TCMB Lideri Naci Ağbal, bu yıl uzun bir müddet için faiz indirimini düşünmenin mümkün görünmediğini söyledi. Ağbal, geçmiş döngüler faizi çok erken indirmenin ekonomik maliyetleri olduğunu gösterdiğini belirtti.
Reuters’e demeç veren Ağbal, yabancı merkez bankaları ile döviz swap muahedeleri yapma planları olmadığını tabir etti. Ağbal, harcanan döviz rezervlerini ihaleleri kullanarak sabırlı halde artıracaklarını vurguladı.
Ocak ayı enflasyon sayılarının varsayımlara yönelik üst taraflı riske işaret ettiğini belirten Ağbal, enflasyonda varsayım patikasının üzerinde rastgele bir hareket olmadan evvel siyaset sıkılaştırmaya hazır olduklarını tabir etti. Ağbal, merkez bankasının hedefinin para siyaseti kararları ile piyasanın önüne geçmek olduğu anlattı.
TCMB Lideri, piyasalara TCMB’nin siyaset kararlılığının şuuruna vardıkça daha fazla sermaye girişi beklediklerini söz etti.
Ağbal’ın açıklamaları şöyle:
Misyona geldiğinizden bu yana 675 baz puanlık faiz artışına gittiniz. Yabancı yatırımcıların hatırı sayılır ölçüde girişleri oldu. Türk lirası %15 civarı kıymet kazandı. Siz birinci 3 ayı nasıl değerlendiriyorsunuz? İstediğiniz yere hakikat ilerliyor musunuz?
Son üç ayda para siyaseti yaklaşımında ve para siyasetinin duruşunda değerli bir paradigma değişimine gittik. Attığımız adımlar ile atacağımız ek adımlar bu değişimi pekiştirecek ve umuyorum para siyasetine duyulan inanç daha da artacaktır. Şimdiye kadar, Para siyasetinde, şeffaflık, hesap verebilirlik ve öngörülebilirlik prensipleri çerçevesinde hareket ettik bu türlü de devam edeceğiz. Merkez Bankası olarak kalıcı fiyat istikrarını sağlamak en değerli vazgeçilmez vazifemiz. Bu bakımdan enflasyonu kademeli olarak düşürmek suretiyle 2023 yılında yüzde 5 düzeyinde istikrar kazanması ve kalıcı bir fiyat istikrarının oluşturulması şu anda en değerli önceliğimiz. Bu gayeye yönelik gece-gündüz takımımızla çalışıyoruz. Kuvvetli bir sürecin içinde olduğumuzun şuurundayız. Attığımız ve atacağımız adımlarla bu maksada hizmet edecek bir para siyaseti çerçevesini oluşturup kararlılıkla uygulamaya devam edeceğiz.
Para siyasetinin reaksiyon işlevini hangi şartlarda ne istikamette hangi stratejik ölçütler ve göstergeleri temel alarak uygulayacağımızı kamuoyu ile açık ve net bir formda paylaştık. Bu para siyasetinde öngörülebilirliği ve hesap verilebilirliği artırdı. 2023 yılına kadar para siyasetini sıkı bir duruşla, öbür bir deyişle, güçlü dezenflasyonist tesir yapacak derecede bir para siyaseti seti ile yüzde 5 amacını elde edene kadar koruyacağız. Birebir vakitte, gelinen düzeyin kalıcı fiyat istikrarına işaret etmiş olması da amacı elde etmek kadar değerlidir. Yüzde 5 gayesine varıncaya kadar gerçekleşen/beklenen enflasyon oranı patikası ile para siyaseti faiz oranı patikası ortasındaki seviye güçlü bir dezenflasyonist istikrar gözetilerek oluşturulacak ve bu istikrar daima korunacaktır.
Sıkı para siyaseti duruşunun uzun müddet devamını neden önemsiyoruz? Zira erken bir kademede, süreksiz nedenlerle enflasyonun aşağı geldiğini görünce sıkı para siyaseti duruşundan çıkarsanız, geçmiş deneyimler göstermektedir ki, enflasyon tekrar üst istikametli hareket etmektedir. Bu durumda da sıkı para siyaseti uyguladığınız devirdeki kazanımlarınızı da kaybedebiliyorsunuz. Bu nedenle yüzde 5 gayesini sağlayana kadar sabırlı olacağız. 2006 Yılında başlanan açık enflasyon hedeflemesi rejimini bütün ögeleriyle önümüzdeki süreçte uygulayacağız. Alacağımız kararlarla ve yapacağımız güçlü bağlantıyla piyasanın önünde giderek beklentileri yönetmek suretiyle fiyat istikrarı emeli doğrultusunda fiyatlama davranışlarını istediğimiz noktaya taşıyacağız.
Bildiğiniz üzere, esnek para siyaseti yaklaşımını sonlandırdık. Sade para siyaseti çerçevesi içinde hareket edeceğiz. Merkez bankasının temel fonlama aracı Siyaset faizi olan bir hafta vadeli repo faiz oranı olmaya devam edecek. Koridor usulü üzerinden yahut geç likidite penceresi üzerinden fonlama yapılmayacak. Böylece, para siyasetinde öngörülebilirlik ve şeffaflık devam edecek.
