“Tarihin Sonu” teziyle 1990’lı yıllarda ünlenen Amerikalı siyaset bilimci Francis Fukuyama, “American Purpose” mecmuasında yayımlanan “Ortadoğu’da homurdanmak” başlıklı makalesinde Türk silahlı insansız hava araçlarını (SİHA) övdü. Fukuyama, Türkiye’nin son yıllarda ürettiği SİHA’ların günümüz savaş taktiklerini değiştirdiğine dikkat çekerek, “SİHA’lar 2020’de Türkiye’nin bölgesel bir güç olarak yükselmesine kıymetli katkı yaptı” sözünü kullandı.
‘TÜRKİYE YENİ AKTÖR’
Fukuyama, 2010’ların başında silahlı drone teknolojisi alanında ABD ile İsrail’in oyun kurduğunu fakat daha sonraki yıllarda Türkiye’nin bu alanda süratli formda yeni bir aktör olarak ortaya çıktığını belirtti. “Küresel görünüm, askeri SİHA’lar tarafından değiştirildi ve Türkiye burada ana aktör oldu” değerlendirmesini yapan Fukuyama, Türkiye’nin kendi ürettiği SİHA’ları Libya, Suriye, Dağlık Karabağ ve kendi hudutları içinde terör örgütü PKK’ya karşı kullandığını kaydetti.
‘BÖLGESEL GÜCÜ ARTTI’
Francis Fukuyama, “Bu süreçte Türkiye, daha fazla sonuç üretme kabiliyetiyle ABD, Çin yahut Rusya’dan daha fazla kendini büyük bir bölgesel güç simsarı düzeyine yükseltti” yorumunu yaptı. Türkiye’de üretilen Bayraktar TB-2 ve Anka üzere SİHA’ları örnek gösteren Fukuyama, vaktinde ABD’den Predator ve Reaper drone’larını alamayan ve akabinde İsrail’den Heron’ları alıp sonra bu ülke ile bağlantıları problemli hale gelen Türkiye’nin, kendi SİHA’larını üretmeye karar verdiğini belirtti.
ÜÇ BÖLGESEL ÇATIŞMA
Türk SİHA’larının performansının etkileyici olduğuna dikkati çeken siyaset bilimci, “Son Türk drone’ları epeyce etkileyici; örneğin TB-2 havada 24 saat kalabiliyor ve hem keşif hem de hücum vazifelerini ifa edebiliyor” değerlendirmesinde bulundu. Türkiye’nin silahlı İHA’larının birinci sefer kapsamlı biçimde Mart 2020’de Suriye’de 36 Türk askerinin şehit edildiği atağın akabinde kullandığını tabir eden Fukuyama, hava savunma sistemi dahil bölgedeki tüm Suriye askeri ögelerinin SİHA’larla büsbütün yok edildiğini hatırlattı. Akabinde evvel Libya’da, sonra da Dağlık Karabağ bölgesinde kullanılan Türk SİHA’larının alanda icra ettiği misyonların şaşırtan olduğunu belirten Fukuyama, kelam konusu hava araçlarının bilhassa Ermenistan askeri ögelerine verdiği zararın dikkat alımlı olduğunu yazdı. Makalede Türkiye’nin Ukrayna’ya da TB-2 hava aracı sattığına işaret edildi. Müellif, “Bana o denli geliyor ki, Türkiye’nin SİHA kullanımı, kara gücünün tabiatını, mevcut güç yapılanmasını sarsacak formda değiştirecektir” dedi.
‘DURUMU DEĞİŞTİRDİ’
Yakın gelecekte artık çatışmaların merkezinde İHA’ların olacağına dikkati çeken Fukuyama şunları kaydetti: “SİHA’lar görece ucuz, alt edilmesi sıkıntı ve pilotların ömürlerini riske etmiyor. Dünyanın dört bir yanındaki ordular şimdilerde kendilerini SİHA’lara karşı nasıl savunacaklarını düşünüyor ve SİHA’larla SİHA zıddı önlemler ortasındaki silah yarışını kimin kazanacağı aşikâr değil.”
‘TARİHİN SONU’ TEZİYLE ÜNLENMİŞTİ
Japon asıllı olan Francis Fukuyama 1952’de ABD’nin Chicago kentinde dünyaya geldi. Kalkınma, demokratikleşme, milletlerarası politik iktisat üzere mevzularda uzmanlaştı. Doktorasını Harvard Üniversitesi’nde yaptı. En değerli teorisi olan “Tarihin Sonu” tezini Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra 1992 yılında yayımladığı “The End of History and the Last Man” (Tarihin Sonu ve Son İnsan) isimli kitabında anlattı. Soğuk Savaş’ın Batı’nın liberal demokrasi ve hür piyasa kıymetlerinin zaferiyle sonuçlandığını vurguladıktan sonra, bu pahaların insanlığın sosyo-kültürel ve yönetişim evriminde bir kesin basamak olabileceğini öne sürdü. O devir neo-muhafazakâr çizgide olan Fukuyama, 2003’te Irak’ın ABD tarafından işgali sonrasında kıymetli yanlışlar yapıldığını savunarak, çizgisini değiştirip, memleketler arası kurumlar ve çok taraflılığın değerini vurguladı, Demokratları desteklemeye başladı.
Hürriyet
