Fransa’nın Sahraaltı Afrika’da 7 yıldır sürdürdüğü Barkhane Operasyonu’nun sonlandırılması kararında, yaklaşan cumhurbaşkanlığı seçimleri, bölge halkları nezdinde artan Fransa tersliği ve Fransa’nın bölgede bir paradoksun içine sürüklenmekten kaçmaya çalışmasının tesirli olduğu belirtiliyor.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un G7 Doruğu öncesi Barkhane Operasyonu’nu sonlandıracaklarını duyurması, son devirde Sahel’de taşları yerinden oynatabilecek en değerli gelişmelerden biri olarak kayda geçti.
Joe Biden’ın seçilmesiyle ABD’nin transatlantik ittifakı çerçevesinde Paris’e, bilhassa Afrika’da daha çok dayanak vereceğini duyurması; Fransa’nın askeri operasyonlar nedeniyle artan yükünü nispeten de olsa hafifleteceği ve böylelikle bölgedeki varlığını sürdüreceği formunda yorumlanmıştı.
Hatta Macron, şubatta Çad’da düzenlenen G5 Sahel Doruğu’nda “bölgedeki Fransız askeri varlığında yakın vakitte bir değişiklik olmayacağını, Sahel bölgesinden çekilmekte ivedi etmenin yanılgı olacağını” belirtmişti. Fransa’nın bu karar değişikliğine münasebet olarak Fransa iç siyasetindeki gelişmeleri, Çad ve Mali’deki gelişmeleri, Paris’in Mali’de terör örgütü başkanlarıyla diyaloğu reddetmesini ve bölge ülkelerinde yükselen Fransız zıtlığını saymak mümkün.
Mali, Nijer ve Senegal’de faaliyetlerde bulunan niyet kuruluşu Timbuktu Enstitüsünün Yöneticisi Bakary Sambe, AA muhabirine, Macron’un Sahel’den çekilme kararını kıymetlendirdi.
Sambe, “Macron’un Barkhane Operasyonu’nu bitirme kararının gerisinde yaklaşan cumhurbaşkanlığı seçimleri ve Sahel ülkelerinde Fransa’ya karşı tenkitler var. Bu tenkitler de kendi içinde bir paradoks oluşturmuş durumda. Bölge ülkelerinin önderleri bu şekil askeri iş birliklerini olağan karşılaşa da ülkelerin kamuoyu daha tepkisel yaklaşıyor.” sözünü kullandı.
Macron’un, Nisan 2022’de yapılacak cumhurbaşkanlığı seçiminde Sahel konusunun “önüne getirilmesini” istemediğini vurgulayan Sambe, bir yandan da yüz ölçümü Almanya’dan büyük olan ve terör örgütü DEAŞ denetimindeki Liptako-Gourma bölgesine asker konuşlandırma kelamı veren Çad başkanı İdris Debby’nin vefatının de çekilme kararında tesirli olabileceğini kaydetti.
Sambe, Macron’un bilhassa Mali’de bir paradoksa sürüklenmekten de kaçındığına dikkati çekerek, Fransa’nın ülkede bir yandan terör kümeleriyle çaba ederken bir yandan da ulusal uzlaşı ismine tavsiye edildiği üzere o kümelerin başkanlarıyla masaya oturmayı asla kabul etmediğini lisana getirdi.
İsmini “çölde rüzgarın tesiriyle oluşan hilal formundaki kum tepecikleri” manasına gelen “barkan” sözünden alan Barkhane Operasyonu, son periyotta Fransa’da da önemli tartışma konusu olmuştu. Ülke dışında konuşlu 7 bin Fransız askerinin 5 bin 100’ünün yer aldığı Barkhane Operasyonu, Fransa’nın yurt dışındaki en büyük askeri varlığı olarak biliniyor.
Fransa’nın 2020’de yurt dışında yürüttüğü askeri operasyonlar (OPEX) için harcadığı 1,4 milyar avronun 600 milyon avrosu Barkhane Operasyonu için kullanıldı. Operasyonel maliyetinin yanı sıra son devirde üst üste yaşanan asker vefatları de Barkhane’ye olan tepkiyi güçlendirdi.
Son 50 yılda yurt dışında yürütülen askeri operasyonlarda hayatını kaybeden 647 Fransız askerinden 55’i 7 yılda Sahel’de hayatını yitirdi. Hem maddi boyutu hem de asker kaybının son devirde artması, operasyona olan dayanağın halk nezdinde de giderek düşmesine neden oldu.
IFOP’un Ocak 2021’de yaptığı ankette, Fransızların yüzde 51’inin Barkhane’nın konuşlandığı ülkelerden biri olan Mali’deki askeri operasyona olumsuz baktığını ortaya koydu. Meğer IFOP’un 2013’teki anketinde, halkın yüzde 75’i Mali’deki operasyona dayanak vermişti.