İkinci olarak, enflasyon görünümünde ortaya çıkan geleceğe dönük üst taraflı riskleri dikkate alarak sıkı para siyaseti adımları atıyoruz. Bu çerçevede, 10,25 olan siyaset faiz oranını evvel 15’e daha sonra 17’ye çıkardık. Enflasyon üzerinde ortaya çıkabilecek riskleri dikkate alarak gerekirse ilave sıkılaştırma yapabiliriz.
Bu kapsamda, enflasyonun ana eğilimi ve fiyatlama davranışlarına ait göstergeler, yayılım endeksleri, talep ve maliyet ögeleri ve enflasyon beklentilerinin iddia ufku içerisinde amaçlarla ahengi üzere birçok göstergeyi yakından izliyoruz. Önümüze gelecek her türlü yeni bilginin enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarında orta vadeli maksat patikasından sapma riskine işaret etmesi durumunda önden ek sıkılaşma yapacağız. Para siyasetinde risklere karşı önden gereken reaksiyon gösterilmesi enflasyonist baskıları erken kademede yönetmenizi sağlar. Geçmiş deneyimler göstermiştir ki, gecikmeli olarak gösterdiğiniz reaksiyonun ekonomik maliyetleri daha ağır olabilmektedir.
Enflasyonla çaba yanında, bu periyot zarfında; Merkez Bankasının TL ve Döviz likidite idaresinde de kıymetli adımlar attık. Nakdî transfer sisteminin sağlıklı işleyişini sağlamak ve makrofinansal istikrara ait riskleri sınırlamak gayesiyle, zarurî karşılıklar ile öbür TL ve döviz likidite araçları aktif olarak kullanılması için kararlar aldık. Finansal istikrar açısından Merkez Bankası döviz rezervlerinin güçlendirilmesi maksadımızı ve buna yönelik araçları şeffaf bir halde, muhakkak bir plan dâhilinde, uygun şartlarda kullanacağımızı kamuoyu ile paylaştık.
Kasım ayından itibaren ülke risk primi, döviz kuru oynaklığı ve uzun vadeli faizler geriledi ve Türk Lirası varlıklarına yönelik olumlu beklentilerin oluşmasıyla sermaye girişleri arttı. Finansal sistem üzerinde risk faktörü oluşturan para kredi göstergelerinde de iyileşmeler sağlandı. Para siyasetinde oluşturduğumuz öngörülebilir karar çerçevesi ve sıkı duruşumuz, bir yandan enflasyonun düşüş eğilimine girmesine öteki yandan ülke risk priminin düşmesine, Türk lirası tasarrufların özendirilmesine, zıt para ikamesinin başlamasına, döviz rezervlerinin artış eğilimine girmesine ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesine katkı yapacaktır.
Faiz oranları ne kadar mühletle bu kadar yüksek kalacak? Hangi etkenler faiz artırımı yahut indirime yol açar, reaksiyon sisteminizi biraz açıklayabilir misiniz? Örneğin siyaset faizini tahminen Mayıs üzere enflasyon düşmeye başladığında %17’de tutmaya hazır mısınız?
Orta vadeli enflasyon maksadımız olan yüzde 5 oranının epey uzağındayız. Ocak Enflasyon Raporu’nda sunduğumuz iddialar bu amaca 2023 yılında ulaşabileceğimizi göstermektedir. Bu nedenle, para siyasetindeki sıkı ve ihtiyatlı duruşun, yüzde 5 maksadına ulaşılması beklenen 2023 yılına kadar, uzun bir müddet kararlılıkla sürdürülmesi gerekiyor.
Bu yıl için yaptığımız enflasyon kestirim patikası üzerinde üst istikametli riskler kıymetini koruyor. Hakikaten Ocak ayına ait gerek TÜFE gerek ÜFE gerçekleşmeleri enflasyon üzerinde döviz kurunun birikimli yansımalarının, memleketler arası emtia fiyatlarında devam eden artışların, üretici fiyatlarındaki güçlü artış eğiliminin ve arz kısıtlarının ehemmiyetini koruduğunu göstermektedir. Para Siyaseti Şuramız enflasyonist görünüm üzerindeki bu tesirlerin Ocak Enflasyon Raporunda oluşturduğumuz orta vadeli kestirim amacı patikasından sapma riskine işaret edip etmediğine dair değerlendirmelerini yapacaktır.
Enflasyon patikası üzerinde yakın vadede öngördüğümüz üst taraflı risklerin kıymetini koruyacak olması ve patikanın beklenen eğimini dikkate aldığımızda bu yıl içinde faiz indirimini uzun bir müddet gündeme almamız mümkün gözükmemektedir. Para siyasetinin transfer düzeneği üzerinden gecikmeli olarak güçlü bir biçimde dezenflasyonist tesirini gösterdiğinin ortaya çıkması, finansal şartlardaki sıkılaşmanın beklenti kanalı üzerinden talep kaynaklı enflasyonist baskı üzerinde genele yayılmış güçlü bir aşağı taraflı görünüm ortaya koyması bu bakımdan son derece değerlidir.
