Biz de hem restoran kesiminin temsilcileri hem de bu işletmelere eser tedarik edenlerle, neler yaşadıklarını ve beklentilerini konuştuk.
HES KODU İLE AÇILALIM
2020 yılının tüm kesim için çok sıkıntı geçtiğini söyleyen Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Genel Lideri Ramazan Bingöl, “Kafe ve restoran iş yapamadı hatta kapandı. En fazla iş yaptığımız vakitleri bu yıl daima kapanmalarla geçirdik. Aşı çalışmalarının sonuca ulaşmasını ve dünyada tekrar turizmin canlanmasını bekliyoruz. Yalnızca biz değil bize çalışan çok sayıda kesimin de gözü kulağı iyi haberlerde. Erzincan’da peynir üretip yalnızca İstanbul’daki bir restorana çalışan üretici de sıkıntı durumda; Amasya’da besicilik yapan üretici de…” dedi. Olay sayılarının düşmesiyle birlikte önümüzdeki periyotta restoran ve kafelerin AVM’ler üzere HES kodu ile açılması gerektiğini söz eden Bingöl, “Önlemlerle açılmak çok sayıda setkörün ve kişinin yeninden memnun olmasını sağlayacak” diye konuştu.
100 BİN VALE ZORDA
Valelerin gözünün kafe ve restoranlarda olduğunu söyleyen Tüm Vale Şirketleri ve Çalışanları Derneği Lideri Mustafa Nohut, “Sektörde çalışan yaklaşık 100 bin valenin değerli bir kısmı restolanlarda ve kafelerde hizmet veriyordu. Fakat salgın devrinde hepsi işsiz kaldı. Yalnızca hastane valeleri hizmetlerine devam edebildi. Bu devirde valelerin bir meslek tanımlaması olmadığı için takviyelerden yararlanması da mümkün olmadı. Güç bir sürecin içerisindeyiz. Bu periyodun bitmesini umutla bekliyoruz. Aileleri ile birlikte 300 bin kişi bu bölümden ekmek yiyor” sözlerini kullandı.
LOKOMOTİF ÜZERE ÇALIŞIYORLARDI
SALGIN devrinde kısıtlamalardan en fazla etkilenen bölümlerin başında kendilerinin geldiğini belirten Züccaciyeciler Derneği (ZÜCDER) Lideri Mesut Öksüz, “Bizim için her vakit en değerli dal turizmdir. En kıymetli müşteri de oteller ve restoranlardır. Ancak salgından onlar iş yapamaz hale geldi. Bizim şu an gözümüz otellerde. Onlar ne vakit canlanırsa biz de o vakit kendimize geleceğiz. Oteller ve restoranlar lokomotif üzere çalışıyordu. Peşinden çok sayıda dalı götürüyor. Pandeminin tesirinin azalmasıyla birinci evvel onlar hareketlenecek sonra da biz” diye konuştu.
ARZ-TALEP İSTİKRARI BOZULDU
Kapalı restoranların üreticileri de güç durumda bıraktığına dikkat çeken Türkiye Ziraatçiler Derneği Adana Şube Lideri Kadir Hasret, şunları söyledi: “Her ne kadar ziraî eserler hanelerde tüketilse de asıl büyük tüketim alanları restoranlar ve toplu yemek yapan yerlerdi. Bunların kapalı olması arz-talep istikrarını olumsuz etkiledi. Örneğin bu yıl erkenci limonlar tüccarın da elinde kaldı çiftçinin elinde kaldı. Bu restoranların tüketiminin düşmesinden kaynaklı. Bu işletmelerin açık olmaması yahut kapasitelerinin düşmesi üreticiyi de olumsuz etkiliyor. Üreticiler olarak toplu tüketim alanlarını ve restoranların açılmasını bekliyoruz.”
BAHŞİŞLE GEÇİNİYORDUK
Yerlerin kapanması ile bilhassa akşam mesai yapan müzisyenlerin de bu süreçte zorluklar yaşadığını belirten müzisyen Yasin Kurt, “Biz 5 kişilik bir müzisyen ekibiyiz. Cümbüş yerlerini dolaşıyoruz. Olağanda her akşam bir yerde hoş iş oluyordu. Son periyotta bu azalmıştı lakin yönetim ediyorduk. Hemen bu yerlerin açılması lazım. Üstelik biz yerlerden fiyat almıyoruz. Bahşişle çalışıyoruz. Restoranların kapalı olması bizi çok derinden etkiledi. Yalnızca Fatih’te 400 müzisyen iş yapamıyor” bilgisini verdi.
KIRMIZI ETTE % 30 DARALMA
Hem restoran hem de kırmızı et tedariki olarak masanın iki tarafında da olduklarını tabir eden Konut Dışı Tüketim Tedarikçileri Derneği İdare Konseyi Üyesi ve Bonfilet İdare Heyeti Lideri Hakan Akkoyun, “Bu süreçte paket servis altyapısı olanlar ayakta kalmayı başardı. Lakin müşteriye birebir salonlarda hizmet veren restoranlarda önemli ezalar yaşanıyor. Bu durum restoranlara eser tedarik eden işletmeleri de güç durumda bıraktı. Yalnızca kırmızı et tedariğinde yüzde 30’luk kayıp yaşandı. Her ne kadar konutta tüketim artsa da mesken dışı tüketimin hissesi da çok büyüktü. Bu yüzden beşerler nasıl HES kodları ile toplu taşıma araçlarına binebiliyorsa, restoranlara da girebilmeli. Tedbir almayanların şikâyet edilip, denetlenebileceği bir sistem oluşturulmalı” sözlerini kullandı.
KAYIPLAR TELAFİ EDİLMELİ
Turizm Restaurant Yatırımcıları ve İşletmecileri Derneği Lideri Kaya Demirer de şunları söyledi: “Ne kadar geç açılırsak o kadar büyük kayıplar vereceğiz. Bakıldığında kamu, verilecek takviyeleri kredi olarak görmüyor. Verilen demeçlere nazaran borçlanmaya sıcak bakılmıyor. Daha evvel birçok üyemizin kredi kullanamadığını esasen yetkililere bildirmiştik. Artık bu dakikadan sonra hibe bekliyoruz. Verilecek hibenin bir ölçüsü direkt hibe olarak kullandırılmalı. Bir kısmının da restoranlar açıldıktan sonra bir müddet devam etmek kaydıyla vergi alınmamasıdır. Biz şayet iflas edersek istihdam da yok olacak. Restoranların 1 yıllık kaybı 70 milyar TL’yi buldu. Bu kaybın bir kısmının telafisini bekliyoruz.”
Hürriyet
