Tüm dünyada ve ülkemizde toplumsal izolasyona mecburî kaldığımız pandemi sürecinde hem çocuklar hem yetişkinler, inançlı alan sağlayan toplumsal etraflarından uzak kaldı. Kimi sınıfların fiziki olarak okula döndüğü bugünlerde, çocuklara körelmiş olabilecek toplumsal marifetlerini (oyuncak paylaşma, oyuna dâhil olma, sırasını bekleme gibi) tekrar kazandırmak için hem öğretmenlere hem de velilere vazifeler düşüyor. Üsküdar SEV Anaokulu Ruhsal Istişare ve Rehberlik Kısmı Uzmanları; çocukların hangi yaşlarda nasıl özelliklere sahip olduklarını ve toplumsal hünerlerinin sağlıklı gelişmesi için yapılması gerekenler hakkında şu bilgileri verdi:
Hayatın birinci yıllarında geliştirilen akran alakaları çocuğun toplumsal ve duygusal gelişimi için büyük değer taşır. Bütün bunlar çocukların kendi kişiliklerini geliştirmelerine yardımcı olur ve sağlıklı bireyler olarak topluma adapte olmalarını sağlar. Bu karşılıklı ilgiler sayesinde çocuk; sorun çözmeyi, cinsel kimliğine uygun davranışlar geliştirmeyi, hislerini anlamlandırmayı, kendini rahat söz etmeyi öğrenir.
AKRAN BAĞLANTILARI OKULÖNCESİ DEVIRDE ŞEKİLLENİYOR
2-4 yaş devri: Hayatın başlangıcında görülen birinci toplumsal davranış, bebeklerin annelerine olan bağlılığıdır. Yeni doğmuş bebeğin anneye bağlılığı; ona yakın olması, sarılması ve anneyi devamlı bir formda gözlemesiyle görülür. Fakat bebek büyüdükçe anneye bağlılık farklılaşır ve etrafını araştırmak gayesiyle ondan kopar. Okulöncesi devirde çocuğun akran münasebetlerini şekillendiren çeşitli gelişim öğeleri bulunuyor. Konuşma mahareti bunlardan en değerlisi. Konuşma; çocukların bilgi alma, bir şeyler anlatma ve paylaşımda bulunma üzere farklı maksatları gerçekleştirmelerini sağlar. Çocukların akranlarıyla münasebetlerini geliştirir, akranları tarafından kabul edilmelerine taban hazırlar. Akranlar ortasındaki birinci tercihler iki yaş itibariyle başlar. İki yaş çocuğu şimdi empati geliştirememiş olması sebebiyle yaşıtlarıyla birlikte birebir oyunu oynamak yerine, tıpkı anda farklı oyun tercihleriyle bir ortada olmaktan hoşlanır. Bu periyot, paralel oyun devri olarak da isimlendirilir. 2-3 yaşlarında çocuklar, hemcinsleriyle oyuncaklarını paylaşır ve hemcinslerinin isteklerine karşılık verir. Birinci üç yıl içinde akranlar ortasında objeleri sahiplenme konusunda uyuşmazlık yaşarken vakitle bunun azaldığı görülür.
ARKADAŞ SEÇME PERIYODU 4 YAŞ SONRASI BAŞLIYOR
4-6 yaş periyodu: Bu yaş periyodu çocukları kendileri haricinde bir dünya olduğunu bilir ve o dünyanın kurallarını fark ederler. Diğerlerinin da kendisinin üzere istekleri olduğunu görüp beklemeyi öğrenirler. Bu yaştaki çocuklar kendileriyle oynayabilen 1-2 arkadaş seçme muhtaçlığı hisseder. İlerleyen yaşla birlikte çocuğun toplumsal ağının içinde daha fazla akran sayısı yer almaya başlar. Seçilen arkadaşlar her iki cinsten de olabilir. Bu yaş kümesindeki çocuklar birbirleri ile irtibat halindeyken şakalaşmaktan keyif alır, argo sözler söylemekten hoşlanabilirler. 4-6 yaş periyodunun genel özellikleri şöyle sıralanabilir:
– Oyunlar sırasında daha çok bağımsız olmayı tercih ederler. Kendi oyun tercihlerini ve isteklerini daha rahat tabir edebilirler.
– İstekleri olmadığında arkadaşlarıyla hengame edebilirler.
– Empati kurma marifetini şimdi geliştiremedikleri için benmerkezci haller sergileyebilirler.
– Bu yaş çocuklarında paylaşma ve yardımlaşma hisleri gelişmeye başlar.
– Arkadaşlarıyla birlikte küme halinde oynamaktan hoşlanırlar.
– Istikrarlı oldukları gözlenir.
