Bezos’un sahibi olduğu uzay ve havacılık şirketi Blue Origin de Musk’ın sahibi olduğu SpaceX de bir müddettir ABD devlet kurumlarının projelerinde özel teşebbüs ortağı olarak yer alıyor. Son olarak geçtiğimiz hafta sonuçları açıklanan iki ihale, şirketler ve işverenler ortasındaki rekabeti bir kere daha körükledi.
Birinci bomba haber 13 Nisan tarihinde geldi. ABD Savunma Bakanlığı’nın Blue Origin ile 2,5 milyon dolarlık bir muahede imzaladığı açıklandı.
Bakanlık bünyesindeki Savunma İleri Araştırma Projeleri Ajansı’nın (DARPA) sorumlusu olduğu muahede kapsamında, Blue Origin nükleer güçle çalışan bir uzay aracının dizaynında hisse sahibi olacak.
BLUE ORIGIN’İN BİRİNCİ İHALESİ DEĞİL
DRACO ismi verilen proje kapsamında kimyasal ya da elektrik bazlı sistemlerle hareket ettirilen uzay araçlarının yerini, nükleer güçle çalışan araçların alması hedefleniyor. DARPA, bu proje için Blue Origin’in yanı sıra Lockheed Martin ve General Atomics’le de mutabakatlar imzaladı.
2000 yılında Bezos tarafından kurulan Blue Origin için bu birinci değil. Son yıllarda birçok devlet kurumuyla misal muahedeler yapan şirket, son olarak 2020’de NASA’yla üç mukavele imzaladı. Bunlardan en değerlisi Blue Origin’in yeni roketi New Glenn’le gerçekleştireceği misyonlar ve uydu fırlatma çalışmalarıyla ilgiliydi.
DRACO Program Yöneticisi Maj Nathan Greiner, üç şirketin de bu projede çalışabilecek yetkinliklerini kanıtladıklarını söylerken Blue Origin Lider Yardımcısı Brent Sherwood, bir açıklama yaparak “Blue Origin, bu değerli teknoloji alanında uzay aracı konseptlerini geliştirme konusunda DARPA’ya takviye olacağı için çok heyecanlı” dedi.
Starship SN5 prototipi
BAŞ BAŞA GELDİLER, KAZANAN SPACEX OLDU
Lakin Blue Origin’in heyecanı yarım kaldı. Zira bu açıklamadan yalnızca 4 gün sonra, bu defa Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi’nin (NASA) Musk’ın sahibi olduğu Space X’le 2,9 milyar dolarlık bir muahede imzalandığı açıklandı.
Dananın kuyruğu da tam bu noktada koptu. Çünkü SpaceX’in NASA’nın Artemis programı için sunduğu teklifin rakiplerinden biri Dynetics, oburu de Blue Origin’di. Bunun yanında, daha evvel yapılan açıklamalarda NASA’nın iki ticari ortakla birlikte çalışmayı planladığı söyleniyordu. Fakat gerçek o denli olmadı, NASA projede yalnızca SpaceX ile birlikte yürüyeceğini açıkladı.
Kararla ilgili duyuruda SpaceX’in teklif sunan başka özel şirketlere kıyasla daha düşük bir fiyat verdiği ve bu nedenle tek başına seçildiği tabir edildi. Kontrat kapsamında SpaceX geliştirme ve test faaliyetlerinin yarısından fazlasının fonlanmasını ve mali risklerini de kendisi üstlenecek.
“ULUSAL TAKIM”DA HAYAL KIRIKLIĞI
“Blue Moon” isimli bir Ay’a iniş aracı geliştiren Blue Origin, NASA’ya Lockheed Martin, Northrop Grumman ve Draper’la birlikte oluşturduğu ‘Ulusal Takım’ olarak başvurmuştu. Dynetics ise kendi ismini taşıyan “Dynetics İnsan İniş Sistemi” dizaynıyla ihaleye girmişti.
NASA’nın kararının açıklanmasının akabinde bir açıklama yapan Blue Origin yetkilileri, “Ulusal Kadro’nun elinde çok fazla bilgi yok. Seçimle ilgili daha fazla şey öğrenmeye çalışıyoruz” tabirlerini kullandı.
