BBC News’ten Ishleen Kaur dünyadaki en büyük yoga hareketlerinden olan Şivananda’da tutkulu bir yoga öğretmeniydi. Ta ki bir gün bir toplumsal medya paylaşımını gördükten sonra çok sayıda cinsel istismar şikayetini ortaya çıkarana kadar.
20’li yaşlarımın ortasında keşfettiğim yoga, hayatımın kıymetli bir kesimi haline geldi. Kendini yogaya adamış pek çok kişi üzere benim için de bu bir antrenmandan öte bir hayat şekliydi. Sadece Şivananda merkezinde ders vermekle kalmıyor, orada istekli olarak yemek pişirip paklık de yapıyordum. Şivananda öğretileri hayatımın her alanını etkiliyordu.
Lakin Aralık 2019’da telefonuma bir bildirim geldi. Şivananda’nın merhum kurucusu Swami Vishnudevananda hakkında Facebook grubuma gönderilen bir bildiriydi bu.
Julie Salter isminde bir bayan Vishnudevananda’nın Kanada’daki Şivananda merkezinde kendisini üç yıl boyunca cinsel istismara maruz bıraktığını söylüyordu.
Bu olaydan on yıllar sonra bunu açıklayacak hamaseti bulduğunda ise Şivananda idare heyetinin yansısının sessizlik ile susturma ortasında gidip geldiğini anlatıyordu.
14 BAYANA ULAŞIP YAŞANANLARI KONUŞTU
O iletisi okumamdan bugüne kadar kıdemli Şivananda öğretmenleri tarafından istismara uğradıklarını söyleyen 14 bayanla söyleşi yaptım.
Bu bayanların birden fazla, bırakın yaşadıklarını topluma duyurmayı, aileleri ve arkadaşlarına bile söyleyememişlerdi.
Araştırmam, bir vakitler çok kıymet verdiğim bu tertibin içinde gücün ve iktidarın istismar edildiğine dair suçlamaları ortaya çıkardı.
2014’te Hindistan’ın güneyindeki Kerala’da yoga öğretmenliği eğitimimin birinci gününü çok net hatırlıyorum. Swami Vishnudevananda’nın bir duvarı kaplayan boyuttaki etkileyici bir fotoğrafının önünden geçmiştim. Bu, Julie’nin yıllar sonra ifşa edeceği kişiydi.
Öğretileri çok güçlüydü ve dünya çapında pek çok tanınan yogacının dünyevi şeylerden elini eteğini çekerek hayatlarını bu tertibe adamasına yol açmıştı.
Bunun nasıl mümkün olduğunu anlayabiliyordum. Ben çok sıkıntı vakitlerden geçerken Şivananda bana iç huzur sunmuştu. Asana denen duruşlar bana fizikî güç sağlamıştı. Şivananda’nın karma, müspet niyet ve meditasyon prensipleri ise ruhumu besliyordu.
Skandalı ortaya çıkaran Ishleen Kaur
2015’te Londra’da yaşayan bir adamla evlenmiştim. Onun yanına taşınma fikri beni huzursuz ediyordu, ta ki yeni konutumuzdan uzak olmayan bir yerde bir Şivananda merkezi olduğunu öğrenene kadar. Kocam birinci aşkımın kendisi değil o merkez olduğunu söyleyerek espri yapıyordu.
Julie Salter’ın Facebook paylaşımdan iki ay sonra iki Şivananda idare şurası üyesi benim gittiğim Putney’deki merkezde bulunan çalışanlarla görüşmek üzere Avrupa’dan geldi.
Aklımda dönüp duran çokça sorudan en azından bir kısmını yanıtlayabileceklerini umuyordum. Lakin karşılıkları müphemdi. Soru yanıt kısmında da savunma halindelerdi.
Julie ile kendim konuşmamın gerektiğini fark ettim.
Yeni Zelandalı Julie birinci kez 20 yaşında İsrail’de seyahat ederken karşılaşmış Şivananda öğretisiyle. Sonra da bu hareketin hayat stiline kendini kaptırmış ve 1978’de hareketin merkezi Kanada’ya taşınmış.
Orada yaşayan Vishnudevananda ona şahsî asistanı olmasını teklif ettiğinde bunun bir ayrıcalık olduğunu düşünmüş.
Lakin çalışma temposunun zalimce olduğunu söylüyor. Haftanın yedi günü sabah 5’ten gece yarısına kadar çalıştırılmış, karşılığında maaş da almadan.
