Kandilli’nin en büyük talihi, sarayları…
Konut sahipliği yaptığı rasathaneden ötürü sarsıntıyla ismi sıkça anılan Kandilli’nin bence en büyük talihi Adile Sultan Sarayı ve Cemile Sultan Korusu ortasındaki vadiye yayılması, o yüzden Boğaz’da yeşil alanını muhafazayı başarmış semtlerden. Sultan II. Mahmut’un kızı Adile Sultan (1825-98) hayatında büyük kayıplar yaşamış, kendini hayır işlerine adamış acılı bir bayan. Birebir vakitte bir şair de olan sultan, Balyan ailesini Kandilli’de kendisi için bir saray inşa etmekle görevlendirmiş.
1916’da Türkiye’nin ikinci kız okulu olan bina, daha sonraları kız lisesi olarak hizmet vermeye devam etmiş. 1986’da çıkan yangında büyük hasar gören okul, Prof. Dr. Türkan Saylan ve arkadaşlarının uğraşları ve Sakıp Sabancı’nın katkılarıyla restore edilip 2006’da bir eğitim-kültür merkezi ve restoran olarak tekrar açıldı.
Cemile Sultan (1843-1914) ise Sultan Abdülmecit’in değerli kız evlatlarından biri. II. Abdülhamit 1876’da tahta çıktığında, Kandilli’deki sarayı kardeşi Cemile Sultan ismine 25 bin altın ödeyerek satın alınmış. Maalesef kıyı sarayı yıkılmış ve koru içindeki Orta ve Cici Beyefendi köşkleriyse 1952’de yanmış. Günümüzde İstanbul Ticaret Odası tarafından işletilen tesislerle hizmet veriyor.
Boğaz’ın incileri eşsiz yalılar
Hoşlukta birbiriyle yarışan Kandilli yalıları içinde en etkileyicilerden biri katiyetle Kont Ostrorog Yalısı. 19’uncu yüzyılda Osmanlı sarayında danışman olan Polonyalı Kont Leon Ostrorog için yapılan yalı, Pierre Loti tarafından da ziyaret edilmiş. Şimdiki sahibi Rahmi Koç. Biraz ilerisindeki, Garabet Amira Balyan tarafından 19’uncu yüzyıl ortalarında yapılan Abud Efendi Yalısı ise yalnızca denizden görülebiliyor. Sadrazam Mehmet İzzet Paşa için yaptırılan 21 odalı Kıbrıslı Yalısı, Boğaz’daki en uzun yalı. Daha sonra Kıbrıslı Mehmet Emin Paşa tarafından satın alınmış. Pierre Loti, İmparatoriçe Eugenie ve son Irak hükümdarı II. Faysal yalının konuklarından kimileri.
Saraydan rasathaneye
İstanbul’un birinci rasathanesi 16’ncı yüzyılda, ünlü bir gökbilimci ve fizikçi olan Takiyuddin (1526-85) tarafından Kabataş’ta kurulmuş. Ama ulemanın bu çeşit şeylerle uğraşmanın bir günah olduğunu söylemesiyle, Sultan III. Murat, Kaptanı Derya Kılıç Ali Paşa’ya burayı yıkması için buyruk vermiş.
Bundan iki yıl sonra Beyoğlu’nda yeni bir rasathane, Rasathanei Amire yapılmış fakat bir müddet sonra, Maçka’ya taşınmış. En sonunda 1911’de günümüzdeki yerine, bir vakitler Hekimgörmez Sarayı’nın bulunduğu İcadiye Tepesi’ne nakledilmiş. Hekimgörmez Sarayı’nın üzerine şurası olduğu zirve, bol güneş aldığı, sağlıklı olduğu ve sarayın enteresan isminin buradan geldiği söylenir. Bugün, Boğaziçi Üniversitesi’nin bir kesimi olan rasathane Zelzele Araştırma Enstitüsü olarak da hizmet veriyor.
180 derece görüntü
Kandilli çok enteresan bir yerdir. Burunda olduğundan kenti 180 dereceden gören altı bina burada. Birinci ikisi Fatin Gökmen ve Glavany meskenleri. Kandilli Kız Lisesi üçüncü yapı. Kıyının çabucak gerisinde kalan Casanova Köşkü, onun ardındaki, evvelden bir Levanten aileye aitken Sohtoriklerin satın aldığı köşk ve devamındaki Aleksander Dabcovich’in vârisleri tarafından Yalçın Ayaslı’ya satılan bina da öbürleri.
Bu konutlar inanılmaz bir biçimde Beykoz’dan Marmara Denizi’ne kadar tüm Boğaz’ı fevkalâde bir açıdan görür. Casanova Köşkü’nün kıssası enteresan. İstanbul’a geldiğinde bu köşkte kaldığı rivayet edilen Giacomo Casanova farklı tecrübeler edinmiş. Anılarında kendisine ilgi, sevgi, şefkat gösteren Reisülküttap İsmail Efendi’den bahsediyor. “Her zevki tattım lakin İstanbul’da tattığım bambaşkaydı” demiş. Yorumu size bırakıyorum.
Kasırların en hoşu: Küçüksu Kasrı
Bugünkü kirlenmiş ve cılızlaşmış Küçüksu Deresi’ne baktığınızda buranın bir vakitler Anadoluhisarı’ndaki Göksu Deresi’yle birlikte 18’inci yüzyılda cümbüş düşkünlerinin akın ettiği yerler olduğuna ve Avrupalılar tarafından ‘Asya’nın Tatlı Suları’ olarak anıldıklarına inanmak epey güç. Küçüksu Deresi’nin kıyısındaki kasır 19’uncu yüzyılda Osmanlı padişahlarının nasıl yaşadığını görmek isteyenler için eksiksiz bir yer.
Nigoğos Balyan 1856-57 yıllarında Sultan I. Abdülmecit için yapmış kasrı. Kusursuz korunmuş sekiz odasını gezmek, barok üslubun nasıl şık kullanılabileceğini gösteren mimarın ve sanatkarların önünde hürmetle eğilme isteği veriyor beşere. Küçüksu Kasrı’nın sultan kasırları içinde en hoşu olduğu yetmezmiş üzere, çabucak yanında Boğaz boyunca görülebilecek en hoş çeşme olan ve III. Selim’in annesi için 1807’de yaptırdığı Mihrişah Sultan Çeşmesi de var.
Hürriyet
