ABD’den 30 Temmuz’da uzaya fırlatılan Perseverance uzay aracı TSİ 23.55’te Kızıl Gezegen’e teker koydu. NASA uzmanları tarafından “7 dakikalık dehşet” olarak nitelendirilen süreç sonunda Perseverance 20 bin kilometreyi aşkın süratle girdiği atmosferden yüzeye ulaştığı an prestijiyle suratı yürüme suratına düşerek inişi muvaffakiyetle gerçekleştirdi.
İŞTE DAKİKA DAKİKA PERSEVERANCE’IN SEYAHATİ
00.22 – HELİKOPTER YARIN ÇALIŞACAK
Bilim insanı Mimi Aung, Perseverance’ın kargosunda bulunan Ingenuity (Maharet) isimli helikopterin yarın çalışacağını açıkladı. Önümüzdeki 30 gün içerisinde Mars tabanından yüksek kalitede fotoğraflar sağlaması beklenen beş uçuş misyonu planlandı. Mimi Aung, “Uçabilmek (Mars’ta) uçurum üzere ulaşılması güç yerlere gidebilmemizi sağlayacak” dedi. Aung’a nazaran bu gelişme oyun değiştirici olacak.
00.12 – DENETİMLERİ YAPIYOR
Taban Misyon Müdürü Jessica Samuels, Perseverance’ın şu anda iniş sonrası her şeyin fonksiyonel olduğundan emin olmak için kritik denetimleri yaptığını açıkladı. Samuels, “Hepimiz çok heyecanlıyız, sabredemiyoruz” dedi.
00.10 – GELECEK MİSYONLAR İÇİN KEŞİF
NASA yetkilisi Steve Jurczyk, “Büyüleyici” açıklaması yaptı. Jurzcyk, bir uzay aracının Mars’a inmesi yolundaki zorluğun koronavirüs önlemleri nedeniyle daha da güçleştiğini söyledi. Dünyanın izlediği operasyonun bir modülü olan Jurczyk, Perseverance’ın gelecek misyonlar için izci üzere hareket edeceğini söz etti.
00.05 – İNİŞTEN SONRA BİRİNCİ TWEET
Perseverance uzay aracının Twitter hesabından birinci paylaşım geldi. NASA’dan atılan iletide, “Mars’ta inançtayım. Perseverance sizi her yere götürecek” sözü kullanıldı.
00.01 – BİRİNCİ FOTOĞRAF GELDİ
Perseverance isimli uzay aracının Mars’tan çektiği birinci fotoğraf geldi. Ardından ikinci fotoğraf da Dünya’ya ulaştı. Kamera lenslerinin iniş nedeniyle tozlu olduğu görülüyor.
23.55 – MARS’A İNİŞ GERÇEKLEŞTİ
Perseverance hesaplandığı üzere tam olarak 23.55’te Mars’ın yüzeyine muvaffakiyetle indi. Başarılı iniş Jezero Krateri’Nden Dünya’ya gönderilen radyo iletisiyle teyit edildi. NASA denetim merkezinden alkışlar yükseliyor.
23.48 – VE BAŞLADI
Kritik süreç başladı, Perseverance Mars atmosferine girdi.
23.20 – KISA BİLGİ
1970’lerden bu yana ABD’nin birinci defa Mars’a gönderdiği uzay aracı, Mars’a indiğinde 470 milyon km seyahati tamamlamış olacak.
23.12 – NASA’DAN İKAZ VAR
Misyon denetim merkezinden bir hatırlatma: NASA, Perseverance’la teması kaybedebilir, ancak bu türlü olsa bile araç itimatla Mars yerine inebilir.
23.00 – 7 DAKİKALIK DEHŞET İÇİN GERİ SAYIM
Her şeyin yolunda gitmesi kaydıyla Perseverance’ın Mars yüzeyine inmesiyle sonuçlanacak ‘7 dakikalık dehşet’ süreci için geri sayım başladı. Son bir saat… Dünya’dan Mars’a radyo sinyalinin ulaşması için 11 dakika üzere bir müddet gerekiyor. Bu nedenle araç inişi kendi kendine gerçekleştirilecek ve Dünya’dan insan müdahalesi olmayacak.
