Ramazan, 11 ayın sultanıdır ve kadim kent İstanbul’un kapısını çaldığında kentte onu ağırlamak için görkemli bir coşku başlar. Asırlardan bu yana ramazanın rahmetiyle yoğrulan İstanbul, bu özel vakitlerde her dakikası canlı bir kente dönüşür. Yedi zirveli kente eşsiz bir silüet kazandıran minarelerin ortasına asılan mahyalar, ramazanın varlığını simgeler. Türk edebiyatının önde gelen isimlerinden Halide Edip Adıvar’ın, “Ramazanı karşılayan nurdan yazılar” olarak isimlendirdiği mahyalar, İstanbul’u adeta ışıltılı bir gerdanlık üzere süsler.
İstanbul’da yaşanan ramazan günleri sanat yapıtlarına, en başta da edebiyata ilham verir. Bilhassa Türkiye’yi ziyarete gelmiş yabancılara… Bunlardan biri olan Fransız seyyah Gerard de Nerval, yapıtlarında Osmanlı periyodundaki ramazan sofralarından büyük bir övgüyle bahseder. Nerval, ramazanda çabucak hemen her meskene girilebildiğini ve orada birbirinden güçlü sofralarda rahatça yemek yenebildiğini anlatır. Ramazana derin bir mana kazandıran bu yardımlaşma kültürü, özü itibariyle günümüzde de varlığını korumaktadır. İstanbul’un eski muhitlerinde konutlarda pişirilenler, komşulara ve muhtaçlığı olanlara dağıtılırdı. Kentin dört bir yanında kurulan iftar sofraları kimi vakit on binlerce kişiyi ağırlardı…
Ramazan davulcularının manileri, Osmanlı’dan bu yana sürdürülen bir geleneği yaşatır. Sahurda çoluk çocuk sofraları doldurur ve içilen son birer bardak suyla ağızlar mühürlenir. Güneş yavaş yavaş alçalmaya başladığında mis üzere pide kokuları sokaklara, caddelere yayılır. İftar saati yaklaştığında fırınların önünde uzun kuyruklar oluşur. Gün uzunluğu bir sanatçı titizliğiyle hazırlanan yemekler, akşam ezanından çabucak evvel sofraları donatır. Yiyecekler mevsimine nazaran farklılıklar gösterse de birtakım alışkanlıklar hiç değişmez. Zeytin ve hurmayla gün uzunluğu kaybedilen tuz ve şeker muhtaçlığı karşılanır. Güllaç ve çay iftar sofralarının en hoş finali üzeredir. Hayatın bu akışı, çocuklar için de bir cümbüşe dönüşür.
Ramazanda İstanbul, 24 saat canlıdır. En azından pandemi öncesi İstanbul’unda durum böyleydi ve sanırım o hoş günleri anlatmamda rastgele bir beis yoktur… Evet, pandemisiz günlerde Sultanahmet, Beyazıt, Üsküdar ve Eyüp meydanlarıyla tarihi Feshane binası klasik el sanatları, müzik dinletileri, şiir okumaları, Hacivat ve Karagöz şovlarıyla cümbüşün ve kültür alışverişinin merkezi pozisyonuna dönüşür. İstanbul’un sokaklarında yalnızca kültürel açıdan değil, alışveriş ve lezzet bakımından da bir canlılık dikkat çeker. Ramazanda pazarlar her zamankinden daha renklidir. Tarihi çarşılara ve açık hava pazarlarına gidilir, sokakların nabzı ölçülür, muhtaçlıklar karşılanır. Bunu hâlâ yapabiliyoruz…
Ramazan İstanbul’u gezmek ve tarihi mabetlerini ziyaret etmek için de kıymetli bir baht sunar bize… Boğaziçi püfür püfür havası ve süper yalılarıyla hele bu aylarda çok hoştur. Boğaziçi’ni uzunluklu boyunca kat eden vapur seyahatlerinde birbirinden hoş tarihi yerleşimler önünüze serilir: Ortaköy, Beylerbeyi, Çengelköy, Kandilli, Kanlıca, Paşabahçe ve öbürleri… Anadolu ve Rumeli hisarları, Boğaz’ın muhafızları üzere yeşil dorukları bekler. Dilediğiniz iskelede inip ahşap konutların ortasında yürüyebilir, martıların sesine kulak verebilirsiniz. Kentin içinde tabiatla baş başa olmak isteyenler için gidilecek yer çoktur: Hıdiv Korusu, Belgrad Ormanları, Kilyos, Şile kıyıları, Emirgân Korusu, Polonezköy ve daha kaçları…
Öte yandan İstanbul’un ruhuna inmek içinse Tarihi Yarımada’ya uzanmak gerekir. Topkapı Sarayı ve içindeki ‘Kutsal Emanetler’ kısmı yalnızca Müslümanlar için değil, tüm insanlık için bir çekim merkezidir. Ayasofya ve Sultanahmet Camisi’ni ziyaret ettikten sonra, Gülhane Parkı’nda soluklanmak gibisi yoktur. Büyük deha Mimar Sinan’ın ‘kalfalık eseri’ Süleymaniye Mescidi büyük bir vakurla ziyaretçilerini bekler.
BEREKETLİ ÇARŞILAR
Kapalıçarşı ve Mısır Çarşısı ise labirenti andıran koridorlarıyla kentin tadının çıkarıldığı nadide yerlerdendir. Buralar, iftar ve sahur alışverişleri için de birer rahmet deposudur. Kızkulesi harika bir görünüm izlemek isteyenlerin uğrak yeridir. İftar öncesinde serinlemek için bir öteki seçenek, İstanbul adalarıdır. Büyükada’dan Heybeliada ve Burgazada’ya geçerken iftarın nasıl geldiğini anlamaz insan… Özetle İstanbul, keşfetmekle bitirilemeyecek dev bir hazine sandığı üzeredir. Bu kültür deryası kent, ramazanda paylaşmanın, sevginin ve muhabbetin yansımasıyla huzur adreslerinden birine dönüşür. Bizlere de bu kadim kenti keşfetmek düşer.
Ramazanda İstanbul’da kültür yürüyüşleri yapmak isteyenlere, yakın vakit evvel üçüncü baskısı çıkan ‘Yürüyerek İstanbul’ isimli kitabımı öneririm. 10 yıllık ağır emek ve titiz bir seçkiyle yayına hazırladığım kitapta, İstanbul’dan her biri iki ile dört saatlik müddetler ortasında yürünebilen 34 farklı rota anlatılıyor.
Hürriyet
