Koronavirüs pandemisi nedeniyle ertelenen Tokyo Olimpiyatları’nın bu yıl Temmuz ve Ağustos aylarında yapılması planlanıyor. Geri sayım devam ediyor fakat en azından şimdilik görünen o ki Olimpiyatlar Japonya’nın tertip muvaffakiyetinden fazla skandallarla akılda kalacak.
Son olarak Tokyo Olimpiyatları’nın açılış ve kapanış seremonilerinin kreatif yöneticisi olan Hiroşi Sasaki, etkinlikler kapsamında domuz kulakları takılmış bir bayanın gökyüzünden aşağı sallandırılmasını teklif ettiği ortaya çıkınca istifa etmek zorunda kaldı.
Sasaki’nin “Olympig” (olimpiyat domuzu) isimli canlı bir maskot haline getirmeyi planladığı kişi ülkenin en ünlü bayanlarından biri olan Naomi Vatanabe. Vatanabe bir komedyen ve moda dizayncısı. Büyük vücut bir bayan olan Vatanabe, Japonya’da vücut olumlama kelam konusu olduğunda birinci akla gelen isimlerden biri.
Sasaki’nin bu skandal fikri, Şukan Bunşun isimli bir haftalık mecmuanın internet sitesinde yer alan bir haber sayesinde ortaya çıktı. 66 yaşındaki Sasaki bu fikri takımıyla yaptığı bir kısa bildiri kümesinde ortaya attığını kabul ederek gruptakilerden gelen, “Bir bayanı bir domuzla kıyaslamak mümkün değil”, “Bu rasgele bir fikir olsa bile bu türlü şeyler söylememen gerekir” halindeki reaksiyon bildirilerini da kamuoyunda paylaştı ve istifa etti.
Naomi Vatanabe 2019’da Olimpiyatlar için düzenlenen bir tanıtım etkinliğinde
“KADINLAR ÇOK KONUŞUYOR, TOPLANTILAR UZUYOR”
Lakin ne yazık ki bu Tokyo Olimpiyatları için birinci değil. Sasaki’den kısa bir mühlet evvel yeniden bir erkek yetkilinin ağzından çıkanı duyamaması sonucu ortalık birbirine girdi.
Olimpiyat Tertip Komitesi Lideri Yoşiro Mori pek de yenilir yutulur olmayan bir açıklama yaparak her şeyi başlatan kişi oldu. Mori’ye nazaran bayanlar çok fazla konuşuyorlar, bu da katıldıkları toplantıların uzamasına yol açıyordu. Bayanların “güçlü rekabet duyguları” olduğunu belirten Mori, “Bu nedenle biri elini kaldırdığında öbürleri muhtemelen ‘Benim de bir şey söylemem lazım’ diye düşünüyorlar” demiş ve eklemişti: “Eğer bayan üyelerin sayılarını artırırsak konuşma müddetlerini bir formda sınırlamamız lazım. Konuşmaya başlayınca lafı bitirmekte zorlanıyorlar ve bu çok hudut bozucu bir durum. Tertip komitesinde 7 kadar bayan var lakin herkes yerini biliyor.” (25 kişilik Olimpiyat Komitesi’nde 5 bayan bulunuyor. 2019 yılında Japon yetkililer maksadın 10 bayan olduğunu açıklamıştı.)
Japonya’da 2000-2001 yılları ortasında başbakanlık yapan ve o devirde de gaflarıyla tanınan 83 yaşındaki Mori’nin bu kelamları yalnızca ülkesinde değil, tüm dünyada büyük yansılara yol açtı. Mori başta özür diledi ancak istifa etmeye niyeti olmadığını da açıkça ortaya koydu. Hatta ülkesindeki gelenekçilerin takviyesini bile aldı. Lakin bir hafta içinde bayan milletvekillerinden Olimpiyat sponsorlarına her taraftan reaksiyonlar yağınca, daha fazla direnemeyerek koltuğunu bıraktı.
Aslında Mori kendisinin yerine Saburo Kavabuçi’nin gelmesinden yanaydı. 84 yaşında olan Kavabuçi eski bir futbolcu ve menajer. Geçmişte federasyon başkanlığı da yaptı. Lakin gerek çocukların dövülerek cezalandırılabileceğine dair açıklamaları gerekse kendisinin isminin kapalı kapılar arkasında belirlenmesi yeni bir reaksiyon dalgasına yol açtı. Bütün bunların sonucunda yarısı bayan yarısı erkeklerden oluşan yeni bir seçici şura oluşturuldu. Şuranın oylamasıyla komitenin başına Seiko Haşimoto getirildi.
