Gezginin zihninde cevelan eden bir soru vardır: Kenti nereden gezmeye başlamalıyım? Zira internet mecralarında önümüze çıkan bol like’li mekanlar çengel atar haritaya. Fakat bencileyin Evliyâ Çelebi pirimizin yolundan gidenler yani, bir kentin kadîm taslaklarını kaydeder evvela. İnegöl, İmparatorluğun kurucusu Osman Bey’in yoldaşı Turgut Alp’in eliyle 1299’da Türk yurdu olur ve birinci payitaht Bursa’nın alınışına değin değerli bir merkez addedilir. O hâlde bugün artık bir masal kahramanına dönüşmüş eski devir insanlarının yonttuğu meskenin kapısından girelim.
“Paşam, biri II. Mehmed’in oğluydu, gayrısı Fatih’in, farkında mıydınız?”
Fatih devri sadrazamlarından İshak Paşa’nın ismiyle tesmiye olunan külliye ile geçmişe gidelim. Zira ‘mazi sürekli mevcuttur. Kendimiz olarak yaşayabilmek için, onunla her an hesaplaşmaya ve mutabakata mecburuz’ değil mi? 1468-69’a tarihlenen kompleksin banisi tarihte ismi farklı İshak Paşalarla karıştırılıyor, öncelikle bunu raptedelim. Mesela Cem-Bayezid çekişmesinde müesses nizam’a omuz veren İshak Paşa’nın politik tercihi Bayezid’den yana olur. Artık türbesine bakıyor ve şunları söylüyorum: “Paşam, biri II. Mehmed’in oğluydu, başkası Fatih’in, farkında mıydınız?” Bu arada Paşa’nın 1487’de (Cem’den sekiz sene önce) defnedildiği türbenin kapı ve pencere kanatları yekpare ceviz ağacından ve yepyeni, o denli söylüyor ahali. Cami, hâliyle İnegöllülerin karargâhı, Cuma ve bayram namazlarında bu tabloya şahit olabilirsiniz. Caminin kuzeyinde bölge alan medreseyi de görün isterim. U biçiminde sıralanmış revakların ardında on iki odadan müteşekkil bu yapının kendi dersiyle meşgul havası var.
İnegöl köftesi ‘Besler’ mi?
‘Mobilya’ denince akla gelen kentlerden olan İnegöl, hiç kuşku yok ki ‘köfte’ dendiğinde de akla düşen birinci alanlardandır. İshak Paşa Külliyesi’nin önünde bulunan Besler İnegöl Köftecisi işin mucidi yahut piri, not düşelim. İşletmenin kurucusu Mustafa Efendi, köfteyle meşgul acilen her kişi üzere Rumelili. 1842’de Bulgaristan’ın şık Türk memleketi Filibe’de dünyaya gelmiş. 50 yaşında, yani 1892 yılında Balkanlar’dan Bursa’ya göç eden Mustafa Efendi ve ailesi, İnegöl’ü mesken tutmuş. Bir sene sonraysa bugün dükkânın kapısında da bulunan tabelanın işaret ettiği üzere, 1893’te şöhreti kendisini aşacak İnegöl köfte’yi sunmuş. 1915’te Mustafa Efendi’nin oğlu İbrahim Besler Beyefendi, babasının işini devralarak; kıymetli bir geleneğin bugünlere uzanmasına köprü olmuş. Bu mütevazi mekâna yolunuzu düşürün pişman olmayacaksınız. Köfte menünün yanı sıra dağ kekiği serpiştirilmiş zeytin yağlı kızarmış ekmeği, sütlü kadayıfı ve köfte sonrası ikram edilen nar gazozunu kesinlikle deneyin. Yorgunluk kahvenizi yahut çayınızı da külliyenin etrafını çevrelemiş çay bahçelerinde yudumlayabilirsiniz. Cami avlusundaki amcaların gözlerinde uzak noktalara hakikat düşkaçıranları göreceksiniz: “Kaçan, sığınacak bir liman aradığı için teslimiyetçidir ve ömrü ıskalar.”
Üç isim tek çarşı!
Cafer Paşa Hanı, kayıtlara nazaran Yeniçeri Ocağı’nın lağvedilmesinden bir sene sonra, yani 1827’de inşa edilir, binaenaleyh banisinin ismiyle anılır. Ama halk arasında bu ada çok rağbet edilmez (İshak Paşa, ‘Bir mahalde iki paşa olmaz’ demiş olabilir mi?) ve eser Beylik Hanı olarak söylenegelir. Günümüzdeyse Bayanlar Çarşısı olarak kayda geçen yapı, bir bakıma bayanların da ticaret hayatında güçlü bir biçimde laf sahibi olduklarını telmih ediyor. Biz hepsini yazdık, halka adres sorduğunuzda aklınız karışmasın; zira üç isim de birebir hana çıkıyor! Külliyenin komşusu İnegöl Belediyesi Kent Müzesi de ilgilisinin kapısını çalacağı bir mekan. Tarihî belediye binası, kentin arkeolojik geçmişinden bugüne detaylar sunuyor, devranın kesimlerini yani. Bu arada İnegöl’ün Oylat kaplıcası görmeden dönme listesindedir her daim. İsteyen üç kaynağı, iki oteli, dört moteli ve iki saklı yüzme havuzu bulunan şifalı sular bahçesine yolunu düşürebilir.
Meraklısına not:
1- İnegöl’e Yenişehir üzerinden gelecek olanlar bu eski; fakat yeni Osmanlı olacak kenti de gezebilir. Erkan Can’ın birinci sefer beyaz perdede göründüğü, Kemal Sunal’ın 1986 prodüksiyonlu Davacı sinemasında sıklıkla önünüze çıkan Saat Kulesi’ne, devranın üstüne yuva yapmış leyleklere, Rumeli’nin kapısını Osmanoğulları’na açan Gazi Süleyman Paşa’nın kabrine selam verebilirsiniz.
2- Tekfurun kızı Nilüfer Hatun’un memleketi Yarhisar’a da uğrayabilirsiniz; fakat İmparatorluğun birinci gelininin köyü sizi hayal kırıklığına uğratabilir, sonra darılmaca olmasın.
Hürriyet
