Almanya Başbakanı Angela Merkel’in geçtiğimiz pazar akşamı devlet televizyonu ARD’ye verdiği röportaj çok konuşuldu.
Merkel röportajda ülkesinde tekrar artışa geçen Covid-19 hadiseleri, hastalığın yayılımıyla ilgili alınan tedbirler, aşılamadaki yavaşlık ve gibisi birçok hususta açıklamalarda bulundu.
Hükümetin vakit zaman yanılgılar yaptığını belirten Merkel, aşıdaki yavaşlığı ve karantina kurallarının gevşetilip yine sıkıştırılmasındaki oynaklığı “mükemmeliyetçilik eğilimleri”yle açıkladı.
Merkel’in kelamlarında daha dikkat alımlı olan ise faturanın büyüğünü ülkenin bölündüğü 16 eyaletin lokal yöneticilerine kesmesi oldu. Ortalarında kendi partisinden isimlerin de bulunduğu kimi eyalet başbakanlarını sıkı tedbirler almamakla eleştiren Merkel, federal hükümetin elinde ülke genelinde geçerli olacak sıkı bir karantina ilan etme yetkisinin bulunmadığını belirtti.
ALMANYA’DA SİSTEM NASIL İŞLİYOR?
Eyalet sistemi günümüz Almanya’sının temel taşlarından biri. Kökenleri 1800’lere kadar uzanan bu sistem Üçüncü Reich yani Naziler periyodunda askıya alındı.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra müttefiklerin işgali altında olan Almanya topraklarında idarenin tekrar şekillendirilmesi için dört temel prensip belirlendi. Bunlar ademimerkeziyetçilik, Nazisizleştirme, askersizleştirme ve demokratikleştirmeydi.
Birinci prensip doğrultusunda yürütme yetkisinin değerli bir kısmı 16 eyaletin lokal yöneticilerine verildi. Böylelikle ikinci bir Hitler örneğinin ortaya çıkmasına dair tedbir alındı.
Günümüzde de siyasi yelpazenin farklı noktalarında bulunan tüm partilerin savunduğu ve desteklediği federal yapı, “Grundgesetz” yani Temel Yasa olarak bilinen anayasanın 70’inci hususuyla ve Karlsruhe’de bulunan Anayasa Mahkemesi’nin kararlarıyla korunuyor. Bu hususta Temel Kanun’da belirtilen özel haller dışında tüm yasama yetkisinin eyaletlerde olduğu tabir ediliyor.
Eyaletlerin yetkili olduğu başlıklar epeyce geniş: Sıhhat hizmetleri, eğitim, polis gücü, kültürel siyasetler, inşaat planlaması daima eyaletlerin kararlarıyla belirlenen bahisler. Ayrıyeten her eyaletin farklı bir iç istihbarat hizmeti ve kendi mahkeme sistemi bulunuyor.
Köln’de Covid-19 tedbirlerine karşı düzenlenen bir protesto
GEÇEN SENE ÖVÜLÜYORDU, BU SENE NE OLDU?
Geçtiğimiz yıl bu vakitler koronavirüs salgını birinci sefer ortaya çıktığında, Almanya’da karantina kurallarına yüksek düzeyde uyulması, federal sistemin bir sonucu olarak görülüyordu. Bugün ise işler aksine döndü ve bu yapı ülkenin koronavirüsle uğraşında kıymetli bir mahzur addedilir hale geldi.
Zira son devirde birtakım eyaletler kendi başlarına hareket ederek, aylık görüntü konferans görüşmeleriyle belirlenen Covid-19’la çaba sonlarının dışına çıkıyor. Ulus genelinde bir adım atılabilmesi için Merkel’in 16 eyalet başbakanını tıpkı istikamette hareket etmeye ikna etmesi gerekiyor. Fakat bu ana kadar tek seslilik sağlanması pek mümkün olmadı.
Örneğin nüfusun seyrek olduğu Saksonya-Anhalt ya da Mecklenburg Batı Pomeranya üzere kırsal eyaletlerde, olay sayıları da düşük olduğundan, yöneticiler sıkı tedbirler almaya karşı çıkıyor.
Fransa hududunda bulunan Saarland eyaleti de, Paskalya Bayramı’ndan sonra karantinayı tek taraflı kaldırmayı ve spor ve cümbüş yerlerini tekrar açmayı planlıyor.
Alman fotoğraf ajansı Picture Alliance’tan bir karikatür. Sağdaki eldivenler eyaletleri, soldaki ise federal hükümeti temsil ediyor. Yerde “Korona önlemleri” yazıyor.
MERKEL ELEŞTİRDİ, ÇABUCAK KARŞILIK GELDİ
En büyük eyaletlerden biri olan Kuzey Ren Vestfalya ise Merkel’in röportajından yalnızca iki gün evvel enfeksiyon sayılarının kritik hudut üzerine çıkmasına rağmen, alışveriş yerlerinin kapanmayacağını duyurdu.
