Göbeklitepe’yi birkaç kere ziyaret ettim. Oraya adımımı attığımda benim de aklımda beliren birinci soru ‘neden’ oldu. Gezdikçe sorular da şaşkınlık da artıyor; orada olmanın hiç kuşku yok ki en hoş yanlarından biri bozkırın ortasında esen rüzgârı, güneşi, yağmuru hissetmek, gözünüzün görebildiği noktaya uzanan ufka bakmak, kuşların sesini duymak… İşte bütün bunlar Göbeklitepe’yi inşa eden kişilerin da bundan 12 bin yıl evvel hissettikleri, yaşadıkları, duydukları, gördükleri… Orada bulunarak ‘an’da insanlığın atalarını yakalayamamış olsanız da bir ışık oyununda, rüzgârın getirdiği kokuda ya da bir kuşun ötüşünde birebir duyguyu yakalamanız büyük mümkünlük. Ortamın tam tepesindeki yaşlı dut ağacını izlerken bir yandan da dedesinin toprağında başlayan kazı çalışmalarında getir götür işleri yaparak çalışmaya başlayan, akabinde yerin bekçisi olan Hasan Kılıç’tan hikâyeler dinlemenin ‘sanal tur’da bir karşılığı yok maatteessüf. Başkaca orada bulunmanın gayrı birçok avantajı var.
Yalnızca ören yanı değil
Göbeklitepe, tarihin kimi noktalarda donup kaldığı Harran Ovası’na 65, Urfa Kalesi ve Balıklıgöl’e 22 kilometre uzaklıkta. Ayrıyeten gitmişken başta Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi olmak üzere Göbeklitepe’nin ayak izlerini takip edebileceğiniz görülmesi gereken birçok bölge var. Münhasıran Arkeoloji Müzesi’nin Göbeklitepe kısmı adım adım tarih yolculuğuna çıkarıyor. Bittiğinde bunun yalnızca bir ören bölgesi gezisi olmadığını, insanlık tarihine bir yolculuk olduğunu anlıyorsunuz.
Sanal gezinin avantajları
Çevrimiçi olarak da Göbeklitepe’yi ve akabinde onun hikâyesinin anlatıldığı Arkeoloji Müzesi’ni 3D yani üç boyutlu gezebilirsiniz. Sanal gezintinin de yadsınamayacak avantajları var. Her şeyden evvel tam da bugünler, Urfa bozkırlarının sıcaktan alev alev yandığı günler. Bu sıcaklığa maruz kalmadan gezebilmek bir avantaj… Başkaca Göbeklitepe, Şanlıurfa kent merkezine 20 kilometre kadar uzaklıkta, Haliliye ilçesinin Örencik mahallesinde. Yani uçaktan indikten sonra bir müddet daha yolculuk yapmanız gerekiyor. Bunun için ya Şanlıurfa kent merkezindeki Abide durağından hareket eden 100 numaralı otobüse binmeniz gerekiyor ya da araç kiralayarak harita okumanız. İkisi de yazın bu en sıcak günlerinde canınızı biraz sıkabilir. Sanal tıp her şeyden evvel uçak yolculuğu da dahil bütün çekişmeli aktiviteleri ve onların mali yüklerini bir çırpıda ortadan kaldırıyor.
Ortama girdiğinizde mouse’unuzu kullanarak her tarafa hareket edebiliyorsunuz. Imgeler hayli kaliteli ve izleyene yürüdüğü hissini verecek kadar canlı. Gezi boyunca önde beliren küçük renkli dairelerin içine tıklayarak Göbeklitepe’nin tarihinden değerine birçok hususta haber veren meydandaki tabelaları okumak mümkün. Bir noktadan çıkıp ortamın vesair bir noktasına gitmek için ekranın sol alt zaviyesinde beliren yürüyen insan ikonuna tıklamanız gerekiyor. Burada beliren son kareyi seçtiğinizde bozkırı 360 nokta izleyebilirsiniz. Tam da bu noktada gözler ortamı kuşbakışı gören drone imajlarını arasa da bulamayacak. Sanal çeşidi zenginleştirecek bu kısım ne yazık ki şimdi yok. Lakin tekrar de bir gün kesinlikle ziyaret edileceği gerçeği göz önünde bulundurulduğunda sanal çeşidi büyük buluşma öncesinde keyifli bir tanışma olarak görebilirsiniz.
Çok şey öğrendik fakat geçmişimizi bilmiyoruz
UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki Göbeklitepe’nin şimdi küçük bir kısmı yeryüzüne çıkarıldı. Prof. Dr. Klaus Schmidt öncülüğünde 90 bin metrekarelik bir meydanda yeraltı radarıyla yapılan araştırmada 300’e 300 metrelik yerde en az 20 tapınak daha olduğu tespit edildi. Büyük ihtimalle altta 2-3 bin yıl daha eski yapılar var. Bu da 15 bin yıl önceye yani Buz Devri’nden derhal sonraya, tarıma dayalı yerleşik hayata geçmeden en az 5 bin yıl öncesine denk geliyor.
Jeoloji haberi ve ustalık gerek
Ortadaki T biçimindeki taşlar, kayalardaki 10 santimlik oyuklara karşılıklı oturtulmuş. Ortada tek kesim kayadan oyularak yapılan taşlar beş buçuk metre yüksekliğinde ve her biri 16 ton tartısında. Bu taş sütunları yapmak büyük bir ustalığın yanı sıra jeoloji haberi de gerektiriyor. Sütunlar şimdi alandayken kabaca şekillendirilmiş. Taşımak için ortalama 50 kişi gerektiğini belirtiyor bilim kişileri. Dikilitaşların etrafı iki metrelik taş duvarlarla örülmüş. Duvar blokları arasına tartıları 11 tona varan, yüksekliği üç-beş metre arasında değişen sütunlar yerleştirilmiş. Her bir odanın imalatının 60-70 kişinin çalışmasıyla 6 ay-1 yıl alacağı düşünülüyor. Planlayıcılar, duvarcılar, taşıyıcılar, kazıcılar, oymacılar… Bilirkişiler Göbeklitepe’yi inşa eden tertip yapısıyla piramitleri inşa eden tertip arasında bir fark olmadığı görüşünde. Üstelik piramitlerin prodüksiyonundan 7 bin yıl daha evvel.
Hürriyet
