2015 yılında Denizli Müze Müdürlüğü tarafından, Bilimsel Danışman Doçent Tabip Fulya Dedeoğlu’nun önderliği ile başlayan ve 2020 yılında Cumhurbaşkanlığı kararı ile Ege Üniversitesi’nden Doçent Hekim Fulya Dedeoğlu’nun hafriyat Lideri olmasıyla farklı bir boyut kazanan hafriyat çalışmalarında ortaya çıkan bulgular heyecan yaratıyor. İzmir Demokrasi Üniversitesinden Doç. Dr. Erim Konakçı, Pamukkale Üniversitesinden Doç. Dr. Ali Ozan, Trakya Üniversitesinden Doç. Dr. Başak Boz, Ahi Evran Üniversitesinden Doç. Dr. Gülçin İlgili Bertram başta olmak üzere çok sayıda uzman ismin katıldığı hafriyat çalışmaları, hem Batı Anadolu’daki ve tahminen de Avrupa’daki birinci çiftçilerin daha iyi anlaşılmasına yönelik önelli ipuçları içeriyor.
Ekşi Höyük yeni bir hafriyat olmasına karşın, Göller Yöresi’nden başlayarak, Üst Menderes Havzası’ndan Kıyı Ege’ye kadar uzanan tüm alanda, yerleşik ömrün ve çiftçiliğin başlangıcı, bu toplulukların mimari gelenekleri ve niyet üslupları, maddi kültür öğeleri ve bunların vakit içerisinde gösterdikleri dönüşüme ve bölgeler ortası ilgilerine dair birçok mevzuda bilgi üretiyor. Ekşi Höyük, deniz düzeyinden 819 metre yüksekliğe sahip, doğu-batı uzantılı yaşlı gölsel katmanlardan oluşan doğal bir zirve üzerine kurulmuş. Yaklaşık 2 hektarlık bir alana yayılan yerleşimin kuzeyinde Büyük Menderes Irmağı, güneybatısında ise hali hazırda kurumuş, lakin yağışlı vakitlerde beliren küçük bir göl yer alıyor. Ekşi Höyük’ün Çivril ve Baklan düzlüklerinin oluşturduğu havza tabanını Çal Platosuna bağlayan doğal güzergâhın başlangıç noktasında yer alan pozisyonu, yerleşimde yaşamış toplulukların etraf bölgelerle bağlantı ve buna bağlı olarak etkileşimine imkân sağlamış.
Ekşi Höyük’ün, bugüne kadar yürütülen hafriyat çalışmalarında şimdi heyetim katmanına ilişkin datalara şimdi ulaşılamakla birlikte 7 yapı katı tespit edildi. Gerçekleştirilen hafriyatlar, yerleşimdeki iskanın MÖ 7. Bin yılın birinci çeyreğinde başladığını, MÖ 6. Bin yılın ortalarına kadar büyük oranda süreklilik göstererek devam ettiğini ortaya koyuyor. Yerleşimin bugüne kadarki hafriyatlarda tespit edilen en erken katmanları olan 7. ve 6. katmanlar, kırmızı kireç tabanlı dörtgen yapılar ile tanımlanmakta olup, izafî ve mutlak tarihlemelere nazaran M.Ö 6780-6600 yılları ortasına tarihlenmekte. Bu katmanların çabucak üzerinde, apsidal yapılar ile tanımlanan 4. ve 5. katmanlar yer alıyor. 5. katmana bilgilerin sonlu olması şimdilik, kelam konusu tabakanın başlangıcına ait net bir bilgi elde edilmesini engelliyor.
4b ve 4a olmak üzere iki besbelli evresi tanımlanan 4. tabakanın ise M.Ö 6200-6000 yılları ortasındaki sürece işaret ediyor. 4. katmandan rastgele bir kesinti olmaksızın devam eden 3. katman bulguları, tabakanın M.Ö 6000-5700 yılları ortasına ilişkin olabileceğini, 2. katman olarak isimlendirdiğimiz lakin sırf seramikler ve yanık taban kesimleri ile tanımlanan tabakanın bulguları ise M.Ö 5500-4500 yılları ortasını işaret ediyor. 2. tabakanın akabinde yerleşimde son derece uzun süren bir boşluk yaşanmış. Yerleşimin son kullanımı ise 1. katman olarak isimlendirilen mezarlık alanı olup radyokarbon bilgilere nazaran MS. 10-11. yüzyıla tarihlenmekte.
Hürriyet