2021 yılının teması, üreme sıhhatine ve tüm insan haklarına öncelik verilmesi oldu. Türkiye, nüfus büyüklüğüne nazaran sıralamada 235 ülke ortasında 19. sırada yer aldı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan açıklamaya nazaran, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından, 1989 yılında dünya nüfusunun 5 milyar beşere ulaştığı tarih olan “11 Temmuz 1987” tarihi “Dünya Nüfus Günü” olarak kabul edildi. Bu özel günde Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) tarafından her yıl nüfusun önemli bahislerini ele alan bir tema belirlenmekte ve bu temaya ilişkin farkındalık oluşturmaya yönelik çalışmalar yapılıyor.
UNFPA, son yüzyılın en büyük global sıhhat sorunu olan Covid-19 salgınının dünyadaki tüm insanları, bilhassa de “kırılgan nüfus” olarak tanımlanan kümelerin sıhhatini tehdit ettiğine ve toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini şiddetlendirmekte olduğuna vurgu yapmaktadır. UNFPA, pandemi devrinde sıhhat sistemlerinin yetersiz olduğu ülkelerde üreme sıhhati hizmetlerine ve aile planlama sistemlerine erişim sağlayamayan ve ayrıyeten aile içi şiddete maruz kalan bayan ve kız çocuklarına dikkat çekmektedir.
Bu doğrultuda UNFPA, 2021 yılı Dünya Nüfus Günü temasında, değişen doğurganlık oranlarının tahlilinin üreme sıhhatine ve tüm insan haklarına öncelik verilmesi ile sağlanacağına vurgu yaptı. Bu konuda atılabilecek birinci ve en kıymetli adım bayan ve kız çocuklarının mevcut durumlarına yönelik en aktüel temel istatistiklere sahip olabilmektir.
Haber bülteninde bu emelle doğurganlık ve evlenmeler konusunda temel bilgiler sunulmaktadır.
TÜRKİYE, NÜFUS BÜYÜKLÜĞÜNE NAZARAN SIRALAMADA 235 ÜLKE ORTASINDA 19. SIRADA YER ALDI
Birleşmiş Milletler nüfus iddialarına nazaran 2020 yılı için dünya nüfusunun 7 milyar 794 milyon 798 bin 729 kişi olduğu iddia edildi.
Bu varsayımlara nazaran en fazla nüfusa sahip ülke 1 milyar 439 milyon 323 bin 774 kişi ile Çin olurken, bu ülkeyi 1 milyar 380 milyon 4 bin 385 kişi ile Hindistan, 331 milyon 2 bin 647 kişi ile Amerika Birleşik Devletleri (ABD) izledi. Bu üç ülke dünya toplam nüfusunun %40,4’ünü oluşturdu.
Türkiye, 83 milyon 384 bin 680 kişi nüfusu ile nüfus büyüklüğüne nazaran 235 ülke ortasında 19. sırada yer alırken, dünya toplam nüfusunun %1,1’ini oluşturdu.
CANLI DOĞAN BEBEK SAYISI 2020 YILINDA 1 MİLYON 112 BİN 859 OLDU
Canlı doğan bebek sayısı 2019 yılında 1 milyon 186 bin 560 iken, 2020 yılında 1 milyon 112 bin 859 oldu.
Toplam doğurganlık suratı, bir bayanın doğurgan olduğu periyot olan 15-49 yaş kümesinde doğurabileceği ortalama çocuk sayısını söz etmektedir.
Toplam doğurganlık suratı, 2001 yılında 2,38 çocuk iken 2020 yılında 1,76 çocuk olarak gerçekleşti. Bu durum doğurganlığın, nüfusun yenilenme seviyesi olan 2,10’un altında kaldığını gösterdi.
TOPLAM DOĞURGANLIK SURATININ EN YÜKSEK OLDUĞU VİLAYET 3,71 ÇOCUK İLE ŞANLIURFA OLDU
Toplam doğurganlık suratının en yüksek olduğu vilayet 2020 yılında 3,71 çocuk ile Şanlıurfa oldu. Bu ili 3,22 çocuk ile Şırnak, 2,88 çocuk ile Ağrı ve Siirt izledi. Toplam doğurganlık suratının en düşük olduğu vilayet ise 1,29 çocuk ile Karabük oldu. Bu ili 1,31 çocuk ile Zonguldak ve Kütahya izledi.