Swami Vishnudevananda’nın istikrarsız davrandığını, kendisine sıklıkla bağırdığını anlatıyor:
“Bu yüzden şahsî sonlarım silikleşiyordu.”
Sonrasında işler daha da berbatlaşmış.
Bir gün Vishnudevananda’nın konutunda çalışırken onu uzanır halde ibadet kayıtlarını dinlerken bulmuş.
Yanına uzanmasını istemiş. Julie ne istediğini anlamadığını söyleyince “tantra yoga” cevabı almış.
Bu yoga tipi manevî seks ile ilişkilendiriliyor ve manevî aydınlanmanın derin rahatlamayla geleceğini savunuyor.
Julie o güne kadar Vishnudevananda’nın bu terimi sadece bir derste teorik bir halde kullandığını hatırlıyormuş.
“Zihnimde ve bedenimde her şey ‘Hayır’ dese de ‘Anlamıyorum’ diyerek yanına uzandım. Sonrasında cinsel bir temas oldu. Daha sonra aşağı inip çalışırken kendimi büsbütün utanç, suçluluk hissi ve ıstırap içinde buldum.”
Julie Salter
Julie üç yıl boyunca ortalarında cinsel birleşmenin de bulunduğu çeşitli cinsel aksiyonlara istek göstermeye zorlandığını söylüyor.
ŞİVANANDA HAKKINDA
– Şivananda hem bedensel hem de manevî iyiliği hedefleyen bir klasik yoga cinsidir.
– 1959’da Swami Vishnudevananda tarafından Kanada’nın Montreal kentinde kurulan bu disiplin ismini Vishnudevananda’nın gurusu olan Swami Sivananda’dan alıyor.
– Bugün dünyada 35 ülkede 60 Şivananda aşramı ve merkezi, 60 bin de Şivananda öğretmeni bulunuyor.
– Son yıllarda pozisyonlarını suistimal etmekle suçlanan diğer üst seviye yoga guruları da olmuştu. Bunların ortasında Bikram Chaudhryi, Pattabhi Jois ve Bhagwan Rajneesh de bulunuyor.
Yogadaki guru-mürit bağı, müritlerin gurunun isteklerine kendisini teslim etmesi tarafında kelamlı bir muahedeyi da içeriyor.
Bugün geri dönüp baktığında Vishnudevananda’nın yaptığı şeyin tecavüz olduğunu düşünüyor. O devir içinde bulunduğu güç dinamiklerinin, gerçek manada istek vermesini imkansız kıldığını söylüyor:
“Çok izoleydim. Ailem ve geçmişte bildiğim her şey dünyanın öbür ucundaydı. Maddi açıdan da tertibe bağımlıydım.”
Julie’den sonra, onun Facebook bildirisine karşılık yazan ve Vishnudevananda’nın kendilerini de istismar ettiğini söyleyen iki bayanla daha konuştum.
70’Lİ YILLARDAN BERİ SÜREN TACİZ ZİNCİRİ
Pamela 1978’de Londra’daki Windsor Kalesi’nde, yogada ceset konumu olarak bilinen derin rahatlama anında Vishnudevananda’nın tecavüzüne uğradığını söylüyor.
Lucille ise 1970’lerin ortasında Kanada’daki bir aşramda üç defa tecavüze uğradığını anlatıyor. Birinci ikisini tantrik yoga diye düşünerek kendisini kandırdığını ama üçüncüsünde Vishnudevananda’nın ona para vermesinin akabinde kendisini “bir fahişe gibi” hissettiğini belirtiyor.
Vishnudevananda 1993’te öldü ama Julie’nin tertipten ayrılacak yüreği bulması altı yıl daha sürmüş.
Artık yaşadıklarını duyurarak oburlarının misal şeyler yaşamasının önüne geçmek istediğini söylüyor.
Dahası, benim de sonradan göreceğim üzere Vishnudevananda’nın hayatı sonlansa da Şivananda müritlerine yönelik tacizler sonlanmadı.
Julie’nin Facebook paylaşımı bir endişe duvarını yıkmıştı.
Onlardan sonra iki öteki Şivananda öğretmenine önemli suçlamalar yönelten 11 bayanla daha konuştum. BBC’nin edindiği bilgilere nazaran suçlanan şahıslardan biri hâlâ tertipte yer alıyor.
