Dünyanın dört bir yanında ve Türkiye’de Covid-19’a karşı aşılama çalışmaları olanca süratiyle devam ederken, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri aşılama konusunda oldukça geride. Birlik geneline bakıldığında da, ülkeler tek tek ele alındığında da aşılama oranlarının birçok gelişmiş ülkenin altında kaldığı görülüyor.
Our World in Veri’nin datalarına nazaran, 29 Mart tarihi prestijiyle, AB’nin AstraZeneca aşıları konusunda büyük bir arbedeye tutuştuğu eski üyesi İngiltere’de 33,7 milyon kişi en az bir doz aşıyla aşılandı. İki doz aşısı da tamamlananların nüfusun geneline oranı ise yüzde 5,29 oldu. ABD’de ise 143 milyon kişi en az bir doz aşıyla aşılanırken, tüm aşıları tamamlananların yüzdesi 15,72’yi buldu.
Türkiye’de de 14,7 milyon kişi en az bir doz aşısını olurken, iki doz aşısı da tamamlananların yüzdesi 7,85 oldu.
Pekala 27 üyesiyle toplam nüfusu 445 milyonu bulan AB’de durum ne? Our World in Veri’ye göre AB genelinde tek doz aşı olanların oranı yüzde 10,8, aşıları tamamlananların oranı yüzde 4,6. Avrupa Hastalık Tedbire ve Denetim Merkezi’nin yeniden 29 Mart tarihli bilgilerine nazaran ise oranlar sırasıyla yüzde 12,3 ve yüzde 5,3 olarak görünüyor.
AB’nin aşılamada bu kadar geride kalmasının faturasının kesildiği bireylerin başında Avrupa Komitesi Lideri Ursula von der Leyen geliyor. Von der Leyen, ülkesi Almanya’nın imajını çok fazla düşünmek, İngiltere’yle yaşanan aşı gerginliğini gereksiz yere uzatmak ve aşı alımı konusunda çok önlemli ve bütçe odaklı davranmakla suçlanıyor.
Aslına bakılırsa AB, daha aşıların klinik denemeleri tamamlanmadan evvel yaklaşık 2 milyar dozluk ön siparişte bulunmuştu. Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca, Johnson & Johnson üzere çok sayıda ilaç şirketinden alınan ve partiler halinde teslim edilen bu aşılar AB ülkeleri ortasında nüfuslarıyla orantılı olarak paylaşılıyor.
Lakin AB’nin alacağı aşıların öncelikle Avrupa İlaç Ajansı (EMA) tarafından güvenlik onayı alması gerekiyor. Birinci etapta Pfizer/BioNTech, Moderna ve AstraZeneca EMA’nın onayından geçti ve bu aşıları kullanımına başlandı. Bu aşıların üretimi Almanya, İngiltere, İsviçre, Belçika ve Hollanda’daki tesislerde yapılıyor. EMA 11 Mart tarihinde Johnson & Johnson aşısının da inançlı ve tesirli olduğuna karar vererek bu aşının kullanımının da yolunu açtı. Birinci parti Johnson & Johnson aşılarının 19 Nisan’dan itibaren AB’ye gönderiminin başlayacağı duyuruldu.
Bununla birlikte Avrupa Komitesi üye ülkelere kendi başlarına hareket etme ve kendi vatandaşları için aşı alımı yapma özgürlüğünü de tanıyor. Bu bağlamda Slovakya ve Macaristan üzere kimi ülkeler şimdi EMA’nın onayından geçmemiş olan Rusya ve Çin aşıları için görüşmeler yaptı ve siparişler verdi.
Birçok AB ülkesi, aşılama suratının düşüklüğünün sorumluluğunu ilaç üreticilerine bilhassa de Haziran sonu teslimat gayesini 300 milyon dozdan 100 milyon doza çeken AstraZeneca’ya yüklüyor. Lakin AB’nin tek sorunu aşı tedariğinin zayıf olması değil.
Mart ortasında aşı olan şahısların kimilerinde yaşanan kan pıhtılaşması sıkıntıları AstraZeneca’nın güvenliğiyle ilgili soru işaretleri yaratırken birçok ülkenin kullanımı süreksiz olarak durdurmasına neden oldu. Bu karar süreci daha da yavaşlatırken, özelde AstraZeneca aşısına genelde de tüm Covid-19 aşılarına duyulan güvensizlik nedeniyle birçok ülkede depolarda büyük ölçülerde aşının beklediği, insanların aşı olmak istemedikleri için sıraları gelse de randevu almadıkları ya da randevularına gitmedikleri haberleri bir müddettir dünya basınının gündeminden düşmüyor.
