Kuzguncuk, İstanbul’daki başka birçok semte göre planlı yapı tertibiyle ve tarihi dokusunu müdafaasıyla kendine has bir pozisyon oluşturmuş. Şöyle ki sağlı sollu taştan yapılmış dar sokaklı kıyı yerleşimleri, balık kılçığı misali sokak yamaçlarından oluşuyor burası. Kuzguncuk’un bel kemiği olarak nitelendirebileceğimiz İcadiye Caddesi, çoklukla gezginlerin en beğenilen noktası oluyor. Kuzguncuk’un yamaçları gezginleri yıldıracak kadar dik ve göz korkutucu.
Fakat bu yamaçlar Kuzguncuk’un eşsiz pozisyonu itibariyle boğaz görünümünü en hoş biçimde seyretmenize, bu mahallenin gizli cevherlerini keşfetmenize imkan sağlıyor. Şayet aracınızla gelecekseniz İcadiye Caddesi’nde birkaç açık otopark mevcut. Aracınızı bu bölgelere park edip bu hoş mahallenin sokaklarını arşınlayarak keşfetmek en hoşu. Zira bir yer, en hoş fakat yürüyerek tanınır. Kuzguncuk cinsine buranın en ikonik yerlerini gezerek başlayabilirsiniz. Bunların başında Kuzguncuk Bostanı yer alıyor. Bostan, köylerde zerzevat bahçesi manasına geliyor. Uğruna Kuzguncukluların çok uğraş verdiği, rivayetlere nazaran 700 yıllık geçmişi olan Kuzguncuk Bostanı yani Kuzguncuklular tarafından bilinen İlya’nın Bostanı, Kuzguncuk halkına yıllarca meyveyi, sebzeyi hem taze hem ekonomik olarak tedarik etmelerini sağlamış. Sabahları bostan sayesinde bülbül sesleriyle uyanan halk, huzuru refahı memnunluğu bulmuş.
1992 yılında ‘Organ nakilleri ve yanık tedavi vakfı’ tarafından 10 yıllığına kiralanan yer, böbrek hastanesi yapılacağı mazeretiyle yağmalanmak istenmiş. Kuzguncuklular Derneği önderliğinde başlatılan ve Kuzguncuk halkının da tamamının katıldığı inanılmaz gayrette yazılı görsel medya ulusal ve memleketler arası sivil toplum temsilcileri aracılığıyla seslerini duyurmuşlar.
Bu hoş semtte fırında sütlaç yemeden dönmeyin
Çabucak buradan çıkınca bostanın bitişiğinde yer alan Habitat Cafe’ye uğramanızı, bir kahve ile soluklanmanızı tavsiye ederim. Terası da panoramik, ayrıyeten bahçesi de huzur veriyor beşere. Kusursuz bir tarihi binanın içinde yer alan Nail Kitapevi’nde farklı kitaplara göz atabilir kitap satın alabilirsiniz, ayrıyeten kafesi de mevcut. Ben her gittiğim noktada bir çay, bir kahve içiyorum. Ayrıyeten tarihi Kuzguncuk Fırını’ndaki mantar kurabiye ve Belçika çikolatalı fındıklı kurabiyelerini tavsiye ederim. Fakat açım diyorsanız size birkaç yer daha önerebilirim. Klas Köfte’nin epeyce süratli bir servisi var. Köfteleri güzel, yanında acı salçasıyla ve salatayla süratlice yemeğinizi yiyip kalkabilirsiniz. Ancak Hamsiköy’den getirilmiş, tarçınlı, bol fındıklı güveç kapta sunulan fırında sütlacı yemeden kalkmayın derim, parmaklarınızı yedirtecek cinsten; şiddetle tavsiye ederim. Balık, meze, orta sıcak üslubu yemek seviyorsanız, tarihi bir yer olan Kuzguncuk’un müdavimlerinin uğradığı, kaybettiği müdavimlerini girişinde fotoğraflarıyla sergilediği İsmet Baba Restaurant ya da Kuzguncuk Balıkçısı’nı öneririm. İsmet Baba mahallî ve memleketler arası basında yer almış tarihi lokantalarımızdan. Lokanta ufacık bir aralığa geçit veriyor orada sandal çekeği mevcut. Fotoğraflık bir pozisyonu var. Görünüm eksiksiz. O denli yedik kalkalım cinsinden değil, muhabbetle yemek yiyebileceğiniz keyif alacağınız bir yer burası. Kıyıya varmadan ufak meydanda her cumartesi, bayrağımız göndere çekiliyor, yanı başında ulu tarihe şahitlik etmiş koca bir çınar ağacı sizleri selamlıyor.