O bayanlardan biri olan Marie (gerçek ismi değil) bir öğretmen tarafından birkaç yıl boyunca cinsel ilgiye hazırlandığını aktarıyor. Yasal münasebetlerle ismini veremediğimiz bu öğretmen ile bağlantısı cinsel bir münasebete dönüştüğünde şaşırdığını lakin bunu kabul etmekten diğer bir talihi olmadığını hissettiğini söylüyor.
Bir yıldan uzun bir müddet boyunca rastgele bir cinsel temas yaşamadıktan sonra bir gün davet edilmeden odasına girdiğini, üstüne çıkıp içine girdiğini, boşaldığını ve hiçbir şey demeden odadan çıktığını anlatıyor.
Konuştuğum beş bayan daha bu adamın cinsel istismarına maruz kaldıklarını belirtiyor. Birbirlerini tanımayan bu bayanlar emsal bir halde cinsel bağa hazırlanma ve akabinde atak öyküleri anlatıyor.
YALNIZCA 12 YAŞINDAYDI…
Catherine (gerçek ismi değil) 1980’lerde Kanada’daki bir Şivananda çocuk kampına 12 yaşında katıldığında o öğretmenin kendisine cinsel ilgi gösterdiğini söylüyor.
Adamın ona masaj yaptığını ve kalçalarına dokunduğunu belirtiyor.
15 yaşına geldiğinde ise daha fazla dokunmaya, bacaklarının ortasını kavrayıp göğüslerine dokunmaya başlamış.
En son 17 yaşındayken o kişinin saldırısına uğradığını, bir gün uyandığında adamı üstünde bulduğunu ve tıpkı gün tertibi terk ettiğini söylüyor.
Bir diğer şikayetçi ise birebir kişi tarafından 2019’da atağa uğradığını anlatıyor.
Bu öğretmenle bağlantıya geçip ona cevap hakkı vermek istedik ama suçlamalara bir cevap vermedi. Tertip bunu reddetse de BBC’nin edindiği bilgilere nazaran bu kişi Hindistan’da Şivananda’da etkin bir rol üstlenmeye devam ediyor.
Suçlanan bir başka öğretmen ise Maurizio Finocchi. Swami Mahadevananda olarak da bilinen bu kişiyi suçlayan sekiz bayanla konuştum. Onlardan biri olan Wendy, Kanada’daki merkezde Mahadevananda’nın asistanı olarak çalışıyormuş.
İşi gelen e-postaların çıktısını alıp odasına götürmekmiş.
Bir gün e-postalarını ve kahvaltısını odasına götürdüğünde onu yatakta otururken bulmuş. Tepsiyi uzatırken bir anda kolunu tutup yatak örtüsünü kaldırmış. Wendy o an Finocchi’nin mastürbasyon yaptığını fark etmiş ve Finocchi Wendy’nin koluna boşalmış.
“O an onun için bir insan olmadığımı, yalnızca bir araç olduğumu hissettim” diyor.
Wendy bayanların idareye giderek tasa verici hatta bazen cezai olan bu davranışları şikayet ettiğinde görevlilerin bunları “guru tarafından onurlandırılmak” olarak isimlendirilen bir çerçevede gördüğünü söylüyor:
“Ne vakit sıkıntılı yahut rahatsız bir şey olsa, ki bu idari işlere dair de olabilir lakin katiyetle cinsel ilgilerde de birebiri oluyordu, bize bunun kıymetli bir ders öğrenmemiz için yapıldığını söylüyorlardı.”
Mahadevananda’ya ulaşarak bu suçlamalara karşılık vermesini istedik ama bir karşılık alamadık.
Ancak Mahadevananda’nın, benim de üyesi olduğum Project Satya isimli bir Şivananda Facebook kümesi tarafından para toplayarak tutulan bir avukata gönderdiği bir e-postayı gördüm.
E-postada “uygunsuz davranışları” nedeniyle özür diliyor ve “bir daha olmaması için uğraş göstereceğini” söylüyordu.
Anlamak istediğim bir öbür şey de Şivananda idaresinin suçlamalara dair ne kadar bilgi sahibi olduğuydu.
Julie yaşadığı istismarı anlatacak hamaseti 2003’te bulduğunu ve Vishnudevananda’nın vefatının akabinde Şivananda’nın idaresini üstlenen İdari Üyeler Heyeti’ne üye olan bir şahsa anlattığını söylüyor.