AB’nin geneli bu türlü. Pekala ülke ülke tablo nasıl? İşte seçilmiş örnekler ve oralarda yaşayanların tanıklıklarıyla AB’den aşı görüntüleri… (Not: Ülkeler nüfus büyüklüklerine nazaran sıralanmıştır.)
?
Frankfurt’ta bir aşılama merkezi
ALMANYA
Avrupa Birliği’nin 83 milyonluk nüfusuyla en büyük ülkesi olan Almanya’da yaz aylarında neredeyse sıfırlanan Covid-19 olayları Ekim’den itibaren büyük bir artış gösterdi. 2021 başında aşağı dönen grafik Mart ortasından itibaren yine tırmanışa geçti hatta yetkililer, üçüncü dalganın önü alınmazsa günlük yeni olay sayılarının 100 binleri bulabileceği konusunda ikazda bulundu. Bugüne kadar 12,9 milyon doz aşı uygulandı. 3,88 milyon kişi yani nüfusun 4,67’si iki doz aşısını da oldu.
Almanya, genel olarak aşıya bilhassa de AstraZeneca aşısına karşı tutumun birinci ortaya çıktığı ve en güçlü olduğu ülkelerden. Alman yetkililer ülkedeki aşılama suratının yavaşlığını tedarik sıkıntılarıyla açıklasa da ülkede halihazırda 3,5 milyon dozdan fazla kullanılmamış aşı raflarda bekliyor. Hatta hükümet iki doz ortasındaki aşılama mühletini uzatarak ikinci dozlar için saklanan aşıların bir kısmını da tüketmeyi denedi fakat bu da pek fark yaratmadı.
Aşılama suratının düşük olmasında en kıymetli faktörlerden biri bürokratik pürüzler. Almanya şu ana kadar yalnızca 80 yaş üstündekilerin ve evvelden bir hastalığı olanların aşılanmasına onay verdi. Bu özellikleri taşıyan bir kişinin aşı olmak için 10 sayfalık bir belgeyi ve birçok onay formunu doldurması, akabinde bir telefon çizgisini arayıp randevu alması gerekiyor. Birçok kişi bütün bu süreçleri yaptıktan sonra randevuya gittiklerinde evraklarının eksik olması gerekçesiyle geri çevriliyor. Aşılama kırsal kısımlardaki tabip muayenehaneleri dışında toplu aşılama merkezlerinde ve taşınabilir aşılama ünitelerinde yapılabiliyor. Bu tesisler yüzde 67’lik doluluk ortalamasıyla çalışıyor yani her gün 100 bin randevu boşa gidiyor. Almanya’nın federal yapısı ve Covid-19’le ilgili yetkilerin eyalet hükümetlerinde olması da ülkede durumu zorlaştırıyor.
Münih’te yaşayan 36 yaşındaki Gökçe, şimdilik aşı gündemini pek takip etmiyor çünkü ona ve eşine ne vakit aşı sırası geleceğine dair en ufak bir fikirleri yok. “Sayılar daima artıyor ve tekrar kapanma konuşuluyor lakin asıl soru aşılama. Kâfi aşı ulaşması ve olanlar da çok yavaş vuruluyor” diyen siyaset bilimci Gökçe için süreci yavaşlatan şeylerden biri Almanya’nın AB Periyot Lideri olması. “Almanya çok aşı siparişi vermedi zira AB Periyot Lideri olarak hepsini kendi almış üzere olmak istemedi. Yani aslında biraz kibarlık yaptı ancak sonuçta olan buraya oldu” diyen Gökçe, aşı üreticilerinin teslimatta gecikmesinin de süreci yavaşlattığını belirtiyor. İnsanların Pfizer/BionTech aşısı beklentisiyle sırası gelse de aşı olmadığını da söz eden Gökçe, “Çünkü güvenmiyorlar aşıya” diye konuşuyor.
FRANSA
Fransa 67 milyonluk nüfusuyla AB’nin en büyük ikinci ülkesi. Fransa’da yaz aylarında neredeyse sıfıra inen yeni hadise sayısı Kasım başında tepe yaptıktan sonra ikinci bir doruğa hakikat tırmanıyor. Günlük yeni olay sayıları ortalama 40 binlerdeyken, en az bir doz aşı vurulanların sayısı 10,4, iki doz aşısını da olanların sayısı ise 2,65 milyon. Bu sayının ülke nüfusuna oranı ise yüzde 3,95.
Fransa bir yandan AstraZeneca aşısının kullanımını askıya alırken bir yandan da şirkete daha fazla aşı gönderilmesi için baskı yapan ülkelerden. Mart ortasında kullanımı durdurulan aşı, çeşitli incelemelerin akabinde tekrar kullanıma girdi. Hatta Cumhurbaşkanı Macron, geçtiğimiz cumartesi gününden itibaren aşı olmak isteyen 70 yaş üstü herkesin aşılanabileceğini duyurdu. Şu ana kadar yalnızca 75 yaş üstü bireyler ile kronik hastalığı olan 50 yaş üstü bireylerin aşılanmasına müsaade veriliyordu. Bu kümelerde olup şimdi aşısını olmamış bireyler de telefonla aranarak aşı olmaya davet edilecek.
