IPBES tarafından acil koduyla toplanan uzmanların hazırladığı son rapora nazaran, bulaşıcı hastalıklarla çabaya yönelik global yaklaşımda esaslı bir değişiklik olmazsa gelecekte daha sık salgınlar ortaya çıkacak. Trilyonlarca dolarlık
maliyet oluşacak. Uzmanlar riskleri azaltmanın maliyetinin, pandemilerle çaba maliyetinden 100 kat daha az olacağını söylüyor.
Şu anda 1.7 milyon ‘keşfedilmemiş’ virüsün memelilerde ve kuşlarda bulunduğu belirtiliyor.
Koronavirüs salgını ile bir arada tüm dünyadaki ekonomik ve toplumsal aktiviteler sekteye uğrarken dünyanın dört bir yanından 22 önde gelen uzman Biyoçeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Hükümetlerarası Bilim-Politika Platformu (IPBES) tarafından tabiatın bozulması ve artan pandemi riskleri hakkında acil bir çalıştay için toplandı. Çalıştay kapsamında hazırlanan rapora nazaran bulaşıcı hastalıklarla çabaya yönelik global yaklaşımda esaslı bir değişiklik olmadıkça, salgınlar daha sık ortaya çıkacak, virüsler daha süratli yayılarak dünya iktisadına ziyan verecek ve koronavirüsten daha fazla insan ölecek.
TRİLYONLARCA $ MALİYET
Bilim insanları raporda hastalıkların ortaya çıkışının akabinde alınan önlemlerin yanı sıra yeni aşı ve terapötiklerin (tedavi edici) süratli üretimi ve dağıtımı üzere tedbirlere güvenmenin ‘yavaş ve bilinmeyen bir yol’ olduğu belirtilirken, hem global ıstırabın hem de pandemilerle çabanın global iktisada verdiği yıllık zararın devasa boyutta olduğunun altı çiziliyor. Temmuzda koronavisürü global iktisada verdiği zararın 8-16 trilyon dolar olması işaret ediliyordu lakin artık yalnızca ABD için 2021’in birinci çeyreğinde bu zararın 16 trilyon dolara ulaşması bekleniyor. Uzmanlar, pandemileri önlemek emeliyle riskleri azaltmanın maliyetinin, pandemilerle gayretten 100 kat az olacağını varsayım ediyor.
TEMELDEN DEĞİŞİM
Rapora nazaran 1918’deki büyük grip salgınından sonra koronavirüs global bazda yaşanan 6. büyük salgın. Salgınların kökenleri hayvanlar tarafından taşınan mikroplar ve büsbütün insan faaliyetlerinden kaynaklanıyor. Bilim beşerlerine nazaran şu anda 1.7 milyon ‘keşfedilmemiş’ virüsün memelilerde ve kuşlarda bulunduğu iddia ediliyor. Bunların 850 bin kadarı insanları enfekte etme yeteneğine sahip. Uzmanlar, pandemi çağından kaçmanın mümkün olduğu, lakin pandemi başladıktan sonra yapılacaklardan fazla şimdi başlamadan önleyici yaklaşımlara yanlışsız temelden bir değişim yaşanması gerektiğini söylüyor.
YÜKSEK RİSK TAŞIYOR
Memeliler ve kuşların ticareti, zoonotik patojenlerin değerli rezervuarları olmaları sebebiyle, hastalıkların ortaya çıkması için öteki cinslere nazaran daha yüksek risk taşıyor. ABD, her yıl 10 ila 20 milyon yabani hayvanın ticaretini gerçekleştiriyor. 2000 yılında sevkiyat sayısı 7 bin iken, bu 2015’te 13 bine çıktı. Bu ticaret, ABD’ye maymun çiçeği virüsü üzere yeni zoonozların, hastalık vektörlerinin ve konakçıların oluşmasına yol açıyor. Yaban hayvanların tüketimi, bilhassa 2016’da 77 milyar ABD doları gelir getiren ve 14 milyon insanın istihdam edildiği ‘geleneksel olmayan hayvancılık’ koronavirüsten evvel Çin’de kıymetli ölçüde genişledi.
YÜZDE 30 TESİRİ BULUNUYOR
Arazi kullanımındaki değişim, ormansızlaşmayı, yaban hayatın habitatına insanların yerleşimini, tarım ve hayvancılık üretimindeki artışı ve kentleşmeyi içeriyor. Pandemilerin oluşmasını etkiliyor ve 1960’dan bu yana ortaya çıkan yeni hastalıkların yüzde 30’undan sorumlu olduğu düşünülüyor. Bu durum iklim değişikliği ve biyolojik çeşitlilik kaybının tesirleriyle birleşiyor.
TABİATIN İSTİKRARI BOZULUYOR
İklim değişikliğinin ve biyolojik çeşitlilik kaybına sebep olan insan faaliyetlerinin, birebir vakitte etrafımız üzerindeki tesirleriyle pandemi riskini de beraberinde getirdiğini söyleyen EcoHealth Alliance Lideri ve IPBES çalıştay lideri Dr. Peter Daszak, “Araziyi kullanma şeklimizdeki değişiklikler, tarım alanlarının genişlemesi, ağırlaşması ve sürdürülebilir olmayan ticaret, üretim ve tüketim; tabiatın istikrarını bozuyor. Yabanî hayat, çiftlik hayvanları, patojenler ve beşerler ortasındaki teması artırıyor. Pandemiye giden yol budur. Pandemi çağından kaçabiliriz, fakat bu denetim alma yaklaşımına ek olarak önlemeye daha fazla odaklanmayı gerektiriyor” diyor.
YABAN HAYATI VURGUSU
Biyoçeşitlilik kaybına neden olan insan faaliyetlerinin azaltılması, halihazırda korunan alanların daha fazla korunması ve yüksek biyoçeşitliliğe sahip bölgelerin sürdürülebilir olmayan sömürüsünü azaltan tedbirler yoluyla salgın riski değerli ölçüde azaltılabilir. Rapora nazaran bu, yaban hayatı-çiftlik hayvanları-insan temasını azaltacak ve yeni hastalıkların yayılmasını önlemeye yardımcı olacaktır.
107 MİLYAR DOLARLIK PAZAR
Yaban hayatının ticareti ile tüketimi, gelecekte ortaya çıkabilecek pandemiler için global ölçekte değerli bir risk ögesi olarak görülüyor. İnsanlık tarihi boyunca süregelen yaban hayatı ticareti, birçok ülkede mahallî halkların beslenmesi ve refahını artırmak üzere kıymetini koruyor. Karasal omurgalı cinslerin yaklaşık yüzde 24’ünün dünya çapında ticareti yapılıyor. Memleketler arası ölçekte yasal olarak gerçekleştirilen yaban hayatı ticaretinin mali kıymeti son 14 yılda beş kat arttı ve kesimin kıymeti 2019 yılında 107 milyar dolara ulaştı. Yasadışı yırtıcı ömür ticaretinin ise yıllık 7 ila 23 milyar dolar kıymetinde olduğu kestirim ediliyor.
Hürriyet