YAŞA ÖZEL DOĞURGANLIK SURATININ EN YÜKSEK OLDUĞU YAŞ KÜMESİ 25-29 OLDU
Yaşa özel doğurganlık suratı, belirli bir yaş kümesinde bin bayan başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını tabir etmektedir.
Yaş kümesine nazaran doğurganlık suratı incelendiğinde, 2001 yılında en yüksek yaşa özel doğurganlık suratı binde 144 ile 20-24 yaş grubunda iken 2020 yılında binde 115 ile 25-29 yaş kümesinde görüldü. Bu durum, doğurganlığın bayanın daha ileri yaşlarında gerçekleştiğini gösterdi.
ADÖLESAN DOĞURGANLIK SURATI DÜŞTÜ
Adölesan doğurganlık suratı, 15-19 yaş kümesinde bin bayan başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını tabir etmektedir. Yaşı çok genç olan annelerden doğan bebeklerin daha yüksek derecede hastalık ve ölüm riskiyle karşı karşıya kalmalarından ötürü adölesan doğurganlık konusu anne ve bebek sıhhatinin korunması bakımından hayli önem taşımaktadır.
Adölesan doğurganlık suratı, 2001 yılında binde 49 iken 2020 yılında binde 15’e düştü. Öteki bir tabirle, 2020 yılında 15-19 yaş kümesindeki her bin bayan başına 15 doğum düştü.
DOĞUM YAPAN ANNELERİN ORTALAMA YAŞI 29,0 OLDU
Doğumlarını 2001 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı 26,7 iken 2020 yılında 29,0 oldu. Başka yandan birinci doğumunu 2020 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı ise 26,5 oldu.
DOĞUM YAPAN ANNELERİN %35,0’I İLKÖĞRETİM, ORTAOKUL YAHUT DENGİ OKUL MEZUNU
Doğum yapan annelerin eğitim durumları incelendiğinde, 2019 yılında ilköğretim, ortaokul yahut dengi okul mezunu olan annelerin oranının
%34,7, lise yahut dengi okul mezunu olan annelerin oranının %20,8 ve yüksek öğretim mezunu olan annelerin oranının %25,9 olduğu görülürken
2020 yılında ilköğretim, ortaokul yahut dengi okul mezunu olan annelerin oranının %35,0’a, lise yahut dengi okul mezunu olan annelerin oranının %22,2’ye ve yüksek öğretim mezunu olan annelerin oranının ise %27,7’ye yükseldiği görüldü.
Başka taraftan, 2019 yılında doğum yapan annelerin %2,4’ünün okuma yazma bilmediği, %7,4’ünün okuma yazma bildiği ancak bir okul bitirmediği, %8,7’sinin ilkokul mezunu olduğu görülürken, 2020 yılında bu oranların sırasıyla %1,9’a, %6,4’e ve %6,8’e düştüğü görüldü.
BAYANLARDA ORTALAMA BİRİNCİ EVLENME YAŞI YÜKSELDİ
Birinci evlilik yaşının doğumlar üzerinde değerli bir tesiri olup daha erken yaşlarda evlenen bayanların ortalama olarak daha fazla çocuk sahibi olma potansiyeli bulunmakta, bu da ekseriyetle ömür boyunca daha fazla sayıda doğuma yol açabilmektedir. Bayanlarda 2015 yılında 24,4 olan ortalama birinci evlenme yaşı 2020 yılında 25,1’e yükseldi.
RESMİ KIZ ÇOCUK EVLİLİKLERİ AZALDI
Evlenme istatistiklerine göre 16-17 yaş kümesinde olan kız çocuklarının resmi evlenmelerinin toplam resmi evlenmeler içindeki oranı 2010 yılında %7,8 iken 2020 yılında %2,7’ye düştü.
16-17 yaş ortasında evlenen kız çocuklarının toplam evlenmeler içindeki oranı, 2002-2020
YAŞ KÜMESİ 20-24 OLAN EVLİ BAYANLARIN %4,6’SI 18 YAŞINDAN EVVEL EVLENDİ
Birleşmiş Milletler İstatistik Komitesi tarafından 2013 yılında kabul edilen “Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri 52 En az
Gösterge Seti”nde yer alan göstergelerden biri olan “20-24 yaş kümesinde olup 18 yaşından evvel evlenen bayanların oranı” 2010 yılında
%8,2 iken 2020 yılında %4,6 oldu.
Hürriyet