Bu noktada, enflasyonda “kalıcı” bir düşüşü görmek istediğimizi, fakat bununla da yetinmeyerek, fiyat istikrarına işaret eden göstergelerin de oluşması gerektiğini bilhassa vurgulamak istiyorum. Bu kapsamda enflasyonun ana eğilimi ve fiyatlama davranışlarına ait göstergelerin, yayılım endekslerinin, talep ve maliyet ögelerinin ve enflasyon beklentilerinin iddia ufku içinde amaçlarla ahengini yakından izleyeceğiz.
Pandemi periyodunda dünya ekonomilerinin faiz indirimleri ve dayanaklarda rekorlar kırdığı bir periyotta Türkiye sıkı bir para siyaseti uyguluyor. Nasıl bir emeliniz var? Bu farklılık olağan mi?
Merkez Bankası dünya genelindeki yaygın uygulamaya paralel olarak salgın periyodunda değerli bir destekleyici duruş sergiledi. Faiz indirimleri ve bankacılık dalına sağlanan maksatlı likidite imkânlarına ek olarak, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun bankaları kredi kullandırmaya ve menkul değer almaya yönlendiren Faal Rasyosu düzenlemesi genişletici makro siyaset duruşunu belirginleştirdi. Krediler ve nakdî büyüklüklerde para siyaseti ve finansal siyasetlerle kısa müddette sağlanan süratli genişleme, iktisadi faaliyetteki süratli toparlanmayı destekledi. Başka taraftan ise cari süreçler istikrarını, dış finansman imkânlarını ve enflasyon görünümünü olumsuz etkiledi.
Burada dikkatten kaçırılmaması gereken nokta, salgın devrine orta vadeli gayemizin çok üzerinde bir enflasyon oranıyla girmiş olmamızdır. Salgının tesirlerini azaltmaya yönelik siyasetlere odaklanılmışken salgına bağlı olarak toplam talepte öngörülen zayıflamanın enflasyonu düşürücü tesirde bulunacağı değerlendirmesi hâkim olmuştu. Lakin, 2020 yılında güçlü kredi ivmesine bağlı talep taraflı tesirler direkt ve dolaylı kanallarla enflasyon üzerinde belirleyici oldu. Talep şartlarının güçlü seyrettiği kümelerde enflasyon baskıları arttı. Ayrıyeten kredi genişlemesiyle sağlanan süratli toparlanma rezervler, risk primi, dolarizasyon ve enflasyon beklentileri ortasında olumsuz bir döngü oluşturdu ve döviz kuru kanalıyla da enflasyondaki yükselişte kıymetli rol oynadı.
Geldiğimiz noktada, enflasyon görünümüne dair risklerin bertaraf edilmesi, enflasyon beklentilerinin denetim altına alınması ve dezenflasyon sürecinin en kısa müddette tekrar tesis edilmesi için güçlü bir nakdî sıkılaştırmaya gidilmesi ve bunun kalıcı fiyat istikrarı maksadı sağlanana kadar uzun bir müddet devamı mecburî olduğu aşikârdır.
Son Enflasyon Raporunda piyasanın faiz indirim beklentilerini öteleyecek bir sıkı para siyaseti telaffuzunda bulundunuz. Bu mevzuyu biraz açar mısınız? Birçok merkez bankası lideri vazifeye geldiğinde düşük tek haneli enflasyon maksadı koydu. Fakat sonuçta çift haneli ya da buna yakın enflasyon gerçekleşmesi oldu. Siz farkınızı nasıl ortaya koyacaksınız?
Konuşmamın başında da tabir ettiğim üzere, para siyaseti çerçevesinde ve para siyaseti duruşumuzda temel bir değişim gerçekleştirdik. Açık, yalın, öngörülebilir ve şeffaf bir para siyaseti çerçevesi oluşturduk. Kısa vadeli bir maksat işlevinden daha çok orta vadeli bir hedef işlevi oluşturarak beklentilerin bu gaye etrafında oluşmasını sağlamak istiyoruz. Orta vadede sıkı para siyasetinin yüzde 5 gayesine ulaşıncaya kadar kesintisiz uygulanmasını bir çıpa olarak belirledik. Bu çerçeve ve amaç çıpası bizi fiyat istikrarına ulaştıracaktır.
Orta vadeli enflasyon görünümü üzerinde iç talep şartları, milletlerarası emtia fiyatları, kimi dallarda barizleşen arz kısıtları, fiyat ve yönetilen fiyat ayarlamaları risk oluşturmaya devam ediyor. Kredilerdeki yavaşlamanın gecikmeli tesirlerinin önümüzdeki devirde belirginleşmesini bekliyoruz. Ayrıyeten kısa vadede epeyce tesirli olan arz taraflı enflasyonist ögeler nedeniyle yıllık enflasyonun öngördüğümüz patika dâhilinde makul bir müddet üst taraflı seyretmesini bekliyoruz. Minimum fiyatın bilhassa hizmet fiyatları kanalıyla ek enflasyon katılığı oluşturacağını düşünüyoruz. Bu durum para siyasetindeki sıkı duruşun geçmiş öngörülere kıyasla daha uzun bir mühlet korunmasını gerektiriyor. Sıkı mali duruş; enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve finansal piyasa gelişmeleri bağlamında dışsal ve süreksiz oynaklıklara karşı kıymetli bir tampon fonksiyonu görecektir.
Birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede, enflasyon hedeflemesi yahut gibisi fiyat istikrarı çerçevesinde öngörülebilirliği yüksek para siyasetinin enflasyonu denetim altına almada başarılı olduğunu görüyoruz. Keza, ülkemizde de para siyasetinin fiyat istikrarı odağıyla kararlı ve sabırlı biçimde oluşturulduğu periyotlarda enflasyonla uğraş konusunda muvaffakiyet sağlayabildik.
Öbür taraftan, enflasyon baskılarının arttığı periyotlarda reaksiyon verilmesinin geciktiği periyotlarda sonradan daha yüksek maliyetle nakdî sıkılaşmaya gidildiği yahut enflasyon görünümünün iyileşmesinden süratli ve erken halde gevşemenin de sonrasında tekrar yükselen enflasyon halinde döndüğü periyotlar de deneyimlerimiz ortasında yer alıyor.
Bu deneyimler ışığında, para siyasetindeki sıkı ve ihtiyatlı duruşumuzu sırf 2021 yılsonu varsayım amacına ulaşacak formda değil, orta vadeli enflasyon gayemiz olan yüzde 5’e 2023 yılında varacak halde kararlılıkla sürdüreceğiz.
Bu kapsamda piyasa beklentileri 3-6 ay vade ortasında sonlu da olsa faiz indirimlerinin başlayacağı formunda. Piyasalar %11-12 ortasında yılsonu enflasyonu bekliyor ki ve 3. çeyrek prestijiyle faiz indirimlerine hudutlu da olsa başlanacağı bir senaryo çiziyor. Piyasa sizi gerçek mu fiyatlıyor?
Ocak Enflasyon Raporu’nda paylaştığımız üzere, 2021 yılı için açıkladığımız kestirim patikasında fiyatlar, besin fiyatları ve memleketler arası emtia fiyatları enflasyonu üst istikametli, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ile enflasyon beklentilerinin ise enflasyonu aşağı istikametli etkilemesini öngörüyoruz. Bu çerçevede sıkı nakdî duruş sonucunda 2021 yıl sonunda enflasyonun yüzde 9,4 seviyesine gerileyeceğini öngörüyoruz. Fakat, bu iddialar üzerinde üst istikametli riskler bariz bir formda ehemmiyetini koruyor. Bu nedenle, sıkı para siyaseti duruşunun kararlılıkla uzun bir süre sürdürülmesi gerekli.
Piyasa fiyatlamalarında birçok farklı etken rol oynuyor. Enflasyon beklentileri ve bu beklentilerin içerdiği enflasyon meçhullüğü bu etkenler ortasında başı çekiyor.
Üst taraflı risklerin varlığını kabul ediyoruz ve bu risklerin gerçekleşmesi durumunda ek sıkılaşmaya gidip bunların enflasyon görünümü üzerindeki tesirini azaltacağız. Münasebetiyle, bu kararlılığımız piyasa tarafından teyit edildikçe enflasyon beklentileri yıl sonu iddia amacımıza yakınsayacaktır.
Faiz indirim sürecinin zamanlaması, enflasyon gerçekleşmelerinin ve orta vadeli görünüm öngörülerimizin Enflasyon Raporu’nda öngördüğümüz patikayla uyumlu halde gerçekleşmesine bağlı olacak. Siyaset faizini her halükârda sırf 2021 amacına değil, orta vadeli enflasyon gayesine de öngörülen müddette ulaşmayı sağlayacak bir seviyede tutmaya devam edeceğiz.
“Enflasyon ile faiz ortasında istikrar gözeteceğiz lakin matematiksel hesap yapmayın” biçiminde algılanan açıklamalarınız olmuştu. Bu istikrar ne olacak? Gerçek faiz oranı mı belirlediniz?
Ortaya konan para siyaseti duruşu ve faiz düzeyine ait bir referans verilemez, yanlış olur. Zira o andaki enflasyon görünümünün ortaya çıkardığı şartlar dezenflasyonist etkiyi meydana getirmek için daha yüksek düzeylerde bir duruş sergilemenizi zarurî kılabilir. Münasebetiyle para siyaseti duruşunu genel olarak kabul edilmiş bir referans üzerinden pozisyonlandırmak ve piyasa ile bağlantısı bunun üzerinden kurmak yanlışsız olmayacaktır.
Merkez Bankası enflasyon görünümünü, geleceğe ait varsayımlarını ve enflasyona tesir eden faktörleri teker teker kıymetlendirecek. Yaptığı değerlendirmelere nazaran hangi seviyede bir para siyaseti faiz oranının bu baskı ögelerini telafi edecek kadar güçlü tesir yapacağını belirleyecek. Bunu belirlerken tıpkı vakitte enflasyon görünümü yanında finansal riskleri de hesaba katarak risk oluşturan faktörlerin de dengelenmesini sağlayacak düzeyde bir siyaset faizi oluşturacak ve bunu sürdürecek.