MUSK YENİDEN BİLDİĞİMİZ ÜZERE
Başka cepheden ise kutlama bildirileri geldi… Musk Twitter paylaşımında “En büyük NASA!! @NASAArtemis takımının bir kesimi olmaktan onur duyuyoruz” yazdı. Öbür SpaceX çalışanları ve uzay meraklıları da toplumsal medyayı roket emoji’siyle bezeli iletilerle doldurdu.
🚀🖤💫 NASA Rules!! 💫🖤🚀 https://t.co/hmeGx2peZ6
— Elon Musk (@elonmusk) April 16, 2021
Artemis projesi ile NASA 1972’den bu yana birinci kere Ay’a insan göndermeyi hedefliyor. Proje kapsamında NASA, SpaceX’in bir yüzeye indikten sonra tekrar kalkış yapabilen yani birden fazla defa kullanılabilen dev uzay aracı Starship’i ayın yüzeyine indirecek. NASA yetkilileri, program kapsamında 2024 prestijiyle iki astronotun aya ayak basabileceğini söz ediyor. Bunlardan bir adedinin bayan olması planlanıyor. NASA en son 1972’de Ay’a insan göndermişti.
Artemis projesiyle Ay’da kalıcı bir yerleşim oluşturmak isteyen NASA, buradan elde edilecek bilgileri gelecekte Mars operasyonlarında da kullanmak istiyor.
NASA Yöneticisi Steve Jurczyk, kararla ilgili yaptığı açıklamada, “Ay son durak değil. NASA’nın uzun vadeli gayesi her vakit insanları Mars’a göndermek oldu. Ay bizi oraya ulaştıracak doğal bir sıçrama tahtası” diye konuştu.
BEZOS MUSK’IN MARS FİKRİNE PEK SICAK BAKMIYOR
Mars, Musk’ın da menzilinde. SpaceX kurucusu, 1000 Starship’ten oluşan bir filo kurup Mars’a insan ve eşya taşımak ve orada bir yerleşim yeri kurmak istiyor. Bezos ise Musk’ın Mars’a insan göndermek fikrinin “motivasyon kırıcı” olduğunu düşünüyor. Hatta 2019’da “Mars’a taşınmak isteyen dostlarım, evvel gidin Everest’in doruğunda bir yıl geçirin. Bakın bakalım hoşunuza gidecek mi? Çünkü orası Mars’a kıyasla cennet bahçesi üzere bir yer” diye bir yorum da yapmıştı.
SpaceX’in NASA’yla imzaladığı kontrat kapsamında Starship’le tam kapsamlı insansız bir test uçuşu gerçekleştirmesi ve bu uçuşun hiç meselesiz geçmesi gerek. Bunun için roket, hala geliştirilmekte olan 23 katlı bir bina yüksekliğindeki Harika Heavy fırlatıcısı ile aya gönderilecek. Akabinde roket Raptor motorlarını kullanarak Ay yüzeyine inebildiğini kanıtlayacak. Roketin burada tekrar kendini fırlatarak Dünya’ya dönüp dönemeyeceği ise şimdi net değil.
Daha da değerlisi SpaceX geçen yıldan beri Teksas’ta bulunan tesislerinde Starship prototiplerinin fırlatma testlerini gerçekleştiriyor. Bugüne kadar 4 prototip yüksek irtifaya çıkabildi ancak hepsi de yeryüzüne geri döndüklerinde patladı ya da parçalandı. Lakin bu testler sonucu Starship’in uçabildiği ve Dünya’ya inişini 4 kanadı sayesinde denetim edebildiği anlaşılmış oldu.
SpaceX iniş problemini kısa müddette çözüp Starship’i yıl sonuna kadar yörüngeye göndermeyi hedefliyor.