Sırtınızı kıyıya verirseniz sizi İcadiye Caddesi karşılayacak. Caddenin başında Berber Muzaffer’in işyeri bulunuyormuş. Burası bir müzeymiş bir bakıma. Eski Kuzguncukluların fotoğraflarıyla dolu bu tarihi berber dükkanında Muzaffer berber vefat ettikten sonra, dosta vefa olsun diye bir arkadaşı kiralamış. Çok mana ve his yüklü bir köşe burası. Yeniden caddenin sol başında artık Mülkiyeliler Birliğinin yapısında evvelden, çok evvelce bir vakitlerin ünlü muhallebicisi Koço’nun eşinin işlettiği Madamın Dükkanı varmış. Beykoz’dan buraya evvelden sütlü tatlılarını yemeğe gelirlermiş. Köşeden sonra bir mermer kapı, bu kapıdan Büyük Havra’nın bahçesine giriliyor, önü taksi durağı. Durağa çay yetiştiren kahve ocağı, akabinde manav, yanında köftesiyle meşhur biraz önce bahsettiğim Klas Köfte ve sırasıyla kafeler, dükkanlar yer alıyor. Eczanesi hem dekoratif hem özgün, kafeleri yeniden birebir halde kendine özel bezenmiş. Yürüyerek bu hoş dükkanları seyredaldığınızda caddeyi kesen Behlül sokaktan girip yamacı tırmanmanızı tavsiye edeceğim. Biraz güç lakin o hoş konutları keşfedip, etraftaki hoşlukları görmeniz için yürümeniz kaide. Renk renk cumbalı ahşap yüksek tavanlı konutlar birbirleriyle yarış yapıyor güya, sıra sıra bir amfinin basamaklarına oturtulmuş üzere… Bu biçimde sıralanması göz hakkı korunsun, hiç kimse, kimsenin görüşüne mani olmasın diyeymiş. Hürmete bakar mısınız?
Mükemmel İstanbul manzarası Fethi Paşa Korusu
Ortada ardınıza bakın ve çıktıkça görüntünüzün güzelleştiğini göreceksiniz. Size hoş bir motivasyon olacaktır. Mahalle sakini olarak kedilerin farklı durumlardaki hallerine de bakın zira mahallenin kedileri bir alem… Yokuşu çıktıktan sonra Fethi Paşa Korusu’na varmak için katettiğim yol kayda kıymetti. Hele korudaki mis üzere ıhlamur ağaçlarının yaydığı koku beni mest etti. Burada Yahya Kemal Beyatlı’yı “Sana bir doruktan baktım ey aziz İstanbul” şiiriyle andım. Ahmet Fethi Paşa Korusu’nda yer alan Dilruba Toplumsal Tesisleri’nde yorgunluğumu attım. Hoş İstanbul’umun seyrine daldım. Koruda yer alan ve dünya literatürüne girmiş anıt ağaca kocaman sarıldım, beş kollu avuç içi üste bakan el formundaki çam ağacına… Nasıl iyi geldi bilemezsiniz…
Birbirinden büyüleyici yalılar
Her ne kadar Kuzguncuk’u karadan ziyaret edenler için görsel şölen oluşturmasa da kıyıdaki tarihi yalılar, İstanbul Asya yakasında dizilmiş Boğaz’ı inci üzere süslüyor. Beylerbeyi bitişi Cemil Molla Köşkü’nden başlayan Paşalimanı’na kadar devam eden yalıların lisanı olsa da ah bir konuşsalar. Kurtuluş Savaşı’nda Anadolu’ya silah sevkiyatının merkezi olan Hafız Ahmet Paşa Yalısı, Abidin Mortaş Yalısı ( Mühendis Abidin Mortaş 1950’lerde mahpustan kurtulması için imza kampanyasına katılan aydınlarımızdan), eklektik arka nouveau biçimindeki Madam Agavni Muratyan Yalısı, İhsan Beyefendi Yalısı, Fethi Ahmet Paşa ( Mocan) Yalısının öteki yalılardan farklı bir yanı vardır. Boğaziçi’nin en hoş yalısı olan Mocan yalısı Fethi Paşa’ya İsmet Bey’den intikal edilmiş olup Fethi Paşa bugünkü biçimini vererek yaptırır lakin 1927’de müştemilatı ile birlikte yanıyor.
Birincilerin semti
Kuzguncuk’u özel kılan bir öteki özellikte, birçok birincilerin tarih defterlerine burada yazılmasıdır. Birinci basma kumaş imalathanesi burada Kayserili Sergis kalfa tarafından açılmış, katlanabilir tahta metre Kuzguncuk’ta yapılmış, Çalışan Rum hanımlar Kuzguncukta çocuklarını kreşe verme gereksinimi duymuşlar ve birinci çocuk kreşi burada açılmış. Çağdaş Belediyeciliğin başlangıcı ve birinci örneği Kuzguncuk’ta oluşmuş diyebiliriz: Beylerbeyi yönene hakikat giderken Bağlarbaşı’na çıkan bir yol vardır, Sultan Abdülaziz periyodunda Beylerbeyi semtine ışık vermek için kurulan bu Gazhane binası şu an Mülkiyeliler derneğinin toplumsal tesisi. İşte burası, Üsküdar’daki cadde ve sokaklar, gazhane tarafından aydınlatılmış belediyeciliğin birinci adımları böylece burada atılmış.