Fransa ayrıyeten Nisan ve Mayıs aylarında öğretmenler üzere aşikâr meslek kümelerine özel aşı kampanyaları da düzenleyerek aşılamayı artırmayı hedefliyor. Ayrıyeten bugüne kadar hastaneler, tabip muayenehaneleri, eczaneler üzere yerlerde yürütülen aşılama çalışmaları için ABD’dekine misal büyük hangar modelleri uygulanması da ülkenin gündeminde.
Yıllardır Paris’te yaşayan blogger Ahmet, aşılamanın yavaşlığının Fransa için şaşırtan olmadığını şu sözlerle anlatıyor: “Fransa ve sürat sözcüklerini tıpkı cümle içinde kullanmaya pek alışkın değilim. Burada her şey daima çok yavaş olur. İtimatla olur ancak yavaş olur. Bu nedenle benim aşılamanın süratli ilerleyeceğine dair bir ümidim ve beklentim yok ne yazık ki. Bir halde olur, elbette tamamlanır lakin ben bunun aylar süreceğini düşünüyorum.” Aşı sırasının kendisine ne vakit geleceğini bilmediğini de belirten 48 yaşındaki Ahmet, “Hükümetin duyurusuna nazaran bu yaz tatilinden evvel aşı olmayı isteyen tüm yetişkinlerin aşılanacağı söylendi fakat ben pek hayal kurmak istemiyorum. Noel tatilinden evvel aşılanabilirsek bunu ‘başarı’ olarak göreceğim. Umarım yanılırım ve bu yaza kadar aşı olabilirim” diye konuşuyor. Ülkedeki AstraZeneca tartışmalarına da değinen Ahmet, aşının uygulanmasının kısa müddetliğine de olsa askıya alınmasının büyük bir inanç sorunu yarattığının altını çiziyor.
Fransa’da Ulusal Velodrom aşılama merkezine dönüştürüldü
İTALYA
Covid-19’un hadise sayıları ve can kaybı manasında en ağır etkilediği ülkelerin başında gelen İtalya, Covid-19 aşılarında AB geneliyle birebir düzeyde. Ülkede toplam 9,41 milyon doz aşı uygulandı. İki doz aşısını olanların sayısı 2,97 milyon, nüfusa oranı ise yüzde 4,92 oldu. İtalya’da günde ortalama 200 bin doz aşı uygulanıyor.
İtalya da AstraZeneca aşısının kullanımını askıya alan ülkelerden. Hatta burada bir donanma subayının aşı olduktan sonra hayatını kaybetmesi, iki hekim ile bir hemşire hakkında kasıtsız öldürme suçlamasıyla soruşturma açılmasına neden oldu. Soruşturma kapsamında yüz binlerce doz AstraZeneca aşısına yetkililerce el koyulması zati yavaş ilerleyen süreci daha da yavaşlatırken, insanların aşıya duyduğu güvensizliğin artmasına neden olduğu gerekçesiyle sıhhat vazifelilerinin de reaksiyonlarına yol açtı.
Son olarak 20-21 Mart hafta sonu başşehir Roma yakınlarında AstraZeneca’ya ilişkin bir tesiste bulunan 29 milyon doz aşı, ülkeyi ve AB’yi karıştırdı. Avrupa Kurulu’nun talebi üzerine İtalyan güvenlik güçlerinin yaptığı baskında bulunan aşılar AstraZeneca’nın öteki ülkelere satış emeliyle stok yaptığı kuşkularına neden olurken, şirket yetkilileri aşıların bir kısmının AB ülkelerine bir kısmının da COVAX aracılığıyla fakir ülkelere gönderilecek aşılar olduğunu açıkladı.
İSPANYA
47 milyon nüfusuyla İspanya’da Covid-19’un seyri epeyce dalgalı geçiyor. Geçtiğimiz yaz neredeyse sıfırlanan günlük olay sayıları Şubat 2021’de tepe yaptıktan sonra yine iniş trendine girdi. Bugün ise üçüncü bile değil dördüncü dalga ihtimali konuşuluyor.