Anlattığı kişi, öbür bayanların tecavüzle suçladığı Swami Mahadevananda’ydı. Ancak Julie’nin o vakit bundan haberi yoktu.
“Vishnudevananda’nın cinsel istismarlarını yıllardır bildiğini kabul etti” diyor.
Julie sonraki birkaç hafta boyunca dört şura üyesine daha yaşadıklarını anlattığını söylüyor.
Julie Salter ve Vishnudevananda
Bu şahıslar ise 2003 yılında Julie ile ortalarında bu türlü bir konuşmanın geçmediğini belirtiyor.
Ama bu haber için araştırma yaparken gördüğüm Mahadevananda’ya ilişkin bir e-postada, Julie ile o periyot görüştüğünü kabul ettiği tabirler yer alıyordu. E-postada görüşmenin kısa sürdüğü lakin bu görüşmenin akabinde cinsel istismar suçlamalarının açık bir bilgi haline geldiği yazıyordu.
Julie 2006 yılında idareyle bir toplantıya daha katıldı ve o toplantıda kendisine bir tıp maddi dayanak sağlanması da masaya yatırıldı. İstismar suçlamaları da konuşuldu.
Yöneticiler o toplantının akabinde iki tarafın da sonuçtan şad kaldığını söylerken Julie ise toplantıdan sonra değişen hiçbir şey olmadığını belirtiyor.
Bir sonraki yıl Julie’nin avukatı idareye bir mektup göndererek tazminat talep etti ve aksi takdirde dava açacaklarını söyledi.
Buna karşılık olarak tertibin avukatı ise Julie’nin neden suçlamalarını bu kadar yıl sonra yönelttiğini sorgulayan bir mektup kaleme aldı.
Şivananda idaresi Julie ile görüşmelerinin akabinde üyeler ve ziyaretçiler için yeni protokoller geliştirdiklerini ve bu tıp suçlamaların inançlı bir ortamda anlatılabilmesi için gerekli adımları attıklarını belirtiyor.
Onlara “Neden Julie’yi cinsel istismara maruz bırakan bu adamı yüceltmeye devam ediyorsunuz” diye sorduğumuzda aldığımız karşılık “Şivananda Tertibi kökenine ve öğretilerine değer verir” oldu.
Mahadevananda’ya gelince, araştırmamızda idarenin onun cinsel açıdan uygunsuz davranışlarını en geç 1999’da bildiğini gösteren deliller bulduk. Bu davranışlarını kabul etmişti.
O devir idarede yer alan Amerikalı bir bayan olan Swami Saradananda, 1998-99 yıllarında Delhi’deki aşramın yöneticisinden bir telefon geldiğini, bayanın telefonda ağlayarak Mahadevananda’nın pantolonu olmadan ortalıkta gezindiğini söylediğini hatırlıyor.
BBC’ye konuşan Saradananda, bunun üzerine Mahadevananda’yı arayarak onunla yüzleşmeye karar vermiş.
Mahadevananda anlatılanların hakikat olmadığını söylemiş: Sırf pantolonu değil, iç çamaşırı da olmadan dolaştığını anlatmış:
“Belinin altında hiçbir kıyafet olmadığını, Delhi’deki aşramın yöneticisinin ofisine girdiğini ve onun önünde mastürbasyon yaptığını söyledi.”
Bundan büyük rahatsızlık duyan Swami Saradananda, bunu bir sonraki idare toplantısında tartışmaya açmış.
Bu bahis gündeme gelince tüm kayıt aygıtları kapatılmış ve sekreter de odadan dışarı gönderilmiş.
Toplantıda bulunan Mahadevananda, bunun hakikat olduğunu kabul etmiş:
“Sonra da şöyle dedi: Bundan sonra yapmamı istemiyorsa tamam, sorun değil. Bir daha yapmam.”
Saradananda bunun üzerine idareye bu itiraf karşısında ne yapacaklarını sorduğunda “Bir daha yapmayacağını söyledi aslında, daha ne istiyorsun, kanını mı akıtalım?” karşılığını aldığını söylüyor.
Bundan birkaç ay sonra Saradananda idaredeki rolünden kovulduğunu bildiren bir faks almış.
Bu anlatılanlara dair idareden bir cevap istedik ancak yanıt vermediler.
Wendy 2006 yılında Kanada’daki merkezde Mahadevananda koluna boşaldıktan sonra bunu idareye şikayet ettiğinde aldığı karşılık “Lanet olsun, yeniden mi” olmuştu.
