Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, dünyada çalışılan farklı aşı teknolojilerinin tamamına ve daha yenilikçi tekniklere COVID-19 Türkiye Platformu tarafından da çalışıldığını bildirdi. Bakan Varank, görüntü konferans usulüyle katıldığı TÜBİTAK COVID-19 Türkiye Platformu Aşı ve İlaç Konferansı’nda, Türk bilim insanlarının yeni tip koronavirüse (Kovid-19) karşı başlattığı aşı ve ilaç geliştirme çalışmalarında gelinen noktaya ait bilgi verdi.
Platformun global salgın ilan edilmeden evvel kurulduğuna dikkati çeken Varank, yılın başından bu yana Türkiye’nin yerli aşı ve ilaç teknolojilerine yönelik kıymetli kabiliyetler edindiğini söyledi.
Varank, platformda, 49 farklı kurum ve kuruluştan 500’e yakın araştırmacının bir ortaya geldiğini belirterek, COVID-19 Türkiye Platformunun “Birlikte geliştirme ve birlikte başarma” yaklaşımıyla memleketler arası alanda yenilikçi bir model olduğunu ve Asya’dan Güney Amerika’ya kadar birçok ülkenin bu modeli takdir ettiğini lisana getirdi. Platform çatısı altında bilim insanlarının tedavi odaklı 9 ilaç ve bağışıklık kazanılmasına yönelik 8 aşı geliştirme projesi olmak üzere toplam 17 proje yürüttüğünü anlatan Varank, bu projeler için emek verenlere teşekkür etti.
Varank, toplantıda, Türkiye Sıhhat Enstitüleri Başkanlığının (TÜSEB) takviyeleriyle yürütülen 5 aşı projesinden 2’sinin yürütücüsünün de bulunduğunu belirterek, “Bunlardan biri faz çalışmalarına geçen, başkası de faz evresine yakın olan aşı adayı.” dedi.
“TÜRKİYE İMTİHANI MUVAFFAKİYETLE VERDİ”
Global salgın nedeniyle alınan sayısız tedbire karşın, ülkelerin hala tekrar kapatmaları, daha kapsamlı kısıtlamaları konuştuğunu lisana getiren Varank, “Ekonomi ve sıhhat bahislerinde ülkeler için büyük bir yük kelam konusu. Güçlü ve proaktif idare anlayışına sahip olmayan, sıhhat altyapılarına gerekli yatırımları yapmayanlar ne yazık ki başarılı bir imtihan veremiyor. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin aktif ve süratli idare anlayışı sayesinde Türkiye bu imtihanı muvaffakiyetle veren ülkeler ortasında.” diye konuştu.
Varank, COVID-19 Türkiye Platformunda ve TÜSEB takviyeli projelerde çalışan bilim insanlarının atacağı her adımın Türkiye’deki aşı ve ilaç kesimine çağ atlatacağını belirterek şunları kaydetti:
“Dünyada çalışılan farklı aşı teknolojilerinin tamamı ve hatta daha yenilikçi yollar COVID-19 Türkiye Platformu tarafından da çalışıldı. Bu çerçevede inaktif aşı, adenovirüs aşısı, virüs gibisi parçacıklara dayalı aşı, dünyada birinci sefer geliştirilen ASC zerrecik teknolojisine dayalı rekombinant aşı adayı, DNA aşıları, mRNA aşısı ve Rekombinant Spike Proteini aşısı üzere çeşitler üzerinde çalışmalarımız devam ediyor. Tasarım, prototip aşı ve hayvan çalışmaları etapları sonrasında toplam 4 aşı adayımız hayvan deneylerini muvaffakiyetle tamamlamış durumda.”
“BİLİM İNSANLARIMIZ ORTASINDA AYRIM YOK”
Varank, platformda bayan araştırmacı olmadığı üzere savlara ait de “Burada bilim insanları kabiliyetlerini ortaya koyup değerlendirmelerde bulunuyorlar, ASC zerrecik teknolojisine dayalı yenilikçi aşı adayı da bir bayan bilim insanımızın projesi. Bilim insanlarımızla ilgili kadın-erkek diye bir ayrım yok.” sözlerini kullandı.
Hayvan deneylerinin ileri bir etabı olan karşı koyma testlerinin de TÜBİTAK MAM’da başarılı bir halde gerçekleştirildiği bilgisini veren Varank, böylece, Faz-1’in de ötesinde Faz-2 klinik kademe için de hazırlıklar yapıldığını lisana getirdi.
Varank, 2 tesis için insan deneylerine geçme yolunda gerekli olan inançlı üretim onayının verildiğini, 1 tesisin de müracaat sürecinin devam ettiğini belirterek, “Tekirdağ ve Adıyaman’da bulunan bu tesislerde, adenovirüs ve inaktif aşı adayları dünya standartlarında üretilecek ve Faz-1 insan klinik çalışmalarına başlanacak. Öteki yenilikçi aşı adaylarının da en kısa vakitte faz çalışmalarını başlatmayı planlıyoruz.” dedi.