Aşı olan şahısların toplam sayısı 7,07 milyonken, iki doz aşısını da olanların sayısı 2,51 milyon yani nüfusun yüzde 5,34’ü oldu. İspanya basınında bilhassa yaşlı nüfusun şimdi gereğince aşılanmamış olmasına dair telaşlar dikkat çekiyor. Ülkedeki toplam sayıları 2,8 milyonu bulan 80 yaş üstü vatandaşların yalnızca yüzde 55’inin aşılanmış olması büyük bir sorun olarak görülüyor. İspanya bu yaş kümesinde yalnızca Pfizer/BioNTech ve Moderna aşılarının kullanılmasına müsaade veriyor.
İspanya da AstraZeneca aşısını kısa müddetliğine askıya alıp sonrasında devam eden ülkelerden biriydi. Sıhhat Bakanlığı’nın bölge bazlı istatistiklerine bakılırsa durdurma kararı kısa müddetli olmakla birlikte aşılama suratında yüzde 25’lik bir gerilemeye neden oldu. AstraZeneca’nın 65 yaş altındaki bireylerde kullanımına yine onay verilmesiyle aşılama suratı da tekrar yükselişe geçti. Hatta AstraZeneca’nın tekrar kullanılmaya başladığı 24 Mart tarihinde günlük 210 bin doz aşı uygulamasıyla aşı kampanyasının rekoru kırıldı. Lakin idari olarak 20 bölgeye bölünmüş olan İspanya’da her bölgenin suratı ve kapasitesi farklı olduğundan ülke genelinde homojen bir dağılımdan bahsetmek kelam konusu değil.
İspanya “arabaya servis” aşılamayla suratını artırmayı hedefliyor
POLONYA
Polonya AB’nin en büyük nüfusa sahip beşinci ülkesi. 38 milyon kişinin yaşadığı Polonya’da kollarla buluşan toplam doz sayısı 5,88 milyonken tüm aşıları tamamlanan kişi sayısı 1,99 milyonda. Bu sayı nüfusa oranlandığında 5,25 bedeli elde ediliyor.
Polonya’ya bugüne kadar Pfizer, Moderna ve AstraZeneca tarafından toplam 6,5 milyon doz aşı gönderilse de Polonya halkı üreticilerin yaşadığı meselelerden en fazla etkilenen ülkelerden biri oldu. Mart ortasında AstraZeneca’nın Polonya’ya göndereceği 550 bin dozluk aşıyı iptal ettiğini açıklamasının akabinde Başbakan Mateusz Morawiecki 24 Mart’ta bir açıklama yaparak dört haftalık müddet zarfında 7 milyon doz aşının da ülkeye gönderileceği muştusunu verdi.
Polonya’nın son periyottaki istatistiklerine bakıldığında aşılamanın süratle ve muvaffakiyetle hayata geçirilmesi gerektiği ortada. Ülkede günlük hadise sayılarındaki artış 30 binleri bulurken bir günde hayatını kaybeden kişi sayısının 575’e ulaştığı günler oldu. Hatta Katolik Kilisesi yetkilileri cemaate bilhassa Paskalya Bayramı sırasında çok kalabalık ayinlere katılmama daveti yaptı.
Öbür yandan Polonyalı bir biyoteknoloji şirketi olan Mabion, ABD’li Novavax’in aşısını ülkedeki tesislerinde üretmek için bir ön muahede imzaladı. Novavax aşısı onaylandığı takdirde Polonya’da gerçekleşecek üretimin tedarik problemini bir nebze olsun ortadan kaldırması bekleniyor. Bunun yanı sıra EMA, Novavax’i onaylarsa Polonya’ya AB kotasından da 8 milyon dozluk bir aşı gönderimi yapılacak.
HOLLANDA
Covid-19’un grafiğinin inişli çıkışlı seyrettiği ülkelerden olan Hollanda’da yazın neredeyse sıfırlanan hadise sayıları eylülden bu yana iki sefer tepe yaptı. Şu anki trend üçüncü bir tepenin de çok yakında olduğunu gösteriyor. Her gün yaklaşık 8 bin yeni hadise açıklanırken büsbütün aşılananların oranı epey düşük: Yalnızca yüzde 3,5. Nüfusu 17 milyondan fazla olan ülkede uygulanan toplam aşı 2,1 milyon doz. İki doz aşısını da olanların sayısı ise 605 bin.
Kan pıhtısına neden olduğu kuşkusuyla AstraZeneca aşısının kullanımını askıya alan ülkelerden biri olan Hollanda’da bu karar aşılama suratını daha da düşürdü. Fakat hükümet aşılamada gaza basmaya kararlı. Sıhhat Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada Nisan ayı ortalarına kadar 4 milyon doz amacı koyuldu. Mart’ın son haftası ve Nisan’ın birinci haftası için toplam 900 bin aşı randevusunun verildiği açıklandı. 1 Temmuz prestijiyle ülkedeki aşı olmak isteyen tüm yetişkinlerin en az 1 doz aşı vurulmuş olacağı belirtiliyor.
