Yekun doğurganlık suratı, bir bayanın doğurgan olduğu devir olan 15-49 yaş kümesinde doğurabileceği ortalama çocuk sayısını söz etmektedir. Nüfusun yenilenme seviyesi “2.10 çocuk” olarak kabul ediliyor.
Yekun doğurganlık suratının en yüksek olduğu bölge 2019 yılında 3.89 çocuk ile Şanlıurfa oldu. Bu ili 3.37 çocuk ile Şırnak, 3.16 çocuk ile Ağrı ve 3.15 çocuk ile Muş izledi. Yekun doğurganlık suratının en düşük olduğu bölge ise 1.33 çocuk ile Gümüşhane oldu. Bu ili 1.34 çocuk ile Kütahya ve Edirne izledi.
Avrupa Birliği (AB) üyesi 28 devletin 2018 yılında en yüksek yekun doğurganlık suratına sahip devletin 1.88 çocuk ile Fransa, en düşük yekun doğurganlık suratına sahip devletin ise 1.23 çocuk ile Malta olduğu görüldü.
Yaş kümesine nazaran doğurganlık suratı incelendiğinde, 2001 yılında en yüksek yaşa kişisel doğurganlık suratı binde 144 ile 20-24 yaş kümesinde iken 2019 yılında binde 122 ile 25-29 yaş kümesinde görüldü. Bu durum, doğurganlığın bayanın daha ileri yaşlarında gerçekleştiğini gösterdi.
Adölesan doğurganlık suratı, 15-19 yaş kümesinde bin bayan başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını söz ediyor.
Yaşı çok genç olan analardan doğan bebeklerin daha yüksek raddede hastalık ve mevt riskiyle karşı zıdda kalmalarından ötürü adölesan doğurganlık konusu ana ve bebek sıhhatinin korunması bakımından epey değer taşımaktadır.
Adölesan doğurganlık suratı, 2001 yılında binde 49 iken 2019 yılında binde 17’ye düştü. Öbür bir sözle, 2019 yılında 15-19 yaş kümesindeki her bin bayan başına 17 doğum düştü.
AB üyesi 28 memleketin adölesan doğurganlık suratları incelendiğinde, 2018 yılında en yüksek adölesan doğurganlık suratının olduğu devlet binde 39 ile Bulgaristan, en düşük adölesan doğurganlık suratının olduğu devlet ise binde 2 ile Danimarka oldu.
Adölesan doğurganlık suratı 2018 yılında binde 19 olan Türkiye, AB üyesi 11 devlet ile bir arada AB ortalamasının üzerinde konum aldı.
Doğumlarını 2001 yılında gerçekleştiren anaların ortalama yaşı 26.7 iken 2019 yılında 28.9 oldu. Başka yandan birinci doğumunu 2019 yılında gerçekleştiren anaların ortalama yaşı ise 26.4 oldu.
Ana mevt nispeti, bir yıl içerisinde gerçekleşen yüz bin canlı doğum başına ana ölümlerinin sayısı olarak tanımlanmaktadır. Ana mevti, gebeliğin başlangıcından doğum sonrası 42. günü kapsayacak biçimde; kaza ve tesadüfi sebeplerden kaynaklanmayan, gebelik yahut gebeliğin idaresinden kaynaklı olarak yahut gebeliğin ağırlaştırdığı rastgele bir sebeple bayanın ölmesidir.
Türkiye’de 2010 yılında 16.7 olan ana mevt orantısının yıllar içinde azalma eğilimi göstererek 2018 yılında 13.6’ya gerilediği görüldü.
Bebek mevt sayısı, 2018 yılında 11 bin 598 iken 2019 yılında 10 bin 770 oldu. Bin canlı doğum başına düşen bebek vefat sayısını tabir eden bebek vefat suratı, 2018 yılında binde 9.3 iken 2019 yılında binde 9.1 oldu. Başka bir tabir ile 2019 yılında bin canlı doğum başına 9.1 bebek mevti gerçekleşti.
Doğumdan sonraki beş yıl içinde ölme mümkünlüğünü söz eden beş yaş altı mevt suratı, 2018 yılında binde 11.3 iken 2019 yılında binde 11.2 oldu.
Evlenme istatistiklerine nazaran; 16-17 yaş kümesinde olan kız çocuklarının resmi evlenmelerinin yekun resmi evlenmeler içindeki nispeti 2009 yılında yüzde 8.1 iken bu orantı 2019 yılında yüzde 3.1’e düştü.
Birinci evlilik yaşının doğumlar üzerinde kıymetli bir tesiri olup daha erken yaşlarda evlenen bayanların ortalama olarak daha fazla çocuk sahibi olma potansiyeli bulunmakta, bu da çoklukla ömür boyunca daha fazla sayıda doğuma yol açabilmektedir. Bayanlarda 2015 yılında 24.4 olan ortalama birinci evlenme yaşı 2019 yılında 25’e yükseldi.
Birleşmiş Milletler İstatistik Encümeni tarafından 2013 yılında kabul edilen “Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri 52 Minimum Gösterge Seti”nde yan alan göstergelerden biri olan “20-24 yaş kümesinde olup 18 yaşından evvel evlenen bayanların oranı” Türkiye’de 2010 yılında yüzde 8.2 iken 2019 yılında bu orantı yüzde 5.1 oldu.
Hanehalkı işgücü araştırması sonuçlarına nazaran, şirketlerde üst seviye ve orta kademe başkan durumundaki bayan nispeti 2012 yılında yüzde 14.4 iken 2019 yılında bu nispet yüzde 17.5’e yükseldi.
TÜİK’in data ile ilgili açıklamasında şöyle denildi:
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından, 1989 yılında dünya nüfusunun 5 milyar beşere ulaştığı tarih olan “11 Temmuz 1987” tarihi “Dünya Nüfus Günü” olarak kabul edildi. Bu kişisel günde Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) tarafından her yıl nüfusun kıymetli hususlarını ele alan bir tema belirlenmekte ve bu temaya ait farkındalık yaratmaya yönelik çalışmalar yapılıyor.
UNFPA, son yüzyılın en büyük global sıhhat sorunu olan COVID-19 salgınının dünyadaki tüm kişileri, münhasıran de “kırılgan nüfus” olarak tanımlanan kümelerin sıhhatini tehdit ettiğine ve toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini şiddetlendirmekte olduğuna dikkat çekiyor.
UNFPA, salgının üreme sıhhatini, haklarını ve üreme sıhhati hizmetlerine kesintisiz erişimi olumsuz etkilediğini belirterek, daha fazla sayıda bayan ve kız çocuğunun ailelerini planlama ve sıhhatlerini müdafaa yeteneğini kaybetme riskiyle karşı zıdda olduklarını söz ediyor.
Bu doğrultuda UNFPA tarafından 2020 yılı Dünya Nüfus Günü teması olarak “COVID-19’u frenlemek: Artık bayanların ve kız çocuklarının sıhhatleri ve hakları nasıl korunabilir?” temasının vurgulanmasına karar verildi.
Bu mevzuda atılabilecek birinci ve en değerli adım laf konusu kümelerin mevcut durumlarına yönelik en yeni temel istatistiklere sahip olabiliyor. Haber bülteninde bu maksatla doğum, evlenme ve toplumsal cinsiyet istatistikleri konusunda temel haberler sunuluyor.
Hürriyet