Haşimoto 1992 Albertville Kış Olimpiyatları’nda ülkesi için sürat pateni branşında yarıştı
80’LERİNDEKİ BİR ERKEĞİN YERİNE 50’LERİNDE BİR BAYAN
Eski bir madalyalı Olimpik sportmen olan 56 yaşındaki Haşimoto, Başbakan Yoşihide Suga’nın kabinesinde olimpiyat bakanlığı ve cinsiyet eşitliği bakanlığı olmak üzere iki misyonu yürütüyordu. 1995’ten beri milletvekili olan Haşimoto, Japonya’da misyon başındayken doğum yapan ikinci bayan milletvekiliydi. Hatta onun sayesinde ülke kanunları değişti ve milletvekillerine doğum müsaadesi hakkı geldi.
Kimi çevreler Haşimoto’nun Mori’nin uzun yıllardır yakın çalıştığı bir isim olduğunu belirterek kendisine “kukla” yakıştırması yapsa da yeni liderin hem selefinin cinsiyetçi açıklamalarının verdiği ziyanı hem de Tokyo Olimpiyat Komitesi’nin “erkekler kulübü” imajını bir nebze olsun düzelteceği umuldu. Hatta 80’lerinde bir erkeğin yerine 50’lerinde bir bayanın gelmesi kuşak ve cinsiyet bağlamında kıymetli bir değişim olarak kabul edildi.
Aslına bakılırsa Japonya’da “erkekler kulübü” algısı Olimpiyat Komitesi’yle hudutlu değil. Bu hava idare takımlarının geneline sirayet etmiş durumda. Olimpiyatlar yalnızca bu olgunun altını kısa mühlet içinde çok kalın bir biçimde çizmeye yaradı.
LDP’nin 2019’da yapılan yıllık olağan kongresinden bir hatıra fotoğrafı
GELİŞMİŞ ÜLKELER ORTASINDA EN SONDA
Japonya cinsiyet eşitliği kelam konusu olduğunda gelişmiş ülkeler ortasında en alt sıralarda yer alıyor. Dahası her yıl da biraz daha geriye gidiyor. Dünya İktisat Forumu’nun 2020 yılında yayımladığı Global Cinsiyet Uçurumu Raporu’na nazaran 153 ülke ortasında 121’inci sırada olan Japonya’nın ekonomik ve siyasi iştirak puanları çok düşük. Rapor birinci defa 2006’da yayınlandığında Japonya 79’uncu sıradaydı.
Ekonomistlere nazaran bu durum Japonya’nın her yıl 750 milyar dolar ziyan etmesine neden oluyor. Çünkü Forbes mecmuasının Goldman Sachs ve öteki yatırım bankalarının iddialarına dayanarak aktardığına nazaran, Japonya iş hayatında bayanların pozisyonunu iyileştirse, 5 trilyon dolarlık gayrısafi yurt içi hasılasında yüzde 15’lik bir artış görülecek.
Aslına bakılırsa evvelki Başbakan Şinzo Abe, bayanların her alanda “parlaması” ve şartların eşitlenmesi konusuna en azından görünüşte çok ehemmiyet veriyordu. Fakat Abe iktidarında Japonya’nın Dünya İktisat Forumu endeksindeki yeri, 20 sıra birden geriledi. Münasebetiyle Abe’nin de kendisinden evvelki siyasetçilerden çok farklı olduğunu söylemek mümkün değil.
Burada Liberal Demokrat Parti’nin (LDP) 1955 yılından bu yana çok kısa iki aralık dışında kesintisiz iktidarda olduğunu ve parti çizgisinin çok yıldır neredeyse hiç değişmediğini söylemek gerek.
Genel Sekreter Toşihiro Nikai
BAYANLAR ‘BAKSIN’ ANCAK ‘KONUŞMASIN’
Yakın vakitte LDP’nin çizgisini çok net bir biçimde ortaya koyan iki olay daha yaşandı.
Mori’nin istifasından yalnızca 5 gün sonra Genel Sekreter Toşihiro Nikai’nin kimi kelamları manşetleri süsledi. 82 yaşındaki Nikai, kısaca Jiminto olarak bilinen ve muhafazakar merkez sağ çizgide yer alan partisinin idare heyetinin erkek hükümran bir yapıda olduğuna dair tenkitler üzerine “beş bayan milletvekilinin kıymetli toplantılara gözlemci olarak katılabileceklerini” söyledi. İdare konseyinin seçimle iş başına geldiğini hatırlatan Nikai tekrar de bayanların partinin karar alma süreçlerine “bakmasının” yararlı olacağını belirtti. Japon gazetelerinden Nikkei, bayan gözlemcilerin toplantılarda konuşmasına müsaade olmadığını belirterek, şayet fikirleri olursa bunları parti idaresine ayrıyeten bildirebileceklerini aktardı.