Starship SN9 ve SN10
NASA TENKİTLERİN MAKSADI OLDU
NASA’nın İnsan İniş Sistemi programının yöneticisi Lisa Watson-Morgan, “NASA geliştirme sürecinin her kademesinde içgörü sağlıyor ve sistemin astronotlarımız için inançlı olmasını garanti ediyor” dedi. SpaceX’le olan işbirliğine güvendiklerini de belirten Watson-Morgan, “Mars’a yanlışsız büyük bir adım olarak astronotları Ay’a indirme konusunda birlikte çalışmayı dört gözle bekliyoruz” diye konuştu.
Fakat NASA’nın tek ticari ortakla çalışma kararı tenkitleri de beraberinde getirdi. Uzay siyasetleri uzmanı Casey Dreier, kararın kendisini şoke ettiğini belirterek, daha fazla ortağın daha fazla rekabet manasına geleceğini belirtti. Bununla birlikte Dreier, SpaceX’in daima kendisiyle rekabet halinde olduğunu da belirterek, “Şu ana kadar kapasite ve fiyat vaadini yüzde 100 gerçekleştirdi diye konuştu.
Temsilciler Meclisi’nin Alabamalı üyesi Robert Aderholt da kararın “çok fazla soruya yol açtığını” belirterek, SpaceX’in daha evvelki NASA ve ABD Hava Kuvvetleri mukavelelerinin fiyat etiketlerinin çok yüksek olduğunu hatırlattı. Aderholt, açıklamasında Falcon Heavy’nın geliştirilmesindeki gecikmelere ve Starship programıyla ilgili üstte bahsettiğimiz problemlere da değindi.
DAHA EVVEL DE NASA YÜZÜNDEN ÇATIŞMIŞLARDI
Bezos-Musk rekabetine dönersek… İki dev ortasında 2004 yılında bir akşam yemeğinde başlayan gerginliği takip edenler için 4 gün ortayla yaşanan iki gelişme, bilhassa de NASA’nın Blue Origin yerine SpaceX’le işbirliği yapmayı seçmesi epey manalı. Çünkü Bezos-Musk arbedesinin ayyuka çıkması tekrar NASA’nın başrolde olduğu bir krizle olmuştu. 2013 yılında iki şirket de NASA’ya ilişkin bir fırlatma rampasının kullanım hakları için müracaatta bulunmuş, karşılıklı müdahaleler sonrası rampanın kullanım hakkını SpaceX tek başına almıştı.
2014’te bu defa roket fırlatıcıların inişinde kullanılan insansız hava araçlarının patenti üzerinden bir arbedeye tutuşan iki şirket ortasında görülen davada yargıç SpaceX’i haklı bulmuştu.
İki şirket inançlı bir biçimde iniş yaparak yine kullanılabilen roketler konusunda da geçmişte çatışmıştı. 2015’te Blue Origin, New Shepard isimli roketini sağ salim yere indirmeyi başardığında, Bezos kutlama yaparken Musk SpaceX’in tıpkı şeyi 3 yıl evvel yaptığını tweet’leyerek Blue Origin’in bir memnun gününe daha gölge düşürmüştü.
BEZOS İÇİN FERDÎ BİR HEZİMET
NASA’nın son ihalede de SpaceX’i Blue Origin’e tercih etmesi, Bezos’un şirketi ismine büyük bir darbe olarak görülüyor. Lakin SpaceX’in belirlenen tarihe kadar başarması gereken çok fazla şey var. Musk bütün bunları hudutlu bir bütçeyle ve kendi kesesinden harcayarak gerçekleştirmek zorunda. Bir öteki deyişle şu an SpaceX’in hanesine yazılan bu muvaffakiyet, ilerleyen devirde olumsuz sonuçlar da doğurabilir.
Daha 5 yaşındayken Neil Armstrong ve Buzz Aldrin’in Ay’da yürüdüğünü gördüğü günden beri uzaya çıkmak isteyen Bezos için ise bu birebir vakitte ferdî bir mağlubiyet. Uzay çalışmalarına daha fazla vakit ayırmak için Amazon’daki vazifesini bile bırakacağını açıklayan Bezos’un bir sonraki adımının ne olacağı şu an büyük merak konusu. Fakat ikilinin uzay yarışında daha gidilecek çok yol olduğu da bir gerçek.
Hürriyet