22.40 – ALIŞTIĞIMIZ İMGELER GELMEYECEK
Dünyayı kasıp kavuran corona virüsü (koronavirüs) Perseverance’ı da etkilemiş durumda. Her şey yolunda gitse bile misyon çalışanlarının sevinçle birbirlerine sarılmalarını beklemeyin. Bugün Covid-19 önlemleri kapsamında denetim odasında yalnızca olmazsa olmaz NASA çalışanları olacak.
22.30 – İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Türkçede Azim/Sebat manasına gelen gezici aracın ismi nereden geliyor? Virginia’da yaşayan 13 yaşındaki Alexander Mather isimli bir öğrenciden… Mather araca isim vermek için açılan kompozisyon yarışını kazandı. Kompozisyonda Mather, “Mars yolunda birçok maniyle karşılaşacağız. Ama sebat edebiliriz. Millet olarak değil beşerler olarak vazgeçmeyeceğiz” yazmıştı.
Hürriyet’ten Sevin Turan, Perseverance’la ilgili kıymetli bilgileri yazdı.
PERSEVERANCE’IN ÖZELLİKLERİ NELER?
Ortalama bir araba büyüklüğünde (3 metre uzunluğunda, 2,7 metre genişliğinde, 2,2 metre yüksekliğinde) ve 1025 kilogram tartısında bir araç olan Perseverance “çok misyonlu radyoizitop termoelektrik jeneratör” ismi verilen bir güç kaynağı sayesinde hareket ediyor. Bu jeneratör plütonyumun radyoaktif bozunmasıyla ortaya çıkan ısı gücünü elektriğe dönüştürerek uzay aracını hareket ettiriyor.
PERSEVERANCE NE YAPACAK?2
Perseverance’ın vazifesi, Mars’ta şayet varsa, geçmişte yaşamış mikroskobik canlıların izini sürmek. 1970’lerde gerçekleştirilen Viking misyonlarından bu yana direkt “biyolojik imza” arayan birinci NASA misyonu Perseverance olacak.
Perseverance Mars’ta bulunan Jezero Krateri’ni en az 1 Mars yılı boyunca (Dünya vaktiyle yaklaşık 687 gün) boyunca inceleyecek. Akabinde 2030’lı yıllarda yine Dünya’ya dönecek. NASA Jezero Krateri’nden elde edilecek bilgilerin Burdur’da bulunan Salda Gölü’nden alınan örneklerle kıyaslanacağını, Salda’nın Mars’ı daha iyi anlamamızı sağlayacağını da duyurdu.
Kaya ve toprak kesimlerini toplayarak Dünya’ya gönderilmek üzere tüplere doldurup Mars yüzeyine bırakacak olan uzay aracı, tıpkı vakitte Kızıl Gezegen’in jeolojik yapısını inceleyerek, gelecekte Mars’a inecek astronotların, atmosferdeki karbondioksitten oksijen üretip üretemeyeceklerini test edecek. Perseverance’ın hazırladığı tüpler ise NASA ve Avrupa Uzay Ajansı tarafından 2026’da Mars’a gönderilmesi planlanan daha küçük bir araç tarafından buradan alınacak ve Dünya’ya getirilecek.
PERSEVERANCE’IN KARGOSUNDA NELER VAR?
Ingenuity (marifet, hüner): Mars’ta uçabilecek formda tasarlanmış birinci küçük helikopter. 1,8 kilogram tartısındaki Ingenuity, atmosferi Dünya’nın atmosferinin yüzde 1’i yoğunlukta olan Mars’ta test uçuşları yapacak. (Atmosfer yoğunluğunun düşük olması kalkışı zorlaştıran bir faktör.) 13 megapiksellik kamerasıyla renkli fotoğraflar da çekecek olan Ingenuity’nin uçuşları Ay’ın ötesine yapılacak beşerli uzay misyonları için değerli bilgiler sağlayacak.
Mastcam-Z: Yüzeydeki mineralleri incelemek için kullanılacak gelişmiş bir kamera sistemi.
MEDA: İspanya’nın ürettiği sıcaklık, rüzgar suratı ve istikameti, basınç, nem ve toz ölçümleri yapan bir sensör.
MOXIE: Astronotların Mars karbondioksitini oksijene dönüştürüp dönüştüremeyeceklerini anlamak için tasarlanmış bir deney seti.
PIXL: Kimyasal elementleri tanımlamak için bir röntgen sprektrometresi ve kaya ve toprak dokularının yakından fotoğraflarını çeken bir kamera.