Buranın başbakanı Merkel’in partisi Hristiyan Demokrat Birliği’nin yeni başkanı Armin Laschet. Laschet Eylül’de yapılacak genel seçimlerde partisinin adayı olmayı hedefliyor yani Merkel’in koltuğuna talip. Bu bağlamda düşünüldüğünde, Merkel’in pazar günkü röportajında Laschet’e yönelik “kuralları uygulama biçimi beni memnun etmiyor” kelamları dikkat alımlı.
Laschet sonraki gün Merkel’e cevap vererek, “Federal hükümet ile eyaletlerin sorumluluğu birbirine atmasının bize hiçbir yararı yok” derken herkesin enfeksiyon sayısının azalmasını istediğini ve kendi eyaletinin çok farklı gereksinimlerine nazaran uygun tedbirleri aldığını söyledi. Laschet, Saarland eyaletindeki mevkidaşı Tobias Hans’ı da savunmayı ihmal etmedi.
Alman muhafazakarların bir öteki şansölye adayı olan Hristiyan Toplumsal Birliği üyesi Bavyera Başbakanı Markus Söder’in ise tekrar pazar gecesi Tagsethemen programına çıkıp Merkel’e takviye vermesi ve pandemi yasasının değiştirilerek federal hükümete “net kurallar uygulaması” için daha fazla yetki verilmesini savunması da farklı bir ayrıntı.
Bavyera Başbakanı Söder
‘MERKEL İSTESE YAPABİLİR’ DİYEN DE VAR
İngiliz Guardian gazetesinin Berlin muhabiri Philip Oltermann’ın aktardığına nazaran, kimi anayasa hukuku uzmanları, Temel Kanun’un Merkel’e ulusal karantina ilan etme yetkisi verdiğini düşünüyor. Çünkü anayasada “hayvanlar ve beşerler ortasında bulaşıcı tehlikeli hastalıklara karşı önlem” istisnası bulunuyor. Lakin Merkel’in 16 yıldır devam eden iktidarında sürdürdüğü uzlaşmacı hal düşünüldüğünde bu siyaseten ve hukuken riskli bir yaklaşım olarak görülüyor.
Deutsche Welle’ye nazaran, eyalet önderlerinin ulusun geneliyle birlikte hareket etmektense kendi seçmenlerini memnun etme eforlarının altında ise büyük oranda tekrar seçilme dilekleri yatıyor. Bilhassa büyük eyaletlerde başbakan olmak, federal hükümette bakan olmaya kıyaslandığında daha yüksek ve önü açık bir mevki olarak görülüyor.
Bu nedenle gelecekte ulusal arenada uzunluk göstermek isteyenler, evvel kendi eyaletlerinin başbakanlığına oynuyor. Geçmişte Helmut Kohl ya da Gerhard Schröder üzere tesirli ve uzun devirli şansölyelerin bir evvelki konumları daima eyalet başbakanlığı olmuştu.
ÖTEKİ FEDERAL ÜLKELERDE DURUM NASIL?
Öbür yandan Almanya’da kriz yaratan bu idare yapısı yalnızca bu ülkeye has bir durum değil. Örneğin Alman gazeteci Andreas Kluth, Bloomberg için kaleme aldığı köşe yazısında, Almanya’nın yaşadığı açmazın benzerlerinin ABD, Kanada, Belçika, İsviçre, Brezilya, Hindistan üzere ülkeler için de kelam konusu olabileceğini belirterek temel sıkıntıyı şu cümleyle özetledi:
“Bir pandemi sırasında bölgesel otonomi ve esnek lokal yansılar ile ulusal uyum ve tutarlılık ortasındaki dengeyi nasıl sağlarsınız?”
Pandemi üzere durumlarda federal yapıların ölçek iktisadı kaybı yarattığını belirten Kluth, örneğin sıhhat sisteminin dijitalleştirilmesi üzere bir durumda tek bir ulusal sistemin hem daha ucuz hem de daha yararlı olduğunu, kesimli sistemlerin ise Almanya’daki üzere bir “kırkyama yorgan” haline geldiğini söz etti. Bir öbür dezavantajın da Merkel’le röportajı yapan televizyoncu Anne Will’in “organize sorumsuzluk” olarak tanımladığı durum olduğunu söz eden Kluth, bu yapının merkezi hükümetle lokal idarelere cürmü birbirine atma rahatlığı verdiğini ve siyasetçilerin hesap verebilirliğini azalttığını belirtti.
Bununla birlikte ikisi de federal yapıya sahip Brezilya ile Avustralya’nın Covid-19 tedbirlerini de kıyaslayan Kluth, birinin başarısız birinin başarılı olduğunun altını çizerek tek sorumlunun federalizm olarak görülmesinin yanlışsız olmadığını da vurguladı.
Hürriyet