Özetle, siyaset faizi, gerçekleşen ve beklenen enflasyonun üzerinde bir düzeyde olacak lakin bu iki düzey ortasındaki aralık enflasyonist baskıların yaygınlığına, yoğunluğuna, para siyaseti reaksiyonuna hassas olup olmadığına bağlı olacak. Ayrıyeten finansal risk göstergelerinin de iyileşmesine tepki gösterecek, reaksiyon verecek. Merkez Bankası kendi bilgisiyle, yaklaşımıyla gerçekleşen, beklenen enflasyonla siyaset faizi ortasındaki aralığın düzeyini oluşturacak. Bu düzeyin %5 amacına varıncaya kadar dezenflasyonist bir aralıkta olması konusunda özel bir dikkat gösterecek.
Hiçbir vakit için %5 amacına ulaşmadan bir orta periyotta süreksiz nedenlerle süreklilik arz etmeyen faktörlerle hareket ederek bu dezenflasyonist aralıktan vazgeçmeyecek. Bu son derece değerli bir yaklaşım. %5 fiyat istikrarı maksadı bizim için bir çıpa. Ona varırken para siyasetinin duruşuna ait oluşturduğumuz bu referans aralığı piyasayla daima ve güçlü bir irtibat kurarak neden o düzeyde tuttuğumuzu açıklayacağız. Para siyaseti, transfer sistemi üzerinden gerekli etkiyi doğuruyor ve enflasyon eğilimleri Merkez Bankasının öngördüğü patika dahilinde ilerliyorsa demektir ki siyaset faizi seviyesi gerçekleşen ve beklenen enflasyona nazaran tesirli bir baskılama yapabiliyor. Bunu her PPK’da Merkez Bankası piyasayla güçlü bir etkileşim içerisinde paylaşmaya devam edeceğiz.
Merkez Bankası hala öteki merkez bankalarıyla swap mutabakatı yapmaya çalışıyor mu?
Bildiğiniz üzere 11. Kalkınma Planımızda milletlerarası ticarette ulusal para ünitelerinin kullanımının yaygınlaştırılmasına ait bir amaç yer alıyor. Swap muahedeleri da lokal paralarla ticaretin geliştirilmesi konusunda kullanılan destekleyici düzeneklerden bir tanesi. Bu amaç doğrultusunda, ülkemiz için ekonomik, ticari ve stratejik açıdan değer arz eden kimi ülkelerin merkez bankalarıyla swap mutabakatları yapıldı ve hudutlu meblağda da olsa kullanımların olduğu gözlenmektedir.
Kelam konusu swap muahedeleri Merkez Bankası rezervleri üzerinde de dolaylı olarak artırıcı tarafta bir tesir yapmaktadır. Lakin, önümüzdeki süreçte; Merkez Bankası olarak rezerv artırma stratejimiz içinde başka ülke merkez bankaları ile swap mutabakatları yapılması yer almamaktadır. Bunun yerine, para kur stratejimiz içinde de açıkladığımız üzere, uygulamakta olduğumuz sıkı para siyasetine kararlılıkla devam etmek suretiyle güçlü bir dezenflasyonist sürecin oluşması ve kalıcı hale gelmesi sonucunda Sermaye girişlerinin istikrarlı ve güçlü bir hale gelmesi, yurtiçi yerleşiklerin dolarizasyon eğiliminin bilakis dönmesi ile birlikte döviz alım ihaleleri yaparak rezervlerimizi artıracağız.
Piyasalar yabancı girişlerini, 5 milyar doları pay ve DİBS olmak üzere toplam büyük kısmı swap kanalından 17-20 milyar dolar civarında hesaplıyorlar. Dataları piyasa yanlışsız mu hesaplıyor? Bu yabancı girişlerini nasıl değerlendiriyorsunuz? Kâfi mi, istediğiniz süratte ilerliyor mu? Vade dağılımından mutlu musunuz?
Kasım ayı başından itibaren atılan siyaset adımlarının ve bağlantısının piyasalarda olumlu karşılandığını memnuniyetle görüyoruz. Global risk iştahındaki olumlu hava ile birlikte yabancı yatırımcıların TL cinsi varlıklara yönelik ilgisi kıymetli ölçüde artış gösterdi. Hakikaten, son devirde yatırımcı kuruluş raporlarında TL cinsi varlıklara yönelik olumlu görünümün arttığını görüyoruz. Bu gelişmeler sonrası yabancı yatırımcıların DİBS, pay senedi ve swap üzere eserlerde konumlarını artırmalarının genel olarak olumlu olduğunu düşünüyoruz. TL konumlardaki artışın değerli bir kısmı swap süreçleri üzerinden gerçekleşmekle birlikte düzenlemelerin de tesiriyle geçtiğimiz yıllara nazaran vadelerin kıymetli ölçüde uzadı.
Önümüzdeki periyotta de makroekonomik göstergelerdeki dengelenme eğilimi ve makrofinansal risklerin azaltılması sonucunda TL cinsi varlıklara yönelik sermaye akımlarının devam etmesini bekliyoruz. Bilhassa portföy yatırımlarının önümüzdeki devirde olumlu gelişmelerle bir arada artacağını iddia ediyoruz.
Vazifeye geldiğinizden bu yana çok sayıda olağanlaşma adımı atıldı lakin yurtdışı swap limitlerinde BDDK’nın atağı gecikmedi mi, olağanlaşma yarım kalmadı mı?