Tahminen de idarenin buna şaşırmamasında Saradananda’nın geçmişte anlattıklarının da tesiri vardı.
Bu olayın akabinde idare Swami Saradananda’yı bir rehberlik takviyesi almaya gönderdi.
Wendy “Kanada’da bunun bir cinsel akın olarak sınıflandırıldığını bilmiyordum. Bunu polise şikayet edebileceğimden haberim yoktu” diyor.
13 yıl sonra idare sonunda Mahadevananda hakkında bir soruşturma başlattı ve aylık mecmualarında Mahadevananda’nın emekli olduğunu açıkladı. Ona emekli maaşı ödemeye devam edeceklerdi.
Mecmuada “adanmış ve ilham verici hizmetleri için” ona teşekkür etmişlerdi.
Project Satya’nın tuttuğu avukat Carol Merchasin bugüne kadar Şivananda çalışanlarının cinsel saldırısına uğradığını söyleyen 25-30 bayanla konuştuğunu söylüyor. Her bir olayın da inanılır öykülere sahip olduğunu anlatıyor.
Catherine ise idarenin bu suçlamaları neden polise iletmediğini sorguluyor. Yıllar sonra ebeveynleri yaşadıklarını öğrenip idareyle yüzleşince aldıkları karşılık “Kanıt olmadan hiçbir şey yapamayız” olmuş.
Tertibin idaresi, Catherine ve öteki bayanları istismar etmekle suçlanan ismini veremediğimiz öğretmenin halihazırda yürütülmekte olan soruşturma sırasında vazifeden uzaklaştırıldığını söylüyor. Ama Şivananda’nın Hindistan’daki aşramlarından kaynaklarımız, hâlâ faal bir halde çalıştığını aktarıyor.
Kerala’daki aşramı aradığımda bana bu yılın başlarında orada kapsamlı dersler verdiğini söylediler.
Söyleşi talebimizi reddeden Şivananda idaresi ise bize şu açıklamayı gönderdi:
“Mütevelli Heyeti yaşadıklarını açıklayanların hislerini paylaşır ve BBC’nin araştırmasında bahsedilen olaylardan etkilenmiş olan herkese, istismara müsamaha gösterilmeyeceği ve uygunsuz davranışların göz arkası edilmeyeceğinin teminatını verir. Bu suçlamaların ele alınışında yaşanmış olan tarihî kusurlar için koşulsuzca özür diler.
“Bu suçlamaların bir sonucu olarak Şivananda bağımsız bir araştırma başlattı, güvenlik siyasetlerini gözden geçirmek ve uygunlaştırmak için türel uzmanlar görevlendirdi ve çalışanlarına eğitim verdi.
“Şivananda Tertibi istismardan telaş duyan herkesin kapalı bir halde bildirim yapabileceği bir sistem kurdu. Herkesin istismar yahut sıkıntıdan korunması en büyük önceliğimizdir. Şivananda Tertibi fizikî, zihinsel ve manevî sıhhate adanmış, bütün üyelerinin iyiliğine bağlı keşişvari bir tarikattır.”
İsmini veremediğimiz öğretmene yönelik dört soruşturma raporunu okudum ve bunların tamamı da mağdurların anlattıklarında muhtemelen haklı olduğunu, söylediklerinin gerçekçi olduğunu yazıyordu. Öbür iki kişi ise yaşadıkları istismarı idareye bildirmemişti.
Nisan ayında Londra’da, son beş yılımı öğretmen ve mürit olarak geçirdiğim aşrama geri döndüm. Lakin bu sefer içeri girmedim.
Şivananda’nın beni kendisine çeken, insanı büsbütün kuşatan tabiatının tıpkı vakitte onu ne kadar tehlikeli kıldığını fark ettim. Konuştuğum bayanlar gerçeklik hissinin kolay kolay yitirilebildiğini, bu yüzden olanları gerçek bir formda sorgulayamadıklarını anlatıyordu.
Araştırmam boyunca şikayetlerini bana anlatan bayanların tamamının Batılı bayanlar olduğunun da farkındayım. Lakin anladığım kadarıyla Hint mağdurlar da var. Bu bayanların başlarına gelenleri anlattıkları e-postalar gördüm ancak bana konuşmaktan çekindiler.
Bana gelince, Şivananda ile işim bitti.
Araştırma yapımı: Louise Adamou
Hürriyet