RIMFAX: Norveç’in ürettiği bir yeraltı radarı. RIMFAX, yüzeyin altındaki jeolojik yapının haritasını çıkaracak.
SHERLOC: Spektrometreler, bir lazer ve bir kamera kullanarak suyun değiştirdiği organik ve mineral bazlı kalıntıları avlayacak.
SuperCam: Bir kamera, lazer ve spektrometreler kullanarak kayaları ve toprağı inceleyip organik bileşikler arayacak.
PERSEVERANCE’IN CURIOSITY’DEN FARKI NE?
Üstte da dediğimiz üzere Perseverance direkt canlı izlerini arayan bir Mars misyonu. NASA’nın 2000’lerde Kızıl Gezegen’e gönderdiği Spirit (ruh), ve Opportunity (fırsat) üzere misyonlar, Mars gezegeninin beşerler için yaşanabilir olup olmadığının anlaşılmasına odaklanıyordu. Son olarak 2012 yılında NASA’nın Mars’a gönderdiği ve o periyot çok büyük heyecan yaratan Curiosity (merak), su izleri bulmuştu.
Gale Krateri’ne iniş yapan Curiosity, birkaç yıl içinde Mars yüzeyindeki toprak ve kayaları kazarak milyarlarca yol öncesinden kalma akarsu izleri tespit etmişti. Lakin bilhassa lastik sisteminde yaşanan birtakım problemler Curiosity’nin araştırmalarına sekte vurmuştu. Perseverance tasarlanırken, Curiosity’nin yaşadığı bu zorluklardan çıkarılan dersler, yol gösterici oldu. Baş mühendis Adam Steltzner, gazetecilere yaptığı açıklamada Perseverance’ın daha sağlam lastiklerle donatıldığını açıkladı. Ayrıyeten Perseverance’ın “eli” diyebileceğimiz kısmı daha büyük ve ağır cisimleri daha güçlü tutabilecek bir biçimde tasarlandı. Onun dışında iki uzay aracı görünüş prestijiyle birbirine çok benziyor.
BİLİM İNSANLARI NEDEN MARS’TA CANLI İZİ OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYOR?
Mars bugün soğuk ve kurak bir gezegen. Atmosferi de gezegenin yüzeyini kozmik radyasyona karşı muhafaza konusunda çok yetersiz. Fakat milyarlarca yıl evvel daha nemli ve ağır bir atmosfere sahipti. Çamur birikintileri üzere deliller, yüzeyde çok çok eski vakitlerde su olduğuna işaret ediyor. Su Dünya’daki ömrün temeli olduğu için kıymetli bir gösterge.
Curiosity, ayrıyeten 3 milyar yaşındaki birikim kayalarda organik moleküller de keşfetmişti. Fakat bu moleküllerin bir canlı formunun kaydı mı, bir çeşit yiyecek mi yoksa biyolojik süreçlerle hiç alakası olmayan bir iz mi olduğu şimdi net değil.
PERSEVERANCE’IN İNİŞİNİ BİZ DE TAKİP EDEBİLİR MİYİZ?
NASA’nın Mars misyonları sayfası ve YouTube kanalı üzerinden yapılacak canlı yayınlarla bütün dünya Perseverence’ın Kızıl Gezegen’e inişini anbean takip edebilecek. Perseverance’ın ayrıca @NASAPersevere şeklinde bir Twitter hesabı bulunuyor. Twitter’da #CountdowntoMars etiketiyle de paylaşımları izlemek mümkün.
MARS’A GİDEN ÖTEKİ ÜLKELER NE AMAÇLIYOR?
Perseverance, Mars’ta kendisini yalnız hissetmeyecek. Ona Birleşik Arap Emirlikleri’nin Hope (umut), isimli uzay aracıyla Çin’in Tianven-1 (cennete sorular) isimli araçları eşlik edecek. Araçların üçü de Dünya ile Mars ortasındaki aralığın en kısa olduğu andan faydalanmak için birebir devirde yola çıktı. Başkalarının bilakis yüzeye inmeyip yörüngeye oturan Hope’un hedefi Mars’ın atmosferini inceleyerek Kızıl Gezegen’deki suya ne olduğunu anlamak. Tianven-1 bir aksilik olmadan Mars yüzeyine inebilirse, kayaların mineral yapısını inceleyip su buzu arayacak.
Hürriyet
