Geçmişte kentler kurulurken su gereksinimi için tatlı su kaynakları, tarım için ovalar ve güvenlik için elbette dağlar ve doruklar dikkate alınırmış. Şayet deniz kıyısındaysanız, güvenlik ve balık kaynakları için korunaklı körfeze sahip olan yerler tercih edilirmiş. Saydığım imkanların tümü değil kimilerinin olması, birden fazla vakit bir kentin kurulması için kafidir. Fakat bu imkanlardan hepsi varsa işte o vakit o kentin ismi İzmir olur, taliplisi de tarih boyunca hiç bitmez, medeniyetler beşiği haline gelir. Bornova’ya yakın ve ziyarete açık olan Yeşilova Höyüğü, günümüzden yaklaşık 8 bin 500 yıl önceye tarihleniyor. Sırf 1 kilometre ilerisinde Yassıca Höyüğü, tekrar birkaç kilometre ilerisinde Smyrna Bayraklı Höyüğü ve MÖ 3’üncü yüzyılda kurulan Kadifekale’deki Pagos, kentin merkezindeki kültürel pahalar. Daha yalın bir tabirle, kentte sırf birkaç kilometre yürüdüğünüzde, yani Bornova’dan Konak’taki saat kulesine ya da Pasaport’a vardığınızda tarihte yaklaşık 8 bin yıl yol almış olursunuz.
Tarih boyunca medeniyetlerin yaşamak ve elinde tutmak için binbir zahmete katlandığı İzmir, günümüzde bu doğal zenginliklerini muhakkak oranlarda da olsa hâlâ koruyabilen nadir kentler ortasında. Bir deltalar ve sulak alanlar kenti olan İzmir’de Gediz, Küçük Menderes ve Bakırçay deltalarıyla kent merkezindeki Meles Deltası ve Çakalburnu Dalyanı öne çıkan zenginliklerden. Dağlara baktığımızda İzmir’i bir hilal üzere çevreleyen Yamanlar, Spil, Nif Dağları ve Bozdağ gerek ormanları gerekse son derece özel yüksek dağ bozkırları ve alpin (yüksek çayırlar) ekosistemleriyle İzmir’in zenginliği açısından değerli kaynak pahalar. Yeniden Çeşme ve Karaburun yarımadaları, Seferihisar ile Foça etrafında görülen maki ve frigana (diz uzunluğunu geçmeyen kısa çalılıklar) ekosistemleri, son derece özel ömür alanları. Bu ekosistemlere has çok sayıda canlı tipi, İzmir’in doğal pahasını arttırıyor. Natürel deniz ve adaları da unutmamak lazım. Çok sayıda irili ufaklı adanın olduğu İzmir karasularında Çandarlı, İzmir, Çeşme-Ildır körfezleri ve Homa, Çilazmak, Kırdeniz dalyanları da birçok canlıya mesken sahipliği yapıyor. Kentin içinde hiç aklınıza gelmeyecek canlıları ve doğal hoşlukları görmek mümkün. Hepsini bir yazıya sığdırmak mümkün değil lakin en azından bu periyotta gittiğinizde görebileceğiniz en özellerini sizinle paylaşabiliriz.
Orkide ve nergis cenneti: Karaburun
Bölge yıl boyunca çok kuvvetli rüzgârlara maruz kalma, az yağış ve yüksek buharlaşma üzere nedenlerle maki ve frigana üzere özel ekosistemlerin görülebildiği bir coğrafya. Bu özel alan yılın yalnızca birkaç haftası çiçek açan birçok orkide tipine konut sahipliği yapıyor. Yarımadanın bir öteki hoşluğu de kendine has nergis çiçekleri. Şayet pandemi tedbirleri çerçevesinde iptal edilmezse Karaburun Nergis Şenliği 25 Ocak tarihinde yapılacak. Yola çıkmadan evvel belediyeden bilgi almayı unutmayın.
Kentin göbeğindeki sığınak: Meles Deltası
İzmir Limanı’nın çabucak yanı başındaki Meles Deltası, 139 bin metrekare yeşil alanda seyahat yolları, sukuşları için havuzlar ve dinlenme noktalarıyla bir çekim merkezi. Delta, sonbahar ve kış aylarında mahmuzlu kızkuşu üzere kent dışındaki daha büyük ve doğal sulak alanlarda bile sıkıntı görülebilen tiplere konut sahipliği yapıyor. Küçücük Meles Deltası bilhassa sonbaharda 100’ün üzerinde gri balıkçıl, kışınsa kaşıkgaga üzere ördek çeşitlerinin yaşadığı bir yer. Flamingolar ise yıl uzunluğu deltanın bilhassa liman tarafında görülebiliyor.