BAŞARILI TOPLUMSAL BAĞLANTIYI AİLENİN TAVRI BELİRLER
Toplumsal ilgilerin sağlam kurabilmesi, birtakım maharetlerin aile ortamında kazandırılmasına bağlı olur. Bu da ebeveynin sorumluluğundadır. Ebeveynler, çocuğa paylaşmayı, diğerinin hislerini anlamayı, hislerini kontrol altına almayı, belirlenmiş kurallara uymayı, saygılı olmayı, yardımlaşmayı öğretmeli. Birtakım anne-babalar, çocuklarının arkadaşlık tercihleri konusunda müdahaleci olabilir. Bu şekilde yaklaşımlar, çocuğun hem ebeveynlerine arkadaşlıkları konusunda palavra söylemesine yol açabilir hem de çocuğun kendi kararlarını kendi verme sistemini olumsuz etkileyebilir.
AİLEDEKİ İLGİSİZLİK YANLIŞ ARKADAŞ NEDENİ
Aile içi sağlıklı irtibata sahip bir çocuk, arkadaş kümelerinin onayına daha az gereksinim duyar ve bulunduğu kümeden çok fazla etkilenmez. Lakin aile içi bağlantının ve ilginin az olduğu durumlarda, çocuk muhtaçlık duyduğu ilgi ve yakınlığı bulmak için, kendini olduğu üzere kabul eden farklı arayışlara yönelebilir. Bu nedenle, çocukla paylaşım yapılabilecek sohbet saatlerinin yaratılması çok değerli. Eleştirel, tehdit edici, yargılayıcı yaklaşım çocuğun, anne-babasıyla olan bağlantısının azalmasına ve kendini daha iyi hissettiği akran kümelerine daha fazla yakınlaşmasına sebep olabilir. Unutmamalı ki; arkadaşlık, akranlar ortasındaki bir bağlantı. Ebeveynlerin, çocuklarıyla arkadaş olduklarını söylemeleri bir yanılsamadır. Bu durum, çocukların arkadaş üzere görmek istedikleri ebeveynleriyle olan ilgisini zedeler. Anne-baba-çocuk ortasındaki hududun ortadan kalkmasına ve rol karmaşası yaşanmasına neden olur. Bu formda çocuk da, kendi ilgilerini düzenlemekte ıstırap yaşar.
ÇOCUKTA TOPLUMSAL MARIFETLERIN GELİŞİMİ İÇİN EBEVEYNLERE TEKLIFLER
Yalnız kalmalarına müsaade verin: Çocuklarınızın, sizlerin denetiminde yalnız kalabilmeleri için efor sarf edin. Konut içindeki oyunları daima birlikte oynamanız gerekmez. Çocukların tek başlarına oyun kurmaları ve vakit geçirmelerine fırsat verilmeli.
Gerçek rol model olun: Çocuğunuzla aranızda inançlı bir alakanın olması büyük değer taşır. Çocuğun birinci tanıdığı beşerler olan anne-babasıyla bağları, daha sonra kuracağı arkadaşlık bağlarında model vazifesi görür.
Daima oyun planlamayın: Çocuklarınızla keyifli vakit geçirmeniz değerli; lakin daima yapılandırılmış etkinlikler sunmamanız gerekiyor. Çocukların hayal dünyaları ve oyun kurma marifetleri bu biçimde zenginleşebilir. Unutmayın ki ‘iyi oyun kurucu’ olmak, arkadaşlar ortasında ilgi alımlı bir özellik.
Meskene arkadaşını getirmesine müsaade verin: Çocuğunuzun konuta arkadaşlarını getirmesine müsaade verin. Bu, çocuğun yeni arkadaşlar edinmesi ve arkadaşlıklarını geliştirmesi için tesirli bir prosedür. Ayrıyeten toplumdaki toplumsal kuralları öğrenmesi açısından da gerekli.
Arkadaşlarını kendisi seçsin: Çocuğunuza kendi arkadaşlarını seçme talihi tanıyın. Bu durum onların bağımsız bir kişilik geliştirmesine imkan sağlar. Çocuğun yeni arkadaşlar edinmesi ve bunu kendi seçimleriyle yapması çok bedelli; zira çocuğun her bir arkadaşı kendisi için farklı bir deneyim olacaktır.
Problemini dinleyin ancak çözmeyin: Yaşadığı arkadaşlık sorunlarını size aktardığında dinleyin fakat sorunlarını sizin değil kendisinin çözmesi gerekir. Bunun için çocuklarınızı teşvik edin.
Tahlili birlikte arayın: Sohbet sırasında tahlil için neler yapabileceğini kendisine sorun ve bir arada tahlil yolları arayın.
Hürriyet