Belirtiğiniz üzere, Kasım ayında BDDK yurt dışı yerleşiklerle yapılan türev limitlerini artırdı. Bu düzenleme yurt dışında yerleşik yatırımcıların TL cinsi varlıklara yatırım yapabilme ve TL cinsi yatırımları için kur riskinden korunma gayeli süreçler yapabilme kapasitelerini artırdı. Bu düzenlemenin bankacılık bölümü açısından da YP ve TL likidite idaresi ile kur riski idaresi çerçevesinde de olumlu tesirleri oldu.
Merkez Bankası olarak temel yaklaşımımız fiyatların özgür piyasa şartlarına nazaran oluşmasıdır. Bu çerçevede bu istikametteki adımların kademeli olarak devam etmesini öngörüyoruz.
Rezervler ne vakit (kur hangi seviyedeyken) ve nasıl artırılmaya başlanacak? Örneğin, bu döviz alımlarıyla mı olacak (ki 2011’de bunlar durmuştu) yahut BOTAŞ’ın da dahil olduğu ihracat reeskont planları mı? (Piyasanın hesaplaması bu yıl rastgele bir döviz alımı yapmamız halinde 20 milyar reeskont ve BOTAŞ satışlarından da 5 milyar azaltabileceği yönünde). Bunu kâfi görüyor musunuz?
Para siyasetinin aktifliği ve finansal istikrar açısından dalgalı kur rejimi ile uyumlu, şeffaf tekniklerle ve rastgele bir kur düzeyi hedeflemeksizin döviz rezervlerinin güçlendirilmesini amaçlıyoruz. Bu kapsamda, yabancı para reeskont kredi dönüşleri döviz rezerv birikiminde kıymetli bir araç olmaya devam edecek. 2021 yılında bu kanaldan rezerve katkının 21 milyar ABD doları seviyesinde olacağını öngörüyoruz.
Öte yandan, piyasadaki döviz arzının döviz talebine nazaran güçlü ve istikrarlı formda yükseldiği periyotlarda, kuralları evvelce açıklanmış bir plan dâhilinde, dalgalı kur rejimi ile uyumlu olmak kaydıyla, şeffaf tekniklerle döviz alım ihaleleri düzenleyebileceğiz.
Bu doğrultuda, cari süreçler istikrarı ve finans hesabındaki gelişmeler ile zıt dolarizasyon sürecini yakından takip ediyoruz. Sermaye girişlerinin istikrarlı ve güçlü bir hale gelmesi, yurt içi yerleşiklerin dolarizasyon eğiliminin bilakis dönmesi, döviz alım ihalelerine başlamak için değerli bir gösterge olacaktır.
Son devirde yurt içi yerleşiklerin TL cinsi varlıklara yönelme eğilimi gözlemliyoruz. Bu durum zıt dolarizasyon sürecinde kıymetli bir sinyal. Fakat, bu yönelimin sürekliliğe dönüşmesi ve güçlü olması karar vermek bakımından kıymetli bir gösterge.
Son periyotta sisteme tabana yayılan efektif girişi de gözlemliyoruz. Bu durum yurtiçi yerleşiklerin döviz varlıklarını bankacılık sistemine taşıma isteğini ortaya koyuyor. Bu kaynaktan sisteme girişte döviz tevdiat hesaplarındaki gelişimi etkiliyor.
Tüm bu gelişmeler aksi dolarizasyon süreci için gerekli olan şartların yurtiçi yerleşikler nezdinde oluşmaya başladığına işaret ediyor. Fakat, para ve kur siyaseti evrakımızda söz ettiğimiz üzere; zıt dolarizasyon eğilimi, cari süreçler istikrarı ve finansman muhtaçlığı ile sermaye akımlarını yakından takip ediyoruz.
Hala pandeminin global iktisadi faaliyet üzerindeki olumsuz tesirlerinin devam ettiği görülmektedir. Bu durum başta turizm olmak üzere hizmet dallarında belirsizlik oluşturmaya devam ediyor.
Ayrıyeten, global risk iştahındaki gelişmeleri de yakından takip ediyoruz. Bu açıdan kurallar oluşması durumunda döviz alım ihalelerine dair yol haritamızı da paylaşacağız.
Lakin, döviz alım ihaleleri konusunda muhakkak telaşlı bir yaklaşım içinde olmayacağımızı ve dalgalı kur rejimi prensipleri içerisinde hareket edeceğimizi söylemek isterim. Rastgele bir kur düzeyi gayesi güderek döviz alım ihalelerine başlamak üzere bir yaklaşımımız kelam konusu değildir.
Ayrıyeten, Para ve Kur Siyaseti Metninde de belirttiğimiz üzere BOTAŞ’ın Merkez Bankasından olan döviz talepleri piyasa şartlarına nazaran bedellendiriliyor.
Gerekli şartlar olması durumunda bu taleplerin piyasadan sağlanmasına devam edilecek. Bu hususu 2021 yılı Para Kur Dokümanımızda da açıkça söz ettik. BOTAŞ’ın piyasa şartları oluştuğu durumlarda piyasadan muhtaçlığını karşılamasını Merkez Bankası olarak döviz rezervi biriktirme aracı olarak görmediğimizi bilhassa belirtmek istiyorum.