Hollandalı yetkililer bir yandan aşı tedariğinin yetersizliğinden bahsederken bir yandan da 170 bin doz Johnson & Johnson ve 425 bin doz AstraZeneca aşısının Mart’ın son haftası ellerinde olacağını öne sürdü. Başka yandan Leiden’da bulunan AstraZeneca üretim tesisine onay verilmesi de hem İngiltere’de hem de AB genelinde heyecanla bekleniyordu. Bu onay geçtiğimiz hafta sonu çıktı. Burada üretilecek aşıların paylaşılması Londra ile Brüksel ortasındaki tansiyonu da düşürebilecek bir faktör olarak görülüyor.
Liege’de #Memepaspaspeur isimli kümenin düzenlediği karantina protestosu
BELÇİKA
11,46 milyonluk nüfusuyla Belçika tıpkı vakitte Avrupa Komitesi’nin merkezine de konut sahipliği yapıyor. Bu yüzden başşehir Brüksel tıpkı vakitte Avrupa Birliği’nin başşehri kabul ediliyor. Belçika’da yazın sıfıra yaklaşan yeni hadise sayıları Ekim sonunda tepe yaptıktan sonra inişe geçmişti. Fakat Mart ayı yeniden yükseliş ayı oldu. Günlük yeni hadise sayıları 5500’ü aşarken aşılananların sayısı 1,73 milyonda. İki doz aşısını olanların sayısı ise 503 bin yani nüfusun yüzde 4,39’u.
Belçikalı yetkililer ülkede Flaman Toplumu Günü olarak kutlanan 11 Temmuz tarihine kadar isteyen tüm yetişkinlerin en azından birinci doz aşılarını olabileceklerini belirtiyor lakin tahliller aşılama şu anki süratle ilerlerse, Belçika’nın yetişkin nüfusunun yüzde 70’inin aşılanmasının 2022’nin temmuz ayını bulabileceğini gösteriyor.
Elinde 570 bin dozdan fazla kullanılmamış aşı bulunan Belçika, AstraZeneca aşısını askıya almadan kullanmaya devam eden az AB ülkelerinden biriydi. Hem bu faktörün, hem de geçtiğimiz hafta aşılama stratejisinde ikinci faza geçilmesinin Belçika’nın ortayı kapatmasına yardımcı olacağı iddia ediliyor. Bugüne kadar yalnızca yaşlı bakım konutlarındaki vatandaşlar ve sıhhat çalışanları aşılanıyordu. Şu an kapsam 75 yaş ve üstü vatandaşlara genişletilmiş durumda. Ondan sonra 65 yaş üstü ile 18 yaşın üzerinde olup kanser üzere önemli hastalığı olanlar ve 45 yaşın üzerinde olup obezite, kronik teneffüs yetmezliği üzere hastalığı olanlar aşılanacak. Haziran ayından itibaren aşı merkezlerinin tüm yetişkinlere açılması ve yaz tatilinden evvel herkesin aşılanması da planın bir sonraki adımı.
Brugge’de yaşayan 41 yaşındaki akademisyen Hareket, “Avrupa genel manada çok yavaş ilerliyor, Belçika daha da yavaştı. Lakin öbür ülkeler AstraZeneca’yı birkaç günlüğüne durdurduğunda Belçika devam etti aşılamaya o ortada biraz yakaladı başka ülkeleri” derken yavaşlığın en büyük nedeninin de aşı stoklarının yetersizliği olduğunu aktarıyor. Yaş kümesi prestijiyle kendi etrafında aşı olmuş kimse bulunmadığını da belirten Aksiyon, “Bize daha sıra verilmedi, muhtemelen yaz sonuna falan lakin sıra gelir” diye konuşuyor.
YUNANİSTAN
Nüfusu yaklaşık 11 milyon olan komşumuz Yunanistan’da uygulanan toplam doz sayısı, 1,6 milyon civarında. İki doz aşısı da tamamlananların sayısı ise 548 bin bile değil. Bu sayıyı ülke nüfusuna oranladığımızda yüzde 5,11 üzere bir oran elde ediliyor. Yunanistan son açıklamalara nazaran günde ortalama 29 bin kişiyi aşılıyor.
Günlük olay sayılarının ve ölümlerin de hala yüksek olduğu Yunanistan, yaz gelip ülke iktisadının bel kemiği olan turizm dönemi açılmadan aşılamada yol kat etmek istiyor. Bunun için AstraZeneca’dan Mart sonunda 500 bin, Nisan’da ise 450 bin doz daha aşı sevkiyatı geleceği açıklandı. Bunun yanında üç aylık mühlet zarfında Pfizer’den 1,1 milyon doz, AstraZeneca’dan ek 450 bin doz, Moderna’dan 100 bin doz ve Johnson & Johnson’dan 1,2 milyon doz aşının daha gönderilmesi bekleniyor.