Sürprizlerle dolu: Kültürpark
Kentin kalbi olan Alsancak’taki Kültürpark sürprizlerle dolu. O denli ki sadece ormanlarda rastlanan ve dikkat alımlı turuncuya çalan kırmızı rengine karşın çok sıkıntı görülebilen çaprazgagayı, bilhassa yılın bu vakitlerinde Kültürpark’ta çam ağaçlarının etrafında izleyebilirsinz. Neden çam ağaçlarının etrafında görülebildiğinin karşılığıysa ismini de aldığı gagasında gizli! Çapraz biçimdeki
alt ve üst gagasıyla olağanda açılması çok sıkıntı olan kozalakları açabiliyor. Kültürpark birebir vakitte çok sayıda farklı ağaç tipine mesken sahipliği yaptığı üzere yeşil papağan ve çiğdeci üzere istilacı kuş tiplerinin de izlendiği bir alan.
Seyirlik ıssız kıyılar: Foça kıyıları
Girintili çıkıntılı koylar, burunlar ve açıklarında İncir, Fener, Orak, Metelik, Hayırsız ve Kartdere olmak üzere altı ada ve adacıklardan oluşuyor. Foça kasabası dışında kıyılar genelde insan yerleşiminden uzak ve kayalık alanlar… Foça kıyıları dünyanın en hassas hayvanlarından Akdeniz foklarına da mesken sahipliği yapıyor. Foça’ya ismini veren bu özel deniz memelisi, günümüzde kuşağı tehlike altında olan canlılar ortasında.
Körfezin gerdanlığı: Gediz Deltası
Hem ulusal hem de milletlerarası seviyede değerli sulak alanlarımızdan olan Gediz Deltası, daha yaygın tabirle İzmir Kuş Cenneti, 300 civarı farklı kuş ve başka canlı tipleriyle İzmir’in en özel doğal ömür alanları ortasında. Dünyada çok fazla örneği olmayan kent içi delta örneklerinden Gediz Deltası’nın bilhassa Bostanlı-Mavişehir’deki güney kısmı büyük oranda kent içinde. Alanın sembol kuşlarıysa flamingolar. Deltada kuluçkaya da yatan bu ikonik kuşlar, kenti pembe renkleriyle süslüyor. Konutlarımızda ve sokaklarda bize yarenlik eden kedilerin atası olan yabankedisi de Gediz Deltası’nın yaban hayatında hâlâ görebileceğiniz eşsiz canlılardan sırf biri.
Pelikanların gövde gösterisi: Mavişehir Balıkçı Barınağı
Ülkemizdeki iki pelikan tipinden daha Akdenizli olan zirveli pelikan, yıl boyunca Mavişehir Balıkçı Barınağı etrafında görülebiliyor. Uçmadığı vakitlerde pek fark edilmese bile kanat açıklığı 3 metreyi bulan zirveli pelikan, barınağın çabucak yanında başlayan Gediz Deltası’nda yuvasını kuruyor. Yıl boyunca kayıkların ortasında balıkçılara ahbaplık eden bu hoş kuşu, sıklıkla kayıkların barınağa balık getirdiği vakitlerde ve balık mezatı saatlerinde izleyebilirsiniz.
Kuş sesleri dalyanlara yayılır: Çakalburnu Dalyanı
Balçova Kent Ormanı’nın denizle buluştuğu yerdeki Çakalburnu Dalyanı, kent içindeki en hoş sulak alanlar ortasında. Birinci derece sit alanı statüsünde olan lagünde 120 civarında kuş cinsine rastlamak mümkün. Flamingo, zirveli pelikan, ak pelikan, karabatak, balıkçıl, ördek, sakarmeke, yalıçapkını, çulluk, gümüş martı, uzunbacak, denizkırlangıcı bunlardan birkaçı. Bilhassa sonbahar ve kış aylarında büyüleyici renkleri ve usta balık tutma kabiliyetiyle yalıçapkınını bu alanda görebilirsiniz. Gözleriniz sazların üzerinde olsun. Bilhassa yelpaze üzere aşağı üst sallanan bir saz görürseniz, hakikat yoldasınız demektir.
Merkezdeki makilik: Şehitler Korusu
Meles Irmağı güzergâhı üzerinde Kadife Kale’nin ardındaki yeşil alan kent içinde kalan ve büyük oranda doğal özelliklerini korumuş nadide yerlerden. Bilhassa menengiç ve ahlat ağaçlarını görebileceğiniz alanda tıpkı vakitte delice zeytin üzere maki ekosistemi bitkileri de var. Maskeli ötleğen, kaya sıvacı ve ibibik üzere büyük oranda tabiatta görülen kuş çeşitleri Şehitler Korusu’nda da izlenebilen canlılar ortasında.
Kentin akciğeri: Bornova Büyükpark
İzmir’in en büyük ve en ağır yerleşim alanlarından olan Bornova’daki Büyükpark, kentin nefes almasını sağlayan değerli bir yeşil alan niteliğinde. Park İzmirlilere, İzmir’in hâlâ tabiatın bir kesimi olduğunu hatırlatıyor. Parkta Türkiye’nin en küçük baykuşu
ishakkuşunu görmeniz mümkün.
Hürriyet
