Çocukluğumuzda ailenin bayanlarının toplaştığı yerlerden biriydi. Yalnızca toplaştığı mı, göbek taşında müzikli, oyunlu eğlendikleri, keselendikleri, şifalı sulardan dökünüp arındıkları bir şifalı mabet üzereydi. Mesela Amasya merkezdeki ‘Mustağ Beyefendi Hamamı’. Mustafa Beyefendi değil de bilhassa Mustağ Beyefendi Hamamı derlerdi. Tahminen artık isim değişmiş olabilir?
Takunyalarımızı giyip kaygan ve rutubetli localardan birine geçip bohçamızı açardık. O bohçadan neler çıkmazdı. Çünkü anneler, anneanneler ihtimamla hazırlık yapar, üstelik hamam sonrası yiyeceklerimizi de düşünürdü. Artık siz deyin yaprak sarması, ben ekliyorum kısır, turşu ve mevsim meyveleri, kuruyemişler. Hamam sonrası bizler için adeta bir şölen üzereydi.
Yıllar içinde bulunduğum her yerde varsa kesinlikle yöreye ilişkin hamama gitmeye çalıştım. Klâsik Türk hamamının yalnızca ‘şifalı su’dan oluşmadığını farklı bir kültür olduğunu görmüşsünüzdür. Hamama giderken yanınıza alınacaklar diye bir liste vardır, mesela… Bunları unutan ayıplanır, çünkü bu bir kültürdür. Dünyada ise Türk Hamamı olarak tanıtılanlar ise yalnızca çok sıcak su ve mermerden ibaret idi. Birkaç adet kurna koyarak birebir havayı vermeye çalışmış olsalar dahi sahiden lezzetsizdi.
Ben de tat bırakan birkaç hamamdan bahsedeyim. Mesela Yozgat kentindeki hamamı birinci ziyaretimde dışarıdan bakıldığında açıkçası birinci intiba iyi değildi. Kimileri için örneğin kükürt kokusu rahatsız edici olabilir. Ama öte yandan faydalı minerallerin kimileri kokulu olabiliyor. Güzel olmayan kokusu olanlar da var. Doğal mineral olunca haliyle kokusu da yepyeni oluyor.
Hamam tertibinde tesirli olduğumu düşünerek kimi arkadaşların çok isteyerek katılmadığını iddia etmiştim. Lakin içeriye girdiğimizde şifalı havuzlar, hamam, göbek taşı, hamamda kese/masaj yapan tellaklar (Kese yapan işçi) ile birlikte buharın rahatlatıcı tesiri çabucak fikirlerini değiştirdi. Hatta bir türlü ayrılmaya ikna edemedik. Sahiden içeriye girildiğinde büyüleyici bir ortam vardır, ya çok seversiniz ya da hiç sevmezsiniz. Aslında çoğunlukla sevilir, nasıl sevilmesin ki? Gerilimden kaynaklı ağrılar, sızılar vb öteki fizikî ve ruhsal sıkıntılar bir de bakarsınız uçup masraf. Hücrelerin derinliğine dek işleyen şifalı su ile gelen sıhhat ve iyilik hali istenmez mi?
Hamam yerleşimi ile ilgili devam edecek olursam mesela Afyon, Kütahya etrafındaki hamamlar tekrar harikulade imkânlar sunar. Üzerinde doğalını bozmadan bir tesis kurulur ve işletilirse çok daha tatlı olur. Dışarıda eksi derece ve mis üzere karlı hava varken dışarıdaki termal havuza girip de sakinleşmeyen olur mu? Aslında bir giren bir de çıkan pişman misali, çıkmak istemezsiniz.
Yeniden İstanbul’un çok yakınındaki Yalova Kaplıcaları ve Kuzuluk Kaplıcaları üzere imkânlar da var. Artık işletmeler kanalıyla çalışıyor lakin bizim kuşak eski doğal halini iyi bilir. Memleketim Amasya’daki ‘Terziköy Kaplıcası’ndaki hamamdan da bahsetmeden geçmek istemem. Hamam bilhassa Anadolu’da yalnızca banyo yeri olmanın ötesinde bir sıhhat mabedi üzeredir. Yıkanırken neredeyse beden kirlerinden arınırken ruhen de temizlenirsiniz. Bu toplam paklık beşere çok iyi gelir. Her vakit yeni başlangıçlar iyidir.
Bir yandan temizlenirken bir yandan da evvelden anneler oğulları için kız beğenirlerdi. Peştamal ile geçen kızlar bir podyumda yürür üzere giderken bakıldıklarını da bilirdi. Çaktırmadan birbirini süzerler biri müstakbel gelin, oburu de müstakbel kayınvalidesini incelerdi. Tıpkı, bir tiyatro sahnesi üzere olan bir kültür öteki nerede vardır? Bildiğiniz üzere eski Türk sinemalarına bahis olmuş bu sahneler bizim çocukluğumuzda hakikaten yaşanmıştı. Hiç de yabancısı değildim. Ve çok gerçekti. İstanbul’da da tarihi hamamlar vardır ve umarım bu kültür yaşatılıyordur? İşte tam da bu vakit gidebilseydik ne iyi olurdu…
Hürriyet