Sıhhat Bakanlığı’ndan evvelki hafta yapılan açıklamada, Nisan ayında 272 yeni aşılama merkezi açılacağı ve toplam 1073 merkezde aşılama suratının artırılacağı vurgulandı. Nisan amacı de 1,5 milyon doz aşı uygulaması olarak açıklandı. Plana nazaran Mayıs ayında 60 yaş üstü ve kronik hastalığı olan bireylerin değerli bir kısmı aşılanacak. Şu ana kadar sıhhat çalışanları, 75 yaş ve üstü bireyler ve 60-64 yaş kümesi aşılandı. 70-74 yaş kümesinin aşılanması geçtiğimiz hafta başladı. 65-69 yaş kümesi ise Nisan başında aşılanacak.
Atina’da yaşayan Yunan gazeteci Iason, ülkedeki aşılama yavaşlığının Yunan hükümetinin, AB’den talep edilecek aşı ölçüsü konusundaki müzakerelerdeki başarısızlığından kaynaklanıyor olabileceğini düşünüyor. Bunula birlikte, “Sırbistan üzere yapabilir, Rus aşısı alabilirdik” diyen Iason, burada da hükümetin finansman problemlerinin pürüz yaratmış olabileceğini söz ediyor. AstraZeneca aşısının gençler için saklandığının altını çizen Iason’un kendisine aşı sırasının ne vakit geleceğine dair bir fikri yok, lakin 74 yaşındaki annesinin randevusunun bu hafta olduğunu kelamlarına ekliyor.
Yeniden Atina’da yaşayan 35 yaşındaki akademisyen Dilara da AB ile hükümet ortasında yapılan mutabakat kapsamında gereğince aşı alınmamasının Yunanistan’ı geriye düşürdüğünü belirtiyor. Kendisinin ne vakit aşı olacağına dair hiçbir bilgi olmadığını söyleyen Dilara, etrafındaki 70 üstü birden fazla kişinin ise aşılandığını belirtiyor.
Prag yakınlarında bir köyde aşı merkezine dönüştürülmüş bir spor salonu
ÇEKYA
11 milyon nüfuslu Çekya, Şubat ayının sonlarında dünya genelinde kişi başına düşen en yüksek hadise sayılarının olduğu ülkeydi. Prag hükümeti durumla başa çıkabilmek için aşı eforlarını artırdı. Rusya’ya ve Çin’e Sputnik V ve Sinopharma aşılarının alımı için müracaatlar yapıldı. Mart başında Çin’den gelen olumlu karşılık ile, Çekya Sinopharm kullanımını onaylayan Macaristan’dan sonraki ikinci AB ülkesi oldu. Başka yandan Çek yetkililer, AB’ye aşı dağıtım sisteminin gözden geçirilmesi için davette bulunuyordu.
Ülkede şu an uygulanan toplam doz sayısı 1,57 milyon, tüm aşıları tamamlananların sayısı ise 445 binlerde. Nüfusa oranlandığında tüm aşılarını oranlar yüzde 4,18’e denk geliyor.
Başka yandan ülkede bir sipariş krizi yaşanıyor. Geçtiğimiz hafta bir mahallî basın kuruluşunun elde ettiği bir evrak sayesinde, Çekya’nın AB tarafından kendisine ayrılan kotadaki aşıların yalnızca yüzde 81’ini sipariş ettiği ortaya çıktı. Kararı alan devrin Sıhhat Bakanı Roman Prymula’nın üreticilerin başarılı olup olmayacağından emin olmadan vatandaşın vergilerini boşa harcamamak için bu istikamette inisiyatif kullandığı da haberde yer aldı.
Halihazırdaki Sıhhat Bakanı Jan Blatny ise haber üzerine bir açıklama yaparak, kelam konusu kararın kendisinden evvelki iki bakana ilişkin olduğunu ve periyodun aşı stratejisine nazaran alındığını, şu an eldeki aşı ölçüsünün kâfi olduğunu söyledi.
İSVEÇ
10 milyon nüfusa sahip İsveç’te aşılama sayıları ve oranları şöyle: Uygulanan doz sayısı 1,48 milyon, iki doz aşıyı da vurulanların sayısı 448 bin, bu sayının nüfusa oranı ise yüzde 4,38.
Üç aşının da kullanıldığı İsveç, Mart ayının ortasında kan pıhtılaşmasına sebep olduğu gerekçesiyle AstraZeneca aşısının kullanımını durduran ülkelerden biri olmuştu. Birçok ülke bu karardan yaklaşık 1 haftada dönerken İsveç test mühletini uzattı. Geçtiğimiz hafta aşının 65 yaş üzerinde kullanımına onay geldi lakin süreç uzadıkça genç nüfusun aşıya dair gönülsüzlüğünün de arttığı ülke basınında yer alan haberler ortasında.
