Muğla dendiğinde akla çabucak Bodrum, Marmaris, Dalyan, Datça, Köyceğiz ve Fethiye üzere tatil cennetleri geliyor. Dağla denizi, tarihle lokal zenginlikleri birleştiren yörelerin doğal cazibesini taşıyan bu yerler, her yıl dünyanın dört bir yanından yüz binlerce hatta milyonlarca yerli ve yabancı turisti çekiyor. Fakat nedense küçük, sempatik ve kendi halindeki eski Muğla, birçok vakit göz arkası ediliyor. Meğer Ege’ye has karakteriyle Anadolu kentlerinin nostaljik bir örneğini temsil eden Muğla’nın kalbinde bir hazine gizli: Saburhane Mahallesi ya da bir öbür sözle ‘eski Muğla’. Kentin doğusunda, Asar Dağı’nın hafif eğimli eteklerine dağılmış küp şekerleri anımsatan beyaz badanalı konutlarıyla bu dünya hoşu mahalle, Muğla’nın belleğinde bir vakit seyahatine çıkmak için biçilmiş kaftan. Bu nedenle de ziyadesiyle görülmeye, keşfedilmeye kıymet.
Çok kültürlü geçmiş
Muğla ve etrafındaki en eski hayat izleri, MÖ 3000’lere dek uzanıyor. Geçmişte Karia uygarlığının kıymetli bir modülünü oluşturan yöre, Yunan anakarası ve Ege adaları ile Anadolu ortasında sayısız göçe sahne olmuş. Tarih boyunca çok farklı halkları Karia ismi altında birebir potada eriten bölge, Osmanlı devrinde de çokkültürlü kimliğini korumuş. Türk ve Rum mahalleleri asırlar uzunluğu yan yana, iç içe barış içinde hayatını sürdürmüş. Saburhane Mahallesi de Müslüman ve Hıristiyan ahalisiyle birlikte farklı kültürlerin zenginleştirdiği yerlerden olmuş. 1923’teki Mübadele sonrası gayrimüslim ahalisine veda etmek zorunda kalan mahalle, Yunanistan’dan gelen Türk göçmenlere kucak açmış. Saburhane’nin yeni sakinleri, eski zanaatlara sahip çıkmış. Değirmencilik, semercilik, kireççilik, fırıncılık, terzilik, yorgancılık ve ahşap ustalığı yeni ellerde, tekrar bedel kazanmış. Günümüzde bu mesleklerin birçok kaybolmuş ya da kaybolmaya yüz tutmuşsa da yaşatılanları da yok değil. Öte yandan Saburhane’nin hâlâ eski günlerdeki küçük bir Ege kasabası havasını koruyor olması mucize üzere…
Gaudi’ye selam
Bir vakitler Saburhane’nin ortasından geçerek mahalleye hayat veren Kara Muğla Deresi’nin yerinde artık yeller esiyor. Yaz aylarında büsbütün kuruyup yok olan derenin yaydığı serinliğe şahit olamasam bile, su yatağını takip ederek Saburhane Meydanı’na ulaşıyorum. Çocukluğumuzda kalmış bir kasaba fotoğrafını çağrıştıran meydanın en hoş süsü, dağın yamaçlarını süsleyen Saburhane meskenleri…
Fotoğrafı tamamlayan tek tük kavak ağaçlarıyla; kahvehaneleri, berberleri, eskicileri ve bakkal dükkânlarıyla; şimdilerde orta sokaklara sığınmış meslek erbabının yerleriyle Saburhane Meydanı, hâlâ bu tarihi mahallenin can damarı. Asırlara meydan okuyan hayat izleriyle dolu ahşap kapıları, hâlâ zarafetini hissettiren saçak bezemeleri, kim bilir üst üste kaç kat atılmış kireç boyalı bembeyaz meskenleri keşfetmek için yapılabilecek en iyi şey sokak ortalarına dalmak. Mahallenin bir-iki katlı konutlarına bakarken birinci dikkatinizi çekecek ayrıntı, iç yerlerin, pervazların, merdivenlerin, avluların ve bahçe duvarlarının eskiliği kadar, itinayla yapılmış boyası olacak. Beyaz gövdeli, kırmızı kiremit çatılı meskenlerin en hoş süsü Muğla’ya has bacalar. Anadolu’da benzerine hiçbir yerde rastlanmayan bu bacalar, bir sanatçı titizliğiyle Saburhane konutlarına yerleştirilerek Barselona’yı zenginleştiren Gaudi mimarisine mütevazı bir selam çakıyor.
Çarşı pazar halleri
Saburhane’nin sürprizli sokaklarına gerçek yol alırken etnografya müzesini andıran dükkânlar ve konutlar, fotoğraf meraklıları için cennetten farksız. Sinemasal imgelerle dolu yarım saatlik doyurucu bir yürüyüşten sonra, oksijen yüklü hava ve etrafınızı saran hoşluklar sizi acıktırırsa yokuş aşağı yollanıp bir solukta Tarihi Muğla Çarşısı’yla buluşabilirsiniz. Çarşıda terziler, giyim mağazaları, helvacılar, gazozcular, dondurmacılar ve köfteciler ortasında gezinirken, esnaf lokantalarına kesinlikle rastlayacaksınız. Ekseriyetle pazar günleri kapalı olan lokantalar, en varlıklı yemek çeşitlerini perşembe günleri sunuyor. Zira o gün Muğla’da pazar kuruluyor.
Yaklaşık 30 yıldır kurulan bu açık hava pazarı, zerzevat, meyve ve otların çeşitliliğinin yanı sıra renkli imajlarıyla de yörenin ilgi odağı. Kentin tam göbeğinde, civar köylerden gelenler eserlerini satıyor. Marmaris ve Bodrum başta olmak üzere civardaki yerleşimlerden gelen turistler, bu pazarı kaçırmıyor. Burada mevsiminde Muğla’ya has Beylerce üzümü, yayla kavunu ve mor domates de var. Taze Ege otları, dağ mantarları, bergamot, bal, badem, biber, yeşil zeytin, zeytinyağı, keçi sütü ve testi peyniri ilgi gören eserlerden…
Hürriyet
