New York Üniversitesi’nden Prof. Dr. Selçuk Sevimli, Koç Üniversitesi psikoloji profesörü Ayşe Bilge Selçuk ve Akadametre Genel Müdürü Halil Zeytin’in iştirakiyle düzenlenen toplantıda okul öncesi eğitimde söz hazinesinin değerinden bahsedildi.
“Okul öncesi periyotta zeka demek söz haznesi demektir” diyen Prof. Dr. Selçuk Tatlı, Türkiye’deki çocukların yarıdan fazlasının okula hazır olmadığını söyledi. Yapılacak yatırımların uzun vadede iktisada de katkı sağlayacağını söz eden Sevimli okul öncesi eğitimin değerinden şöyle bahsetti:
BEYNİN YÜZDE 90’I GELİŞİMİNİ BİRİNCİ 6 YILDA TAMAMLIYOR
“Bizim gelişim diye addettiğimiz şeyin 3 temel boyutu var. Bir tanesi bilişsel, oburu toplumsal duygusal ve bir oburu de fizikî gelişim. Bu 3 kademenin her biri için bilhassa de bilişsel gelişim için birinci 6 yıl en kritik periyot. Beynimizin yüzde 90’ı birinci 6 yılda gelişimini tamamlıyor. Bir fidanı ektiğinizde can suyu vardır ya çabucak ektikten sonra verdiğimiz. O can suyu diyalog. Diyalog ne kadar varlıklı olursa çocuğun zihinsel gelişimi o kadar sağlıklı oluyor. Bu işin biyolojik tarafı. Bir de işin ekonomik tarafı var.
OKUL ÖNCESİNE YATIRIM İKTİSADA YATIRIM DEMEK
Okul öncesi periyotta bir koyup yedi alıyorsunuz. Üniversite periyodunda tahminen bir koyup bir bile alamıyorsunuz zira çok geç. O yüzden bu kritik periyoda Türkiye’de yatırım yapılması aslında ekonomik kalkınmaya da uzun vadede önemli bir yatırım. Bu projede ben o potansiyeli görüyorum. O yüzden ben her şeyi bırakın söz haznesine yatırım yapın diyorum. Bunu yapmanın pek çok yolu var. Bir tanesi çocuklarınızla diyalog ve bunun kitaplarla olması. Çocuklarınızla varlıklı içeriklerle bağlantı halinde olun. Bu oyunlarla da olabilir, meskendeki görsel rastgele bir şeyle de olabilir. Lakin bilhassa çocuğun 3-6 yaştan itibaren eline kalem alması lazım. Yalnızca söz söylemek yetmiyor sözleri kullanmak da kıymetli. Duyduğunuz her şeyi siz kullanamıyorsunuz. Bizim maksadımız çocukların yalnızca kelimeyi duyması değil birebir vakitte günlük hayatında da kullanması.
30 MİLYON SÖZ FARK VAR
İngilizce ’de söz sayıları Türkçe’den çok daha fazla. Yüksek gelir kümesi tıpkı vakitte eğitim düzeyi yüksek manasına geliyor. Konutta eğitici manada güçlü malzemelerin olduğu manasına geliyor. Bunların olduğu yerde çocuklar 45 milyon kelimeyi duymuş oluyor. Üst gelir kümesiyle alt gelir kümesi ortasında yaklaşık 30 milyon sözlük fark var. Çocuk 4-5 yaşına geldiğinde üst gelir kümesindeki çocuk 30 milyon daha fazla kelimeyi duymuş oluyor. O çocuk okula gittiğinde kendisini söz edebiliyor. Ayrıyeten öğretmenin ne dediğini anlayabiliyor. Alt kümesinden gelen çocukta bu zayıf olunca da öğrenmeye hazır olmamış oluyor. Bunun sonuçlarını Türkiye’ye dair milletlerarası bilgilerde görüyoruz. PISA’da hem okuduğunu anlamada hem matematik hem fen bilgisinde OECD ortalamasının gerisindeyiz. Bu ortalamayı yakalamak çok kolay. Herkes Türkiye’de çocuğunu okul öncesi eğitime gönderirse yakalıyoruz. Zira 60 puanlık fark var. 60 puan da bir buçuk yıl ediyor. Okul öncesine giden ve gitmeyen çocuk ortasında bir buçuk yıllı fark var. Birebir formda Türkiye’de 3-5 yaş ortası okullaşma oranı yüzde 42. OECD ülkeleri ortasında bu oran yüzde 87.6. Türkiye’nin eğitimdeki en temel bütün göstergelerinin kaynağı burada. Zihnin gelişiminin en kritik olduğu periyotta çocuklarımıza ulaşamıyoruz. Zira çok masraflı. Okul öncesinde bu yüzde 42 oranı yüzde 80’lere geldiği vakit esasen Türkiye’nin OECD ortalamalarını PISA’da 15 yaşında yapılan tüm değerlendirmeleri geçeceğiz. Çok kolay bir denklem bu. Çocukların yarıdan fazlası okula hazır değil. Gayemiz okuduğunu anlayan kendisini iyi tabir eden jenerasyonlar yetişmesine katkıda bulunmak. Bunu yapmanın yollarından bir tanesi de 1500 söz projesi.
LİSAN GELİŞİMİ ANNE KARNINDA BAŞLAR
Koç Üniversitesi psikoloji profesörü Ayşe Bilge Selçuk da lisan gelişiminin anne karnında başladığını belirterek şöyle konuştu:
Lisan insanı bütün öteki canlılardan ayrıştıran bir marifet. Sembolik olarak irtibat kurma aracımız. Lisan bizim dünyaya açılan penceremizdir. Ne kadar gelişmiş bir lisan berisine sahip olursak dünyaya açılan penceremiz de o kadar gelişmiş olur. Lisan gelişiminde de alıcı lisan marifeti dediğimiz söz hazinesinin en değerli ögesi olduğunu görüyoruz. Lisan gelişimi aslında anne karnında başlıyor. Merkezi hudut sistemi ve kalpten sonra gelişimini birinci tamamlayan organ kulak. Bebek annenin ve etraftaki sesleri duyuyor. Anlamak ve duymak beyin gelişimi için çok kritik. Okul öncesi devirde de lisan gelişimi çok kritik. Çocuğun bildiği söz sayısı zihinsel gelişimiyle çok yakından bağlı.
SÖZ HAZİNESİ PSİKOLOJİYİ DE ETKİLİYOR
İnsanların 5 yaşından 34 yaşına kadar takip edildiği bir araştırma var. 29 yıl boyunca akıl sıhhatlerine yani ruhsal iyiliklerine bakılmış. İnsanların psikoloji iyiliklerini belirlemede de da en kıymetli marifetin söz hazinesi olduğu ortaya çıkmış. Zira söz hazinesi fazla olan çocuklarda öz kontrol mahareti, his denetimi daha yüksek oluyor. Bu da doğal olarak ruhsal manada daha iyi olmamızı sağlıyor.
Hürriyet
