Dumanlı köyü sonlarında yer alan, geçmişi Orta Çağ’a kadar uzanan, ‘Gökyüzüne yakın gizli kent’ olarak da bilinen arkeolojik doğal sit alanı Santa Harabeleri, taştan inşa edilen tek katlı yapılar ve kiliselerden oluşuyor. Rum sivil mimarisine mahsus yapıtları barındıran ve bugüne kadar ayakta kalan yapılar, son yıllarda kaçak define hafriyatları ile tahrip edilirken, bakımsızlıktan kaplanan otlarla da görsel hoşluğunu kaybediyor. Santa Harabeleri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla ‘kesin korunacak hassas alan’ olarak tescillenerek müdafaaya alındı. Ekim ayında Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren kararla birlikte; bölgeyi turizme kazandırmak için onarım çalışmaları da başlatıldı. Rum sivil mimarisine has eserler, taştan inşa edilen tek katlı yapı, kilise üzere pek çok tarihi yapıyı barındıran ve kaçak definecilerin kazılarıyla tahribata uğrayan Santa Harabeleri’nin restore edilerek bölge turizme kazandırılması hedefleniyor.
‘DİPSİZ GÖL DE SONLARI İÇERİSİNDE’
Doğal ve Tarihi Kıymetleri Muhafaza Derneği Lideri, Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) öğretim üyesi Dr. Coşkun Erüz, tescil kararıyla Santa Harabeleri’ndeki müdafaa alanının bin 300 hektara kavuştuğunu söyledi. Erüz, “Santa, ‘Karadeniz’ deyince aklınıza gelebilecek kültürel alt yapıya sahip, hırçın bir coğrafyayı gösteriyor. Karadeniz denince akla gelen her daim yeşil, içinden akarsu geçen, etrafı ormanlarla kaplı hem yayla hem köy hem de kültür merkezi olduğu için gidenleri cezbediyor. Santa’nın fotoğraflarına bakanlar bunu hissederler. Burası son devirde ünlü olan Tabansız Gölü de hudutları içerisinde barındırıyor. Hem arkeolojik hem de doğal sit alanı. Sayın Cumhurbaşkanımızın onayıyla birlikte muhafaza alanı bin 300 hektarlık bir alana kavuştu. Bu alan içerisindeki kültürel alanların haricindeki alanın tamamı doğal sit alanı kapsamında. Bu doğal sit de kesin korunacak ve nitelikli korunacak doğal sit olarak ayrılıyor. İçerisindeki köy yerleşimlerinin olduğu yer ise sürdürülebilir kullanım alanı olarak tescillenmiş durumda. Santa aslında hem doğal hem de kültürel manada arkeolojik sit alanı durumunda olan bir yer” dedi.
‘YERLEŞİMCİLERİN HASSAS OLMASI GEREKİR’
Santa’daki ömür alanlarının sırf yaz aylarında kullanıldığı için bölgenin korunmasız kaldığını ve kaçak definecilerin maksadı olduğunu belirten Erüz, “Sadece yaz mevsiminde 3- 4 aylığına iskan ediliyor. Onun dışındaki periyotlarda çabucak hemen boş. Maalesef bölgedeki köprüler, çeşmeler, kiliseler hatta insanların yaşadığı konutları dahi müdafaasız kalarak öteki mevsimlerde büyük tahribata uğruyor. Devletin bunu fark edip, gidip önlem alması çok kolay değil. O yörede yaşayan, alanın temel sahibi olan yerleşimcilerin hassas olması gerekir. Gerekli ihbarı yaparak oranın denetim altında tutulmasını sağlamalı” diye konuştu.
‘ÖNCE PLANLAMA SONRA YAPILAŞMA’
Santa bölgesinin turizme kazandırma çalışmaları yapıldığını da aktaran Erüz, “Koruma imar planı ile alan idare planı çalışmalarının yıllar içinde yapılacağı düşünülüyor. Yakın bir vakitte onarım kapsamına alınma durumu da var. O tarihi yapıların bir kısmının turizme kazandırılması durumunda Santa’da yılın 12 ayı turizm yapılabilecek hem tarihi hem doğal bir coğrafya. Ayder ve Uzungöl’ün başına gelen evvel yapılaşma sonra planlama değil de evvel planlama sonra yapılaşmayı başarırsak, Santa ve çabucak art vadide bulunan Kurum ve İmera üzere tarihi yerleşimler hem Trabzon hem Gümüşhane’ye büyük potansiyel oluşturacak” tabirlerinde bulundu.
SANTA HARABELERİ
Doğu Karadeniz’deki Rum- Pontus Devleti’nin kültürel mirası olan Santa Harabeleri’nin, 17’nci yüzyılda inşa edildiği biliniyor. Rumların bölgeden 1923 yılında göç etmesiyle mukadderatına terk edilen harabeler, Gümüşhane’ye 72, Trabzon’a ise 42 kilometre uzaklıkta; Gümüşhane’nin Dumanlı köyü hudutlarında yer alıyor. Rum sivil mimarisine has yapıtları barındıran ve 1999’da arkeolojik doğal sit alanı ilan edilen Santa Harabeleri, 7 mahallede taştan inşa edilen tek katlı konutlardan ve her mahalledeki en az 1 kiliseden oluşuyor. 1700- 1900 yıllarında 5 bine yakın kişinin yaşadığı harabeler, ulaşım zorluğu nedeniyle az sayıda yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret ediliyor. Etrafında az sayıda nüfus ve yaban hayatından pek çok canlıyı barındıran tarihi harabeler, bölgenin kıymetli turistik noktaları ortasında da yer alıyor.
Hürriyet