Ekosistemdeki 13 aşı adayının Dünya Sıhhat Örgütünün listesinde yer aldığını tabir eden Varank, “Yürüttüğümüz toplam aşı projesi sayısına nazaran ABD ve Çin’in akabinde 3. ülke pozisyonundayız.” diye konuştu.
anayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, son devirde Türkiye’nin aşı üretim kapasitesini önemli ölçüde geliştirdiğini belirterek, “Merkezleri Tekirdağ, Kocaeli ve Adıyaman’da bulunan 3 firma, 160 milyon doz aşı üretebilecek kapasiteye sahip. Talep edilmesi durumunda bu kapasitelerini de arttırabilecekler.” dedi.
Favipiravir etken hususunun yerli ve ulusal olarak sentezlendiğini hatırlatan Varank, “Bir ilacın sentezlenmesi, ölçek kazanıp rekabetçi fiyata ulaşma süreçleri nedir bilmeyenlerin farklı değerlendirmeleri oldu. Bundan bihaber beşerler ‘Hani Favipiravir’i sentezlemiştiniz?’ diyorlar.” diye konuştu.
Varank, dünyada birinci kere Türk bilim insanlarınca Griffithsin molekülünün, enfeksiyonu dondurucu-azaltıcı tarafının araştırıldığına işaret ederek, şöyle devam etti:
“Klinik öncesi deney sonuçlarına nazaran bu molekülün enfeksiyonu önleyici ve bulaşı azaltıcı olarak kullanılmasının mümkün olduğu kanıtlandı. Bu kapsamda yeni geliştirilen ilaç adayının Faz 2 klinik çalışmalarına yakın vakitte geçeceğiz, müracaatımızı yaptık. Kovid-19’a karşı anti-viral aktiflik gösteren Ribavirin etken hususu için de Faz 3 klinik denemelerinin başlatılması için yakın vakitte müracaatımızı gerçekleştireceğiz. Başka moleküller üzerindeki çalışmalar da muvaffakiyetle devam ediyor. Sıhhat işçisi üzere yüksek risk kümelerinde kısa müddetli gözetici tesir gösterebilen antikor gibisi notralizan ilaç adayının karşı koyma testlerine geçiyoruz. Yüksek ölçüde Kovid-19 spesifik antikor içeriğine sahip plazmalar hastalara muvaffakiyetle uygulanıyor. Kovid-19’u etkisiz hale getiren rekombinant antikor projesinde özgün bir eser adayımız da aktifliğini gösterdi, preklinik çalışmalara geçilecek. Rekombinant interlökin 1 reseptor alfa temelli ilaç adayında ve sitokin fırtınasını durdurmada başarılı sonuçlar elde ettik.”
Bakan Varank, son devirde Türkiye’nin aşı üretim kapasitesini de önemli ölçüde geliştirdiğine dikkati çekerek, “Merkezleri Tekirdağ, Kocaeli ve Adıyaman’da bulunan 3 firma, 160 milyon doz aşı üretebilecek kapasiteye sahip. Talep edilmesi durumunda bu kapasitelerini de arttırabilecekler.” tabirini kullandı.
“MERKEZDE UÇTAN UCA AŞI VE İLAÇ GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI YAPILACAK”
Varank, salgının başında aşı geliştirilse bile Türkiye’nin bunları üretecek tesisleri olmadığının tartışıldığına işaret ederek, şunları kaydetti:
“Bugün geldiğimiz noktada bilhassa devletimizin verdiği teşviklerle Türkiye’de çok değerli altyapılar kuruldu ve biz buralarda aşı üretme kabiliyetine sahibiz. Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu ndan (TİTCK) aldıkları onay da bunun tescili. Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü ile ilgili birtakım tezler gündeme geldi. Burada son aşı 1997 yılında üretildi. 1999’da da aşı üretim tesisleri kapatıldı. GMP ile ilgili yatırımları yapmadığı için bu tesisler demode oldu ve bu tesisler bölümden ayrılmış oldular. Münasebetiyle ‘Son devirde kapatıldı, Türkiye’nin kabiliyetlerinin üstü örtüldü’ üzere tezler yanlışsız değil.”
Özel bölümün yanı sıra, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezindeki (MAM) Gen Mühendisliği Biyoteknoloji Enstitüsü çatısı altında bir aşı ve ilaç merkezi kurma çalışmalarına başladıklarını belirten Varank, “1 yıl içinde bu altyapıyı tamamlamayı hedefliyoruz. GMP standartlarında kurulacak olan bu merkezde, Türkiye’de birinci defa uçtan uca aşı ve ilaç geliştirme çalışmaları yapılabilecek. Bu altyapımız tüm Türkiye’ye ve insanlığa hizmet edecek. Bu merkezle Türkiye, aşı ve ilaç üretimi noktasında, çok farklı bir düzeye gelecek.” değerlendirmesinde bulundu.
Varank, COVID-19 Türkiye Platformu’nun çalışmaların “Milli Teknoloji Hamlesi”nin bir kesimi niteliğinde olduğunu belirterek, bu ve gibisi platformlar öncülüğünde Türkiye’nin aşı ve ilaç çalışmalarında bir merkez haline gelebileceğini söyledi.
Bilim beşerlerine her türlü takviyesi vereceklerini vurgulayan Varank, gelecek devirde bu platformdan çıkacak muştuları de duyuracaklarına inandığını aktardı.
Hürriyet
