Konya’ya yapılan ve birden fazla kişinin katıldığı süratli cinsler yalnızca Mevlana’nın göz kamaştıran turkuvaz kubbeli türbesini ve bilemediniz bir ya da iki mahallî müzeyi gezmelerine imkan sağlar. Şayet zamanlama doğruysa Kapadokya’ya geçmeden ya da kıyıya gerçek inmeden evvel profesyonel dervişler tarafından sunulan bir sema gösterisini izleme bahtını da yakalayabilirler. Öte yandan birkaç günlük vakti olanlar için kentin çok güzel sürprizler barındırdığını, kentin civarında gezilesi mükemmel yerler olduğunu belirtmek isterim. Üstelik bu yerleri o kadar az insan geziyor ki kendinizi sessizliğin ortasında gerçek bir kâşif üzere hissedeceğiniz garanti.
Konya’nın dışına çıkıldığında görülmesi gereken en değişik yerlerden biri Kilistra… Kentin aşağı üst 50 kilometre kadar güneybatısında. Kilistra, Lystra yahut Göktürk isimleriyle bilinse de lokal halkın verdiği ismi Gilisıra. Konya’dan Kilistra’ya hakikat giderken, etrafa serpiştirilmiş gösterişsiz köyleri ve oradan oraya zıplayan hayvanlarıyla kendinizi bir tablonun içinde seyahat ederken bulacaksınız. Kayalık bir platoya oyulmuş konutları ve kiliseleriyle bu antik kente vardığınızda, kendisine nazaran daha ünlü olan Kapadokya’nın küçük ve özgün bir versiyonu karşılayacak sizi. Uzaktan bakıldığında birbirinin üzerine yaslanmış küçük dorukları andırıyor. Platonun dış kısmında göze çarpan büyük ve tuhaf mağara, içeride sizi nelerin beklediğine dair bir fikir veriyor. Kiliseler ve başka yapıların birden fazla devasa bir kayadan meydana gelmiş duvarın gerisine saklanmış. Romalılar periyodunda Hıristiyanlığı kabul etmeleri Lystra halkının başına iş açmış tahminen lakin bize şaheserler bırakmalarına da neden olmuş.
Çoktanrılı inanışa sahip olanların akınlarından kaçabilmek hedefiyle tüm hayat alanlarını kayaların içine kurmuşlar. O denli ki burası saklılığın temel olduğu, dışarıya büsbütün kapalı ve dışarıdan bakanların gördükleri kayaların içinde çeşitli hayatların olduğunu anlamadığı bir gizli kent. Meskenlerini de yamaçtaki kayaların içine yapmışlar. Kilistra’nın kurulduğu günlerden yüzyıllar sonra üstelik birden fazla kişinin ‘çağdaş’ olarak tanımladığı bir periyotta bile insanlığın hâlâ birebir güvenlik tasasıyla içe kapandığını ve ‘öteki’nden hâlâ korktuğunu görmek ne acı.
Kilistra’ya birinci yerleşimin MÖ 2’nci yüzyılda olduğu düşünülüyor. Antik kent, MÖ 5’inci yüzyılda Pers hükümdarı I. Darius’un günümüz İzmir yakınlarındaki Sardis kentiyle yazlarını geçirdiği başşehir olan Persopolis’i (günümüzde İran’da) bağlamak üzere yaptırdığı Kral Yolu’nun iki tarafına kurulmuş. Kilistra’nın da üzerinde olduğu bu yol Konya’dan Yalvaç yakınlarındaki Antiocheia-in-Pisdia’ya kadar uzanıyor. Kimi biliminsanları Aziz Pavlus’un MS 47-49 yıllarında Anadolu’ya yaptığı birinci seyahatte burayı da ziyaret ettiğine inanıyor. Günümüzde İncil’in bir kesimini oluşturan mektupları yazdığı Timothy ile Kilistra’da karşılaşmış olması da kuvvetle beklenen, lakin yeniden de bu bilginin şimdi onaylanmadığının altını çizmek gerek. Kilistra’da hafriyatlar 1998’de başladı. Şimdiye kadar kiliseler, büyük bir Bizans sarnıcının dışında bir de şırahane bulundu. Şırahanenin girişindeki 1’inci yüzyıla ilişkin yazıtta kentin ismi geçiyor. Arkeolojik çalışmalar hâlâ devam ediyor ve köy sit alanı.