Buna rağmen İsveç’in aşı gereksinimi da gün geçtikçe büyüyor. Çünkü ülkede Covid-19 olaylarının sayısı bir haftada yüzde 13 arttı. Can kaybı da yükseliyor. Bugüne kadar Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 13 bini geçti. Bu durumla başa çıkmaya çalışan hükümetin getirdiği kısıtlamalar da İsveçlilerin reaksiyonuyla karşılanıyor. Stockholm, Malmö, Göteborg üzere kentlerde protestolar düzenleniyor.
İsveç pandeminin en başında da kapanma tedbirlerini reddetmiş, bütün dünyanın karantinaya girdi bir periyotta hayatlarına olduğu üzere devam eden İsveçlilerin manzaraları günlerce dünya basınında gündem olmuştu.
BULGARİSTAN
Bir öbür komşumuz Bulgaristan da aşı konusunda hayli zorlanan AB ülkelerinden. Hatta birlik geneline bakıldığında en düşük aşılama oranı Bulgaristan’da. 7 milyonluk nüfusa sahip ülkede uygulanan toplam doz sayısı 437 bin. Her iki dozunu da alanların sayısı ise 88 bin, yani yüzde 1,26. Pfizer/BioNTech ve Moderna’dan çok daha fazla ölçüde AstraZeneca siparişi veren ve uzun bir müddet boyunca yalnızca bu aşıyı kullanan Bulgaristan, pıhtılaşma meseleleri nedeniyle aşının uygulanmasını evvel askıya alıp birkaç gün sonra tekrar uygulamaya koyan ülkelerden biriydi.
Aşılama kelam konusu olduğunda Bulgaristan’ın iki özel durumu var. Bunlardan bir tanesi 4 Nisan tarihinde yapılacak genel seçimler. Yetkililer seçimlerde vazife yapacak şahısların öncelikli olarak ve Pfizer/BionTech ya da Moderna aşılarıyla aşılandığını duyurdu. Daha sonra Bulgaristan hükümeti bir karar daha alarak, aşıya yönelik yüzde 52’ye varan aykırılığı kırma gayesiyle birçok ülkede uygulanan yaş, kronik hastalık vb. öncelikler listesini uygulamadan kaldırıp isteyen herkesin aşı olabileceğini açıkladı. Bu küme için de AstraZeneca aşısı kullanılıyor.
Danimarka Başbakanı Frederiksen ve Avrupa Komitesi Lideri von der Leyen
DANİMARKA
5,8 milyonluk Danimarka, oransal olarak öteki AB ülkelerinden daha iyi bir noktada. Ülkede 1,05 milyon doz aşı uygulanırken 365 bin kişi iki doz aşıyı birden oldu. Bu sayı nüfusun geneline oranlandığında yüzde 6,28 sonucu elde ediliyor. Öbür yandan ülkede Aralık ayında tepe yapan sonrasında epey aşağı inen olay sayıları Mart başından itibaren tekrar yükselmeye başladı.
Bunlar olurken Danimarka AstraZeneca aşısını kan pıhtılaşması gerekçesiyle birinci askıya alan ülkelerden biri oldu. Dahası ülkede aşı olan iki kişinin beyin kanaması geçirmesi, bunlardan birinin de hayatını kaybetmesi üzerine AstraZeneca aşısıyla ilgili testlerin sürmesi kararı alındı. Son olarak geçtiğimiz hafta perşembe günü Danimarka AstraZeneca’nın deneme müddetinin 3 hafta daha uzatıldığını duyurdu.
Öte yandan Danimarka AB’nin aşı programını en sert lisanla eleştiren ülkelerden biri. Dahası Kopenhag idaresi kendi başının dermanına bakmak için adımlar da atıyor. Avusturya ve İsrail’le bir işbirliği içine giren Danimarka, koronavirüs mutasyonlarına karşı tesirli ikinci kuşak aşıların üretimi için çalışmalara başladı.
İşbirliğinin açıklanmasının akabinde gazetecilere bir açıklama yapan Başbakan Mette Frederiksen, “AB’nin programının tek başına ayakta kalabileceğini düşünmüyorum zira kapasiteyi artırmamız gerek. Bu nedenle İsrail’le bir paydaşlık başlattığımız için çok şanslıyız” derken, ülkesinin aşı alımında tek başına hareket edebileceğinin de sinyalini verdi. Lakin bu üç ülkenin de aşı üretim potansiyelinin olmaması akıllarda kelam konusu işbirliğinin uygulanabilirliğine dair soru işaretleri yaratıyor.