Evliya Çelebi’den Can Yücel’e, Uğur Yücel’den Hülya Koçyiğit’e kadar kıymetli isimlerin semti
Hem pozisyonu itibariyle hem de tabiatın yapılarla ahengi ile yaydığı huzur sonucunda birçok ünlü burada yaşamayı tercih etmiş. Ünlü gezginimiz Evliya Çelebi Fatih Sultan Mehmet vaktinde burada yaşamış. Ayrıyeten çok sevdiğim rahmetle her vakit efsanevî kelamlarıyla andığım Can Yücel, ömrünün büyük bir kısmını burada geçirmeyi tercih etmiş. Enteresan olan şey, eşi ve kendisi her gün konutlarından hamama sokakta bornoz ve hamam taslarıyla yürüyerek geçerlermiş, olduğu üzere gösterişsiz ve samimi… Can Babamıza rahmetle… Ünlü şairimiz Nazım Hikmet’in teyzesi Sare Hanım’da burada yaşamış. Sare Hanım’ın doğumuna Mustafa Kemal Atatürk de şahit olmuş. Ve şairimizin Kuzguncuk şiirleri de semtimize ruh katan bir öbür kıymetidir. Mahalle maçlarında hakem olan Uğur Yücel, sinema oyuncumuz Hülya Koçyiğit de semtte yetişen ünlülerden…
Farklı mezhep, din ve inanç sahibi bireylerin bir ortada huzurla, dayanışmayla yaşadığı Kuzguncuk tüm dünyaya misal kaynağı oluyor. İşte size farklı dinlere ilişkin ibadethanelerin iç içe olup, birbirlerine maddi manevi takviye verdiği Kuzguncuk hayatından ders alınacak örnekler:
40 günde tamamlanan camii
Üryanizade Camii Beylerbeyine giden yolun sonunda deniz kenarında bulunan ahşap camii… Rivayetlere nazaran vaktin şeyhülislamı olan Ahmet Esat Efendi’nin Nakkaş Baba’yı çağırtarak bir camii yapılmasını emretmiş. Ve Nakkaş Baba 1860 yılında 40 günde bitirmiş. Caminin önünde balıkçılarımız torba ağlarla balık fiyat.
Kuzguncuk Camii
1952 yılında yaptırılan camii Surp Lasaroviç Kilisesi’nin yanında, kuzguncuk vapur iskelesinin karşı sırasındaki Ermeni Kilisesi’nin üstünde yer alır. İspanya’dan Osmanlı Devleti’ne sığınan Yahudilerden kimileri Kuzguncuk semtimize yerleşmişler. Ve cemaat olarak ibadethane yaptırmışlar.
Beth Yakov Sinagogu ( Büyük Sinagog)
Birtakım kaynaklara nazaran 1860, birtakım kaynaklara nazaran 1878 yılında kurulmuş günümüzde de faaliyetini sürdürmekte. Sinagogun bahçe tamirini Bayram Köroğlu yapmış. Her yılın ekim ayının 27’sinde koç boynuzundan yapılmış boru çalınır. Bu ses, insanlığı tembellikten kurtarıp çalışma ve Tanrı’ya yaklaştırmayı sembolize eder. Dinlerin kaynaştığı kültürlerin buluştuğu yerlerin en hoş örneği olan Büyük Sinagog’da her Ramazan ayında Müslümanlara iftar yemeği veriliyor.
Virane Sinagoğu ( Küçük Sinagog)
Tenekeci Musa ile Yakup sokağın kesiştiği köşede bulunan küçük sinagog 91 yıl önce Musevi cemaati için yaptırılmış, cemaati olmadığı için günümüzde kapatılmış.
Aya Yorgi Rum Ortodoks Kilisesi
İcadiye Caddesi’nde Büyük Sinagog’un çabucak yanında yer alan Aya Yorgi Kilisesi’nin tarihte değerli bir yeri var. M.S 550 yılında burada çok evvelce yeniden bir kilise varmış ve Bizans İmparatoriçesi Teodora bu kiliseyi ziyaret etmiş. Burası Roma İmparatorluğu vaktinde yaşamış ve inancı uğruna putperestler tarafından öldürülmüş, din şehidi olmuş kilise bu şehide adanarak 1821 yılında yapılmış 1952 ‘de restore edilmiş.
* Yazıda birtakım bilgiler ‘Nedret Ebcim / Üç Dinin ve ünlülerin buluştuğu Semt Kuzguncuk’ kitabından kaynak olarak kullanılmıştır.
Hürriyet