Rezervlerin ne kadar yükselmesi gerekiyor? Yoksa rezerv birikimi yapmaktan çok mu uzak bir durumdasınız?
Uygun şartlar altında rezervlerimizin artırılması bir öncelik olmaya devam ediyor. 2021 yılı Para ve Kur Siyaseti metninde söz edildiği üzere; 2021 yılında para siyasetinin aktifliği ve finansal istikrar açısından döviz rezervlerinin güçlendirilmesi amaçlanacak ve buna yönelik araçlar şeffaf bir halde, belli bir plan dâhilinde, uygun şartlarda kullanılacak.
2021 yılında yabancı para reeskont kredi dönüşleri döviz rezervlerine katkı vermeye devam edecek. Bu yıl, reeskont kredi geri dönüşlerinin rezervi artırıcı tesirinin 21 milyar ABD doları seviyesinde olacağını öngörüyoruz. Ayrıyeten, piyasadaki döviz arzının döviz talebine nazaran güçlü ve istikrarlı halde yükseldiği devirlerde, Bankamız kuralları evvelden açıklanmış bir plan dâhilinde, dalgalı kur rejimi ile uyumlu olmak kaydıyla, şeffaf formüllerle döviz alım ihaleleri düzenleyebilecektir.
Londra swap piyasasında TL’ye ilgi arttığında özelikle kısa vadede sert ve olağan olarak kabul görmeyen negatif faizler görülebiliyor. Bu mevzuda bir adım atılması planlanıyor mu?
Offshore swap piyasasında arz ve talep istikrarına bağlı olarak vakit zaman oynaklıklar gözlenebilir. Merkez Bankası açısından transfer sisteminin aktifliği için yurt içi ve yurt dışı para piyasası faiz oranlarının siyaset faiz oranına yakın düzeylerde gerçekleşmesi ve oynaklıkların düşük olması değerlidir.
Son periyotta bilhassa yurt dışı faiz oranlarında kıymetli ölçüde bir stabilizasyon sağlandığı görülse de hala yurt içi para piyasası oranlarına kıyasla bir ölçü daha düşük seyrediyor.Türev düzenlemelerine dair gelişmeler bu durumda tesirli olabiliyor. Mali transfer düzeneğinin aktifliği açısından bu durum yakından takip ediliyor.
İşsizlik yüksek seviyede/gıda fiyatları çok pahalı/ KOBİlerin krediye ulaşımı artık daha sıkıntı… Bu siyaset faizini bu kadar yüksek tutarken dengelemeniz gereken riskleri nasıl etkiliyor?
Öncelikle şunu söz etmek isterim, salgının kısıtlayıcı tesirlerine karşın iktisat 4. Çeyrekte güçlü bir performans gösterdi, üretim, yatırım, tüketim, ihracat ve ihtalat göstergeleri güçlü bir ekonomik aktiviteye işaret ediyor. İçinde bulunduğumuz devirde de ivme kaybı yaşasa da ekonomik aktivite genele yaygın gücünü koruyor. Bu gelişmeler sanayi istihdamında çok güçlü bir toparlanmayı getirdi. Enflasyon üzerinde sıkılaşan finansal şartlara karşın güçlü talep şartları kıymetini koruyor.
KOBİ’ler dahil işletmeler pandemi devrinde oluşturulan güçlü genişletici kredi ve likidite şartlarının sağladığı imkanlardan yararlanmaya devam ediyor.
İçinde bulunduğumuz süreçte sıkı para siyaseti ve transfer sistemi üzerinden oluşan finansal şartlardaki sıkılaşma iktisat üzerinde talep kanalı üzerinden daha ölçülü bir ekonomik aktivite seviyesine yönelimi sağlayacaktır. Bu yönelim, bir taraftan dezenflasyonist etkiyi daha besbelli hale getirerek enflasyonu aşağı çekerken; öbür yandan finansal risklerin azalmaya başlaması ve iktisatta oluşacak istikrar beklentisi uzun üretim ve yatırım göstergelerinde olumlu bir yönelimi güçlendirecektir. O açıdan, para siyasetine olan inancın artması ve beklentilerin kısa vadeden uzun vadeye dönmesi ile birlikte içinde bulunduğumuz süreç iktisatta üretim ve yatırımların arttığı ve istihdamın genele yaygın olarak iyileştiği bir görünüm arz edecektir. Şayet bu süreci daima birlikte kararlı ve sabırlı bir halde yürütürsek iktisada olan inanç artıracağından yatırımlar ve üretim artacak böylelikle işsizlik azalacaktır.
Enflasyon sepeti içinde kıymetli bir hisseye sahip olan besin fiyatları hem volatil olması hem de yüksek seyreden fiyatlama düzeyi nedeniyle enflasyon üzerinde en değerli risk olma özelliğini koruyor. 2021 yılında da enflasyon görünümü üzerinde değerli bir risk. Bu mevzuda alınması gerekli yapısal adımlar konusunda ilgili bakanlıklar çalışmalarını devam ettiriyor.