Geçmiş vakit kiliseleri
Köye vardığınızda etrafa yayılmış mağara meskenleri ve kiliseleri bulabilmek için bir modül yardıma gereksiniminiz olacağını aklınızın bir köşesinde tutun. Yerli halkın birinci işaret edeceği yapının büsbütün tek modül kayadan oyulmuş, haç formunda sıradışı bir bina olan Sarıkaya Kilisesi olacağına bahse girerim. Kilise, Kapadokya’nın ilerisinde Soğanlı Vadisi’ndeki Muhakkak Kilisesi’ni çağrıştırıyor. Öteki taraftan yapı Etiyopya Lalibela’daki saklı kaya kiliselerini de akla getirmiyor değil. Sandıkkaya Kilisesi’nin Müslüman ve Hıristiyanların yan yana bir ahenk içinde yaşadığı vakitlerde yapıldığı düşünülse de bu mevzuda tartışmalar devam ediyor. Kilise kendisiyle tıpkı vakitte yapılan başka kiliselerden farklı bir stilde inşa edilmiş. O devirde kiliseler taştan yapılan görkemli binalarmış. Halbuki Sandıkkaya yekpare bir kayanın içine oyulmuş. Birebir vakitte kilisenin yanındaki mezarlarda ölülere ilişkin eşyalara rastlanması lakin bu âdetin Hıristiyanlıkta yer almaması da kuşkuları onaylar nitelikte. Bu nedenlerle de kilisenin yapıldığı periyotla ilgili tartışmalar bir türlü sona ermiyor. Kilisenin dışında Kilistra’nın geçmişiyle ilgili bilgiler sunan diğer yapılar da var. Bunların ortasında büyük sarnıçları, üzüm depolama odalarını, antikçağ mezarlarını ve birçok mağara konutu sayabiliriz.
Üç kısımlı büyük sarnıç
Yerli halkın gösterdiği bir diğer yapı da MS 8’inci yüzyıla tarihlenen Sümbül Kilisesi… Bu kilise büyük ölçüde Aziz Pavlus’un ziyaretiyle ilişkilendiriliyor. Sümbül Kilisesi ve etrafındaki bölgeye halk, Aziz Pavlus’u unutmadığını göstermek için olsa gerek, Polönü ismini takmış.
Köyün içinde gezmeye devam ederseniz, Sandıkkaya Kilisesi’ni geçtikten sonra sırasıyla gözcü kulesi, karakol ve sarnıç çıkar karşınıza. En son Kapçı İni’ne varırsınız. Kapçı İni’nde bir vakitler konut işlerinde kullanılacak çanak çömlek biçimi eşya yapılıyormuş. Üç kısımlı büyük sarnıç da ziyaretçilerin ilgisini çeken yerlerden. Buranın bir öbür ismi da Katır İni… Antik kentte bundan öbür irili ufaklı sarnıçlar ve onları bağlayan suyolları da var. “Yoruldum, soluklanmak istiyorum” diyorsanız Köy Konağı’ndan daha iyi bir yer bulamazsınız.
Tüm bu yapıların üzerinde ve etrafında günümüzün çağdaş Gökyurt’una ilişkin binalar duruyor. Birçoklarının insan ruhunu okşadığı söylenemez ancak her şeye karşın ortalarında taş ve ahşap materyal kullanılarak yapılmış birkaç eski vakit konutunu bulmak çok şükür ki mümkün.
Bayanı kurban eden yarış
Kilistra’ya yaklaşık 4 kilometre aralıktaki Alisumas Dağı’nın dik yamaçları ve tam doruğunda kurulmuş antik bir kente ilişkin kalıntılar var. Hakkında gereken oranda bilimsel araştırmanın yapılmadığı bu antik kent, güçlü surları ve devasa giriş kapısıyla dikkat çekiyor. Dağda, ortasında bir mağara olan kayalıklarınsa farklı bir efsanesi var. Öykü bu ya, birbirine ölesiye düşman bir kız ve bir erkek, kendi inşa ettikleri yapıyı daha evvel bitirmek konusunda teze girer. Erkek dağın güney tarafına bir bina, kızsa dağın eteklerine kayalıklardan bir mağara yapmaya başlar. İddiayı erkek kazanınca en başta konuşulduğu üzere kızı kendi yapısının önünde kurban eder. O gün bu gündür, dağın yamacında kız tarafından yapıldığına inanılan bu sarp kayalıklar ‘Kız Yapısı’ olarak isimlendiriliyor. Mağaranın önündeki koyu renk lekenin de kızın kanı olduğuna inanılıyor. Erkeğin yaptığı binanın da günümüze yalnızca duvarları ulaşan kilise olduğu öne sürülüyor.
Yorgunluk alan üzüm suyu
Gökyurt’u gezerken, kekremsi bir yaban üzümü cinsinden yapılan ‘gılabba’yı da deneyin. Tadı değişik gelse de tavsiye ederiz, yorgunluk alıyor. Kilistra’yı keşfetmek için birkaç saat kâfi. Bu durumda Konya’ya dönmek ve dumanı üstünde bir fırın kebabı yemek için vaktiniz kalacaktır.
Nasıl gidilir?
Otomobilinizle Konya’dan Antalya yoluna yanlışsız ilerleyin ve solda Akören tabelasını gözden kaçırmayın. Buradan itibaren Kilistra-Gökyurt işaretlerini takip edin. Şayet otomobiliniz yoksa Konya’dan tutacağınız bir taksi hayatınızı kolaylaştıracaktır.
Hürriyet
