Pedagojik formasyon son yıllarda eğitim sisteminde en çok tartışılan, en az anlaşılan ve tahlili en sıkıntı hususlardan biri haline geldi. Topluluğun tüm kısımlarını yakından ilgilendiren bu mevzu hakkında Ulusal Eğitim Bakanlığı uzun müddettir çalışıyordu. Kısa bir mühlet evvel de milyonlarca muallim adayını ilgilendiren kararı açıkladı. Artık mahsusen lise hocası olmak isteyen adayların bir sefer daha düşünmesi gerekiyor. Zira bundan sonra pedagojik formasyon alarak hoca olma kapısı kapandı. Hoca olmak isteyenler ya eğitim fakültesinden mezun olacak ya da tezsiz yüksek lisans yapacak. Mevzuyu yıllardır bu meydanda çalışan ve emek veren Talim ve Terbiye Şurası Yöneticisi Prof. Dr. Burhanettin Dönmez ile konuştum. Bahis hakkında merak edilen birçok soruyu sordum. O da tek tek yanıtladı.
Pedagojik formasyon eğitimi kar kapısı olarak görülüyordu. Mekteplilerin paralarının ve umutlarının sömürülmesine ‘dur’ demek için kaldırdık. Her yıl formasyon dokümanına sahip muallim adaylarının sayısı katlanarak artıyor ve çoğunluğunun atanma imkânı yok. Zira devletimizde muallim muhtaçlığı neredeyse doyum noktasında. Lakin çeşitli nedenlerle ayrılanların bölgesine, çok başarılı adayları seçerek alabiliriz. Bu da puanların giderek daha fazla yükseleceği mealine geliyor. Bu nedenle bu gidişe bir dur demek gerekiyordu.
– Her yıl kaç hocaya gereksiniminiz olacak?
Önümüzdeki yıllarda büyük ihtimalle biz yalnızca emekli olanların alanına atama yapabileceğiz. Velev önümüzdeki yıllarda emekli olacaklara bakarsak mevcut muallimlerin yüzde 87.71’i, 50 yaşın altında. 60 yaşın üzerindekilerin orantısı yalnızca yüzde 1.48. Bu nedenle yıllık atanacak hoca sayısı giderek azalacak. 10 bin civarında olabilir.
650 BİN TALEBEDE FORMASYON VAR
– Yılda kaç kişi pedagojik formasyon alıyordu?
Bu hususta tam sayı vermek mümkün değil. Kontenjanlar farklı olmakla birlikte acilen bütün eğitim fakülteleri pedagojik formasyon veriyordu. Buna ilahiyat fakültelerini de eklemek gerekir. Memleketimizde 95 eğitim fakültesi, 98 ilahiyat fakültesi var. Halihazırda 650 bin civarında talebenin formasyon aldığı biliniyor. Bu gidişe müdahale edilmediği takdirde, 2023 yılında hoca olmak için bekleyenlerin sayısı mevcut hoca sayısını geçecek. Bu durum sürdürülebilir değil.
– Formasyon evrakları olanların durumu ne olacak?
2020 sonuna kadar alınan pedagojik formasyon evrakları makbul olacak, yeni formasyon programı açılmayacak. 1 Ocak 2021’den itibaren yüksek lisans kuralı aranacak. Kimse mağdur olmayacak, bilakis devam eden talebelerin mezun olabilmeleri için 2020 yılı sonuna kadar vakit verildi.
– Pedagojik formasyon nasıl alınıyordu? Kimler alabiliyordu?
Eğitim fakültelerinin lisans programının içinde formasyon dersleri var. Asıl maksadı muallim yetiştirmek olmayan gayri bütün fakültelerden mezun olanlar, önceleri mezun olduktan sonra formasyon alabiliyorlardı, daha sonra çeşitli nedenlerle 2. sınıftan itibaren formasyon dersleri verilmeye başlandı. Gelgelelim YÖK’ün mevzuya ait düzenlemesine nazaran formasyon programlarının iki devirden az olmaması gerekiyordu. Üniversiteler buna karşın yaz aylarında hızlandırılmış, ağırlaştırılmış ya da farklı isimlerle çeşitli programlar düzenlediler.
– Bugüne kadar neden bu formül denendi?
Geçmişten günümüze kadar Ulusal Eğitim bakanları devir zaman bu kadar hocaya gereksinim olmadığını, işsiz üniversite mezunlarının kendilerine bir gayrı yol çizmeleri gerektiğini söylese de üniversitelerin hâlâ formasyon evrakı veriyor olmaları nedeni ile adaylar bu söylemi çok inandırıcı bulmadı. Adaylar bir seçim devrinde ilan edilecek yüksek sayıdaki kontenjana girebileceklerini, Türkiye’de ne olacağının anlaşılan olmadığını, hazırlıklı olmak gerektiğini, bu nedenle talebin hâlâ yüksek olduğunu söz ediyor. YÖK ise bahse farklı bir açıdan bakıyor. Önceleri muhtaçlık kadar formasyon programı açılmasını savunurken, basınçlara dayanamadı ve kontenjanların belirlenmesi salahiyetini üniversitelere devretti. Bu karar işin çığırından çıkmasına yol açtı. YÖK tarafından belirlenen unsurlara uyulmadı, birçok üniversitede nitelik hiç önemsenmedi.
– Bundan bu türlü izlenecek yol nedir?
Gayemiz kaliteyi arttırıp artan birikim nedeniyle talebelerin mağdur olmasını, sömürülmesini önlemek, sistem üzerindeki toplumsal ve politik baskıyı azaltmak. MEB ve YÖK ortak kararla lise seviyesinde muallim yetiştirme işini lisansüstü seviyeye çekti. Hocalık meslek haberi tezsiz yüksek lisans (ÖMB-TZYL) programları açılacak. Daha evvel alınan formasyon evrakları muteber olmakla birlikte, yeni mezun olanlardan bundan sonra müracaatlarda ÖMB-TZYL dokümanı istenecek. Bu tıp bir pratik giriş teftişi yoluyla hem kaliteyi artıracak hem de sayıyı azaltacak.
PEDAGOJİK FORMASYON NEDİR?
Pedagojik formasyon Ulusal Eğitim Temel Kanunu’na nazaran hoca olabilmenin üç koşulundan biri. Kanuna nazaran muallim olmanın üç koşulu şunlar: Hocalık mesleğine hazırlık için umumî kültür, hususî alan eğitimi ve pedagojik formasyon. Üniversitelerde formal olarak verilen umum kültür, 2547 sayılı Üniversite Kanunu’nun 5’inci unsuru yeterince mecburî olan Atatürk prensipleri ve inkılap tarihi, Türkçe, yabancı lisan dersleri ile çeşitli seçmeli derslerden oluşuyor. Hususî alan eğitimi, öğretilecek hususa ait habere sahip olmayı, pedagojik formasyon ise umumî olarak bu haberin nasıl öğretilebileceğini içeriyor. Yani tedrisat sistemleri, mekteplinin gelişim özellikleri ve psikolojisi, sınıf idaresi, dersin planlanması, tedrisatın kıymetlendirilmesi ve muvaffakiyetin ölçülmesi üzere hususları da içeren geniş bir yeri kapsıyor.
Hürriyet