FİNLANDİYA
5,5 milyon nüfuslu Finlandiya aşı konusunda AB’nin öteki birçok ülkesinin de gerisinde. Ülkede toplam 921 bin doz aşı uygulandı. Her iki dozunu da vurulanların sayısı ise 88 bin 500 yani yalnızca yüzde 1,60.
Ülkede Pfizer/BioNTech aşısı Comirnaty ismiyle uygulanıyor. Onun yanında Moderna, AstraZeneca ve Johnson & Johnson aşılarının uygulanmasına da Finlandiya onay verdi. Bu dört şirketin yanı sıra şimdi araştırma evresindeki aşılarla birlikte Finlandiya’nın 20 milyon dozdan fazla aşı siparişi bulunuyor. Bununla birlikte kan pıhtısı olaylarının görülmesiyle AstraZeneca’nın kullanımını askıya alan ülkelerden biri de Finlandiya oldu.
Aşı uygulamasının ivedilikle hızlanması gerekiyor zira Finlandiya’da olay ve can kaybı sayıları 2021’in birinci günlerinden itibaren süratle tırmanıyor. Hatta hadise sayılarının pandeminin başından bu yana en yüksek düzeye ulaşmasıyla birinci defa karantina tedbirleri alınması gündeme geldi. Başşehir Helsinki dahil 5 kenti kapsayacak tedbirler parlamentoda oya sunulacak ve bir anayasa hukuku komitesinin kontrolünden geçecek. Ondan evvel restoranlar ve orta okullarda kapanma kararı alınması protestolara neden olmuştu.
Dublin’den bir aşı ve karantina protestosu
İRLANDA
4,9 milyon nüfuslu İrlanda, Covid-19’u nispeten hafif geçiren ülkelerden oldu. Ocak ayında yaşanan kısa müddetli tepenin dışında İrlanda’da günlük yeni olay sayıları şu an 500’lerde seyrediyor. Ülkede uygulanan toplam aşı ölçüsü 760 bin doz. İki doz aşısını olanların sayısı ise 211 bin yani yüzde 4,31.
İrlanda da bir yandan AstraZeneca aşılarının kullanımını askıya alıp bir yandan da şirkete daha fazla aşı tedariği için baskı yapan ülkelerden. İrlanda’nın AstraZeneca’dan alması beklenen 827 bin dozun şimdi yalnızca 228 bini ülkeye ulaştı. Son olarak Pfizer 46 bin 500 dozluk bir partiyi İrlanda’ya gönderirken AstraZeneca’dan yapılan açıklamada da ülkeye birkaç hafta içinde “büyük hacimde” aşı teslimatı yapılabileceği bildirildi. Ülkede 85 yaş üstü bakım meskeni sakinleri ve başka vatandaşlar öncelikli olarak aşılandı.
Lakin 97 yaşındaki Marie Brennan ve ismi açıklanmayan 105 yaşındaki bir bayanın aylardır aşı olmayı beklemesi üzere haberler ülke basınında dikkat çekiyor. Öteki yandan aşı ve karantina aykırıları da bilhassa başşehir Dublin’de hükümeti protestolarını sürdürüyor.
MALTA
515 bin kişinin yaşadığı Malta, AB’nin en küçük ülkesi. Yeni olay sayılarının Mart ortasında tepe yaptığı Malta şu an bir iyileşme trendinde. Aşılar kelam konusu olduğunda ise küçük nüfusunun da katkısıyla AB’de birinci sırada yer alıyor. 177 bin doz aşının uygulandığı ülkede, 50 bin 500 bin kişi iki doz aşıyı da oldu. Bu sayının nüfusa oranı yüzde 10,06.
Adada Pfizer/BioNTech, Moderna ve AstraZeneca aşılarının üçü de kullanılıyor. Maltalılar bir yandan Nisan ayında gelecek tek dozluk Johnson & Johnson aşılarını beklerken bir yandan da muhtaçlıklarının üzerinde aşı sipariş edip stok yaptıkları için tenkitlerin amacı oluyor. Bu tenkitlerin sonuncusu Avusturya Şansölyesi Sebastian Kurz’dan geldi. Öbür yandan Malta kamuoyu, fakir ülkelerin de aşılara ulaşabilmesi ismine patent haklarından feragat edilip edilmemesini tartışıyor.
Son olarak iki doz aşısını da olmuş 6 kişinin Covid-19’dan hayatını kaybetmesi de Malta kamuoyunda aşıların aktifliğiyle ilgili tartışmalara yol açtı.
Bilgiler: Our World in Veri ve Avrupa Hastalık Tedbire ve Denetim Merkezi
Katkıda bulunanlar: Sedef Batı ve İsmail Sarı
Hürriyet