Besin ve Ziraî Eser Piyasaları İzleme ve Kıymetlendirme Komitesi kapsamında fiyatların takibi, kurumlar ortası işbirliği ve tahlil yollarının geliştirilmesi için ağır bir gayret gösteriyoruz.Hatta bu kapsamda Bankamızda Besin ve Ziraî Eser Piyasaları Tahlil Müdürlüğü ismiyle bir ünite oluşturduk. Bu ünite fiyat istikrarı açısından kritik değerdeki besin ve tarım eserleri fiyatlarına dair dataları ayrıntılı ve vakitli olarak inceleyerek erken ikaz işlevi görecek.
Hükümete bu mevzuda ne tavsiye veriyorsunuz? Büyümeyi sürdürülebilir kılmak için nelerin dâhil olması gerekiyor ıslahatlara?
Bildiğiniz üzere, 11. Kalkınma Planı’nda verimlilik ve rekabeti merkeze alan bir büyüme ve kalkınma stratejisi benimsendi. Bu çerçevede, öncelikli bölümlerde yapısal dönüşüm içeren kapsamlı bir yol haritası ve aksiyon bütünlüğü oluşturuldu. Bu çerçevede atılan adımların hızlandırılması ve güçlendirilmesi çok değerli.
Başka taraftan Hükümetimiz tarafından açıklanacak olan ekonomik ve hukuk alanındaki ıslahatlarda çok kıymetli. Fiyat istikrarı sürdürülebilir büyümenin en kıymetli ön şartlarından birisi.
Merkez Bankası olarak, üzerimize düşen bu sorumluluğun gereğini yerine getirebilirsek sürdürülebilir büyüme, istihdam, toplumsal refah ve adaletli gelir dağılımına en büyük katkıyı yapmış oluruz.
Sizce tahsili gecikmiş alacaklar (TGA) şu anda ne kadar acil bir sorun? Bu transfer düzeneğini nasıl etkiliyor? TGA’larda 31 Haziran’a kadar uzatılan erteleme tekrar uzatılabilir mi?
2019 sonunda %5,4 olan TGA oranı, büyük ölçüde kredi genişlemesi ve TGA sınıflama müddetlerinin uzatılması sonucu mevcut durumda %4,1’e geriledi. Yakın izlemedeki kredilerin toplam kredilere oranı da 2019 yılsonundaki %11,1 düzeyinden 2020 yılsonu prestijiyle %10,3’e geldi. Salgının bankaların etkin kalitesindeki olumsuz tesirlerinin izafi olarak hudutlu kalabilir.
BDDK’nın 2020 yılsonuna kadar geçerli olan ve kredi sınıflandırmasını esnekleştiren düzenlemeleri 2021 Haziran ayına kadar uzatması, gerçek dala ve bankalara esneklik kazandırdı. 2020 yılında taksit ötelemeleri ertelenen kredilerde Kasım ayından itibaren geri ödemelerin yüksek bir ödeme performansı ile başladığını görmekteyiz. BDDK’nın kredi gecikme mühletleri ile ilgili esneklikleri kapsamında gecikme mühleti 90 günün üzerinde olan kredilerin TGA oranı üzerindeki tesirinin hudutlu kalacağını öngörüyoruz. Münasebetiyle, getirilen esnekliklerin kaldırılması halinde bile faal kalitesindeki bozulmanın sonlu ve yönetilebilir seviyelerde kalabileceğini öngörüyoruz. Ayrıyeten, bankalarımızın 2020 yılında kredi risklerine yönelik temkinli karşılık ayırma stratejisine devam ettiği ve yüksek seviyede karşılık ayırdığını da belirtmeliyiz.
Başka taraftan, pandemi şartlarında getirilen düzenleme esnekliklerinin kademeli olarak kaldırılması yeni koşullara ahengi kolaylaştıracaktır.
235 milyar dolar rekor düzeydeki dolarizasyonda nasıl bir çözülme beklentiniz var? Sizce bu hususta bir ilerleme kaydediliyor mu? Şu anda yoksa şimdi yapılması gerekenler var mı? TL’deki düşüşü dolarizasyonun çözülmesi olarak mı yorumluyorsunuz? Bilhassa bireysellerde dolarizasyondaki durum ne formda?
Mali duruşun sıkılaşması ve transfer sisteminin daha aktif çalışmaya başlaması ile birlikte, mali büyüklüklerin ve kredilerdeki artış suratının besbelli biçimde yavaşladığını söyleyebiliriz. 2021 yılında da para arzı ve kredi genişlemesinin dezenflasyon sürecini, iktisadın iç ve dış istikrarını ve karşıt dolarizasyonu destekleyecek seviyelerde kalmasını öngörüyoruz. Merkez Bankasının fiyat istikrarı odaklı sıkı para siyaseti duruşu, enflasyona ait bekleyişleri çıpalayarak Türk lirasına olan itimadı artıracaktır. Enflasyondaki düşüş kurda istikrarın temin edilmesine katkı sağlayarak tasarruf sahiplerinin TL’ye yönelmesini teşvik edecektir. Hakikaten, Ocak ayının ikinci yarısından itibaren altın dâhil yabancı para mevduattaki artışın kayda bedel ölçüde yavaşladığını görüyoruz.
Hürriyet