PARİS’İ ZORA SOKTU
Paris’i Sahel’de “çıkmaza sokan” en değerli başlıklardan biri de tıpkı Washington idaresinin Taliban ile masaya oturduğu üzere Fransa’nın da bölgedeki aşırılık yanlısı birtakım kümelerle diyalog kurması önerisi oldu. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, bu kümelerle diyalog kurulabileceğini, Cezayir de bu tarafta atılacak adımları destekleyeceğini söylese de Macron, bu öneriyi kesin bir lisanla reddetti.
Mali’nin ise diyalog ile kastedilen taraflar Ensaruddin örgütünün yanı sıra şu anda Mağrip El Esası’na bağlı Nusret El İslam vel Muslimin örgütünün liderliğini yürüten Iyad Aggali ve Fulani aşiretine bağlı Nusret El İslam vel Muslimin çatısı altına giren Masina Kurtuluş Cephesi önderi Emadu Kufa ile görüşmeye sıcak baktığı biliniyor.
Hem Temmuz 2020’de devrilen eski Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita hem sonrasında kurulan geçiş hükümetinin cumhurbaşkanı Bah N’daw hem de 24 Mayıs’taki darbeyle başa gelen Assimi Goita, bu niyeti lisana getirdi. Bu kapsamda, Goita’nın 7 Haziran’da cumhurbaşkanlığı yemin merasiminde verdiği “diyaloğa açığız” iletisinin da Paris ile Bamako’nun ortasını iyice açmış olabileceği iddia ediliyor.
Paris, Bamako’nun bu niyetine rağmen Aggali ve Kufa ile diyalog için silahı bırakmalarını ve öteki örgütlerle çabaya kelam vermeleri koşulunu koşmuştu. Nusret El İslam vel Muslimin ise diyalog için Fransız güçlerinin bölgeden çekilmesi konusunda ısrarcı olmuştu.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Afrika’da yükselen Fransa zıtlığı konusunda Kasım 2020’de verdiği bir röportajında, Türkiye ve Rusya’yı suçlasa da Barkhane Operasyonu’nun neden olduğu sivil vefatlar bölgede Fransa’ya tepkiyi artırdı. Fransa’nın, Mali’de 3 Ocak’ta bir düğünü bombaladığı ve 19 sivilin vefatına neden olduğu BM raporuyla doğrulanmıştı.
Tekrar Mali’de 30 Kasım 2016’da Fransız güçlerinin 10 yaşındaki bir çocuğu öldürdüğü ve gizlice gömdüğü, Ocak 2017’deki Afrika-Fransa Tepesi’nde ortaya çıkmıştı. Fransız askeri birliklerinin muhbir olduğunu tez ettiği çocuğun çobanlık yaptığı öğrenilmişti. Terör örgütü El Esas’a bağlı bir küme tarafından esir alınan 11 asker, Fransız özel birliklerinin 23 Ekim 2017’de düzenlediği baskında hayatını yitirmişti.
Fransa zıddı telaffuzlar, bilhassa Temmuz 2020’de devrilen eski Mali Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita’nın istifası için düzenlenen hareketlerde besbellilik kazanmış, darbe sonrası birçok şovda de Fransa aksisi tabirler kullanılmıştı. Macron da G5 Sahel Tepesi’nde bu duruma işaret ederek, “bölge ülkelerinin isteği doğrultusunda” Sahel’de olduklarını vurgulamış ve “işgalci” olmadıkları bildirisini vermişti.
Sahel’de terörle uğraşta başarısız olan Macron’un Barkhane kararını, iç siyasette de bu bahis üzerinden köşeye sıkışmamak ismine verdiği belirtiliyor. Gelecek sene yapılacak seçimde güçlü bir rakip olarak Macron’un karşısında yer alacak çok sağcı başkan Marine Le Pen’in Barkhane Operasyonu’nu bir koz olarak kullanacağı varsayım ediliyor.
Çünkü Le Pen, operasyonun kendisine direkt karşı çıkmasa da Macron’u, yük paylaşımı konusunda Avrupa Birliği’ni (AB) ikna edememekle ve tüm faturayı Fransa’ya ödetmekle suçluyor. Macron, şimdi yol haritasını açıklamasa da mahallî basında 2023’e kadar asker sayısının 2 bin 500’e indirileceği belirtiliyor.
Fransa’nın bölgeden çekilmesiyle G5 ülkelerinin terörle uğraşının nasıl ilerleyeceği ise belirsizliğini koruyor.
Hürriyet