Ancak bütün bunlar LDP’nin milletvekillerinden Mio Sugita’nın söylediklerinin yanında sönük kaldı. Sugita, eylül ayında birtakım öbür milletvekillerinin katıldığı bir toplantıda şiddet gördüğünü açıklayan bayanlarla ilgili olarak “diledikleri kadar palavra söyleyebilirler” diye konuştu. Bu kelamlarıyla kısaca NOASEPS (Açılımı: Kamudaki tüm cinsiyetçi konuşmalara hayır) olarak bilinen cinsiyet ayrımcılığıyla gayret örgütünün 10 Mart’ta açıklanan oylamasında 8 aday ortasında birinci olan Sugita, Japonya’da cinsiyetçiliğin yalnızca erkeklere mahsus olmadığını da göstermiş oldu.
Bir yanda Sugita’nın açıklamaları varken öteki yanda da Japonya’da yükselen bir feminizm dalgası olduğunu söylemek gerek. Bu dalga bilhassa genç bayanlar ortasında çok kuvvetli. Yeni kuşaklar daha kökten tahliller ararken, yaşı daha ileri olan aktivistler ortaya çıkan hareketliliğin bile şad edici bir gelişme olduğuna inanıyor ve Mori’nin istifasının bir değişimin fitilini ateşlediğini belirtiyor.
Japon trenlerinde yalnızca bayanlara ayrılan vagonlar var
HAREKETLİLİK SOMUT ADIMLARA DÖNER Mİ?
New York Times’ın Mori’nin istifasından sonra yayımlanan haberinde yer alan farklı görüşler bunu çok net bir biçimde ortaya koyuyor.
Örneğin Tokyo’da bulunan Keio Üniversitesi’nde iktisat öğrencisi olan 22 yaşındaki Momoko Nojo’ya nazaran ise Haşimoto’nun ataması çok yüzeysel bir hareketti. “Bunun bayanların toplumdaki gücünü artıracak büyük bir değişim olduğundan şüpheliyim” diyen Nojo’ya rağmen iş bayanı Kazuyo Katsuma “geçmişte olsa eleştirilirdi ve bahis kapanırdı” derken bu sefer bir farklılık olduğunu vurguladı. Toplumsal cinsiyet, iş-özel hayat istikrarı üzere hususlarda kitapları da bulunan Katsuma, “Ama bu sefer istifa etti zira seslerini yükselten bayanlardan çok tenkit geldi” diye konuştu.
Yakın vakitte kurulan profesyonel futbol ligi Bayan Güçlendirme Ligi’nin lideri olan Kikuko Okajima da “Japonya’da uzun müddettir cinsiyet eşitliğini sağlamaya dair bu türlü bir hareketlilik ya da güç görmemiştim. Bu tartışmanın ve hareketin itici gücü Mori’nin söyledikleridir” diye konuştu.
Oluşan bu hareketlilik yasal altyapıda değişime dair kimi somut teşebbüsleri de beraberinde getirdi. Mart başında bir küme milletvekili ve iş dünyasının başkanları, hükümete iş yerinde cinsiyet ayrımcılığını yasaklayan bir Birleşmiş Milletler konvansiyonunun kabulü için davette bulundu. Uluslarararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 111 numaralı konvansiyonu, çalışanlara ırk, cinsiyet, din ve siyasi görüş temelli ayrımcılık yapılmasını yasaklıyor.
ILO’nun üyelerinin yüzde 94’ünün kabul ettiği bu konvansiyonun en değerli savunucularından biri de Rengo personel sendikasının lideri Naoto Omi. Omi, “Bu metin ayrımcılığı yasaklayan milletlerarası bir standart” derken Olimpiyat prensipleriyle benzerlikler çizdi. Omi, “Japonya imzalamadığı sürece insan haklarını müdafaa konusunda yetersiz kalıyor üzere görünecek. Mori’nin yorumları da bu yetersizliğin bir göstergesi” diye konuştu.
Kripto Para Piyasaları için Bigpara
Kripto Para Piyasaları için Bigpara
Hürriyet
