İklim değişikliği ve global ısınma dünyadaki ekosistemi gitgide daha fazla tehdit etmeye devam ediyor. Yaşanan değişiklikler hem insan hayatını hem de ekonomik durumu derinden etkiliyor. Yapılan yatırımlar dahi iklim değişikliğinin suratını azaltmak için ona nazaran planlanıyor. Lakin ekonomik hareketlilik ve milletlerarası ticaretin artmasıyla da dünyanın bir ucundaki canlılar gemilerle ya da öteki yollarla dünyanın öteki bir ülkesine taşınıyor.
Son tehlike ise tropikal enlemlerde yaşayan çok sayıda tehlikeli sivrisinek çeşidinin Avrupa’ya ve Türkiye’ye gelmesi. İstilacı olan bu sivrisinekler neden olduğu hastalıklar ortasında Zika virüsü, İdang humması ve Chikungunya ateşi yer alıyor. Koronavirüs salgının ekonomiler ve sıhhat kesimi üzerindeki tesiri düşünüldüğünde tedbir alınmazsa yeni tehlikelerin kapıda olduğunu söylemek mümkün. Son araştırmalara nazaran, sera gazı emisyonları artmaya devam ederse, 2080 yılı prestijiyle 400 milyonu Avrupa’da bulunan yaklaşık bir milyar insanın bu tipler yoluyla bulaşan viral hastalıklara maruz kalacağı belirtiliyor.
BÖLGE TESPİT EDİLİYOR
İşte bu noktada yaşanacak aksiliklerin önüne geçmek hedefiyle Avrupa ağı AIM-COST Action ve Çok Istikametli Bulaşıcı Hastalık Gözlemevi (VEO) tarafından geliştirilen Mosquito Alert uygulaması, bilim insanlarının dang humması, Batı Nil Ateşi Chikungunya Ateşi ve Japon Ansefaliti üzere viral hastalıkları iletebilen bu böceklerin yayılımını izlemelerine imkan sağlıyor. Gezegenin ısınması ve çok yağışlar arttıkça bu cinslerin Avrupa’daki yeni ılıman bölgelere yayılması beklenirken Mosquito Alert uygulaması ile vatandaşlar bölgelerindeki sivrisineklerin fotoğraflarını çekip global paylaşım ağına gönderiyor. Böylelikle yeni çeşitlerin hangi bölgelerde yayılmaya başladıkları tespit edilip bilim insanları tarafından yeni çalışmalar yapılıyor.
TİCARETLE YAYILIYOR
Hastalık yayan sivrisinekleri takip etmek gayesiyle geliştirilen uygulama, günümüzde Türkiye dahil 18 Avrupa ülkesinde kullanılıyor. Tespitlerin 50’den fazla memleketler arası uzman entomologdan oluşan bir gruba aktarıldığını belirten Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Kısmı Ekoloji Ana Bilim Dalı’ndan Arş. Gör. Dr. Filiz Günay, “İstilacı cinslerin bir ülkeden başkasına geçişi için en değerli parametre ithalat ve ihracat yoluyla gereç transferi sırasında yumurtalarının taşınması. Uygulama ile sivrisineklerin etrafımızda nerelerde ürediğini öğrenmek, bu alanları yok etmek, bu mevzuda farkındalık yaratmak, en değerli adımlardan biri olacak” tabirlerini kullandı.
TÜRKİYE TEHLİKE ALTINDA
İstilacı tiplerin sayısının daima arttığını söyleyen Filiz Günay, “İstilacı bir çeşit olan kaplan sivrisineği Aedes Albopictus, insan eliyle Avrupa’ya taşındı ve bir mühlet sonra tüm Akdeniz ülkelerinde kendini gösterdi. Ülkemizde 2011’de tespit edilen cins, emsal yollarla ülkemize taşınan sarı humma sivrisineği Aedes Aegypti ile birlikte 2015 yılında Doğu Karadeniz Bölgesi’nden başlayarak kıyı boyunca yayıldı. Gündüz sokan siyah beyaz desenleriyle ilgi çeken bu sivrisinekler, bugün birçok vilayetimizde şikayetlere neden olmakta. Cinsin ülkede yerleşik popülasyonlarının olması ise, taşıyıcılığını yapabildiği virüslerin bizlere bulaşma mümkünlüğünü arttıracak” diye konuştu.
İSPANYA’DA 5 YILDIR KULLANILIYOR
MosquIto Alert uygulaması, gönüllülerin gözlemlediği 18 bin 300’den fazla sivrisineği bildirdiği İspanya’da beş yıldır kullanılıyor. Uygulama sayesinde Batı Nil Ateşi’ne neden olabilen istilacı bir tıp olan Asya çalı sivrisineğinin (Aedes japonicus) erken tespit edilebiliyor. Mosquito Alert Projesi’nin eş yöneticisi ve
Pompeu Fabra Üniversitesi’nden Prof. John Palmer, “Sivrisinek sokması ile ilgili bilgiler çok pahalı zira sivrisineklerle beşerler ortasında taşınan hastalıkları daha iyi anlamamızı sağlıyor” diyor.
Hürriyet
