dönüşümünün ekonomik fırsatlar doğururken ham husus ve güç bağımlılığını azaltarak kaynak verimliliğine katkıda bulunduğunu söyledi.
“İSTİHDAMA KATKI SUNUYOR”
Geri dönüşüm kesiminin, oluşturduğu ekosistemle direkt ve dolaylı istihdama katkı sağladığını belirten Varank, “Mevcut sistemde her 10 bin ton atığın yok edilmesi için 1 kişi yeterliyken döngüsel iktisatta tıpkı ölçüdeki atığın geri dönüştürülebilmesi için en az 20 ek istihdam gerekiyor. Yapılan araştırmalar dünya iktisadının şimdi yalnızca yüzde 8,6 oranında döngüsel olduğunu ortaya koyuyor. İktisada giren madenlerin, fosil yakıtların, metallerin ve biyokütlenin sadece yüzde 8,6’sı yine kullanılıyor.” dedi.
Varank, döngüsel iktisat yaklaşımının son periyotta tüm dünyanın gündemine girdiğine işaret ederek, Avrupa Birliği (AB) ve OECD ülkelerinde uygulamayı hızlandırmaya yönelik adımlar atıldığını anlattı.
AB’de, döngüsel iktisada dönüşümün ekonomik toparlanmanın da bir aracı olarak görüldüğünü belirten Varank, “Ülke olarak bu dönüşümü iyi tahlil eder ve gerekli düzenlemeleri vaktinde hayata geçirebilirsek yeni devirde ekonomik manada kıymetli kazanımlar elde edebiliriz.” diye konuştu.
“EKONOMİMİZ HALA ÇOK BÜYÜK ORANDA DOĞRUSAL ÇALIŞIYOR”
Varank, TÜİK datalarına nazaran, yurt genelinde 2018’de toplam 32,2 milyon ton evsel atığın toplandığını bildirerek şunları kaydetti:
“Toplanan atığın yüzde 67’si tertipli depolama tesislerine, yüzde 20’si belediye çöplüklerine; yalnızca yüzde 12’si ise atık geri kazanımı yapan lisanslı tesislerle, biyogaz ve kompost tesislerine gönderiliyor. Birebir bilgilere nazaran ülkemizde yılda yaklaşık 66,8 milyon ton endüstriyel atığın ortaya çıktığını, bunun 22,8 milyon tonunun da imalat sanayi kaynaklı olduğunu görüyoruz. Bu bilgiler ışığında, ekonomimizin hala çok büyük oranda doğrusal olarak çalıştığını söylemek yanlış olmaz.”
Döngüsel iktisat yaklaşımının “kaynaktan üretime, üretimden tüketime, tüketimden atığa, atıktan tekrar kaynağa” halinde bir süreci olduğunu belirten Varank, sürecin tüm evrelerine ait farklı siyasetlere gereksinim duyulduğunu söz etti.
Varank, etrafa hassas ve sürdürülebilir bir sanayi oluşturmaya yönelik siyasetleri tasarlarken rekabetçiliğin de korunmasının gerektiğine dikkati çekerek şu değerlendirmede bulundu:
“Bakanlık olarak dijitalleşme, yeşil büyüme, pak üretim, atık idaresi, geri dönüşüm, endüstriyel simbiyoz ve kaynak verimliliği hususlarında değerli çalışmalar yürütüyor, özel bölüm yatırımlarını ve projelerini destekliyoruz. Teşvik sistemimiz vasıtasıyla etraf yatırımlarına değerli dayanaklar sağlıyoruz. 2013’ten bu yana, düzenlediğimiz 1676 teşvik dokümanıyla geri kazanım konusundaki 18 milyar liralık özel bölüm yatırımını destekledik. 2023 Sanayi ve Teknoloji Stratejimizde yeşil üretim yaklaşımının sanayi siyasetleri ve uygulamalarındaki belirleyiciliğinin artırılması konusunu gayelerimiz ortasına koyduk. Sanayi üretiminin etrafa tesirlerini azaltmak için bilhassa OSB’lerdeki işletmelerin modernizasyonu ve pak üretime dayalı yeni yatırımlarını destekliyoruz. Endüstriyel simbiyoz yaklaşımını ülkemizde yaygınlaştırmak üzere memleketler arası başarılı örnekleri de inceleyerek stratejiler ve yol haritaları geliştiriyor, OSB’lerde uygulanabilecek projeler geliştiriyoruz.”
“Ekonomik Bedelli Atık İzleme Sistemi” kurulması ismine Sanayi Sicil Bilgi Sistemi’ni geliştirmeye dönük çalışmaların devam ettiğini kaydeden Varank, döngüsel iktisat ögelerinin da yer alacağı “Sanayinin Dijital Dönüşümü” yol haritasını bu yıl içinde açıklamayı planladıklarını bildirdi.
“YEREL VE ULUSAL FARKINDALIK OLUŞTURMAYI HEDEFLİYORUZ”
Yeşil büyüme için bölgesel avantajları harekete geçirmenin değerine değinen Varank, İzmir’deki 3,3 milyon avro ve Trakya’daki 2,9 milyon avro bütçeli projeler hakkında bilgi verdi. Bu çerçevede KOBİ’lere, muhtaçlık tahlili ve verimlilik bahislerinde danışmanlık ve eğitim takviyesi vereceklerini anlatan Varank, şu sözleri kullandı:
“Kalkınma ajanslarımızın önümüzdeki devirde çalışacağı tema bahisleri ortasına ‘kaynak verimliliği’ni dahil ettik. Bu alana odaklanarak mahallî ve ulusal farkındalık oluşturmayı, sıkıntılara mahallî müdahalelerle tahliller getirmeyi hedefliyoruz. Ajanslar bu kapsamda işletmelere yönelik bilinçlendirme, kapasite geliştirme, etüt ve fizibilite, kurumsal iş birliklerinin tesis edilmesi faaliyetlerini yürütecek ve mali ve teknik takviye sağlayacak.”
Varank, kaynakların verimli kullanımı kapsamında “Esenler Belediyesi Akıllı Kent Projesi”ne de değinerek, bu projeyle güç verimliliği ve sürdürülebilir kaynak kullanımına öncülük edecek akıllı kent uygulamalarının geliştirildiği bir hayat alanı inşa edildiğini ve bu çeşit uygulamaları yaygınlaştırmayı hedeflediklerini kelamlarına ekledi.
Hürriyet
