Afganistan’da varlıklı ailelerden hükümet yetkililerine kadar birçok kişi, seyahat etmek için geçersiz Covid testleri ediniyor.
Afganistan Sivil Havacılık Yönetimi yöneticisi Mohammad Qasim Wafayeezada, geçtiğimiz yılın Ekim ayında kelam konusu olayların ortaya çıkmaya başladığını anlatıyor:
“Başlangıçta her uçakta 10-20 kişinin düzmece Covid test sonuçları taşıdığını kestirim ediyorduk. Daha sonradan durum berbatlaştı ve bu sayı 50’ye kadar çıktı. Bu bireyler gittikleri yerlerde teste tabi tutulduğunda müspet sonuçlar karşılarına çıkıyor.”
Birleşik Arap Emirlikleri, ülkeye giriş yapacak yolculardan negatif PCR testi istiyor. Ülkeye girişte 53 ülkenin vatandaşlarından test sonucu bildirmesi isteniyor.
Afganistan bu ülkelerden biri. Birleşik Arap Emirlikleri, bu ülkeden gelen yolcuların bir kısmının geçersiz test sonucu taşıdığını tespit etti. Lakin kimi yolcular, ellerindeki sonucun uydurma olduğunu bilmediğini savundu.
Afganistan’ın başşehri Kabil’de tüccarlık yapan Yasin, Dubai’ye yapacağı seyahatten evvel muteber bulduğu bir kliniğe giderek değerli bir Covid-19 testi satın aldı.
Yasin, “Testim negatif çıktığı için çok memnundum, içim rahat halde havaalanına gittim. Kabil’deki havaalanında testi kabul ettiler fakat Dubai’ye geldiğimde yaptıkları ikinci testte sonuç müspet çıktı” diye anlatıyor.
Yasin karantinaya alındı ve seyahati uydurma test yüzünden mahvoldu. Gittiği kliniğin uydurma test sonucu verdiğini bilmediğinde ısrarcı.
Afgan yetkili Qasim Wafayeezada, düzmece test sonuçları verdiğinden kuşku duyulan beş özel hastanenin belirlendiğini aktarıyor. Afgan hükümeti düzmece Covid testlerinden kaynaklı problemden, hem tıp merkezlerini hem de yolcuları sorumlu tutuyor.
Afganistan Devlet Lideri Yardımcısı Amrullah Saleh, Facebook hesabında özel laboratuvarların geçersiz test sonuçları verdiğini duyurdu. Saleh, Afganistan’ın sıhhat standartları konusundaki prestijinin zedelendiğini belirterek, bu laboratuvarları açığa çıkarmak için kapalı görevlilerin faaliyet yürüttüğü ihtarında bulundu.
Hükümet birçok özel test merkezinin lisansını iptal etti ve Kabil havalimanının sırf 25 laboratuvarın vereceği sonuçları kabul edeceğini duyurdu.
Lakin sorun tahlilsiz kaldı. Bir laboratuvar teknisyeni, Afgan yetkililerin ve birtakım milletvekillerinin, laboratuvara hiç uğramadan Covid test sonucu edindiklerini ve bu sonuçları pasaportlarına işlettiklerini anlattı:
“Laboratuvarlar bunu çoklukla para için yapıyor. Bazen de nüfuz sahibi şahısları mutlu etmek istiyorlar.”
İsmini zımnî tutmak isteyen bir laboratuvar çalışanı, BBC’ye konuşarak geçersiz test sonuçlarının nasıl üretildiğini anlattı.
“Bazı büyük kliniklerin şubeleri, test için kişinin boğazından ve burnundan numune almak yerine, su ile test yapıyor ve merkezdeki test sonucunun negatif gelmesini sağlıyor.”
BBC, laboratuvar, eczane ve hatta fotokopicilerden geçersiz PCR testi sonucu alan şahıslarla görüştü. Bu şahıslar hiçbir numune vermeden ve yaklaşık 3 dolar üzere bir fiyat ödeyerek bu test sonuçlarını edinmişler. Özel laboratuvarlardaki gerçek testlerin ise ortalama 65 dolar meblağında olduğu biliniyor.
Uydurma Covid testi sorunu Afganistan dışında da epey yaygın. Memleketler arası Hava Nakliyeciliği Birliği (IATA), Brezilya, Bangladeş ve Fransa’da gibisi olayların görüldüğünü belirtiyor.
İngiltere’de de bir yolcunun geçersiz evrak hazırlayarak negatif test sonucu elde ettiği tespit edilmişti.
Danimarka, 22 Ocak’tan itibaren 5 günlüğüne Dubai’den yapılacak uçuşları ‘Covid testlerinin güvenilirliğine yönelik şüpheler’ nedeniyle askıya aldı.
Fransız yetkililer de Paris Charles de Gaulle Havalimanı’nda yaklaşık 200 geçersiz test bulundurduğu belirlenen yedi kişiyi yakaladı.
İran’da ise hükümet kimi test merkezlerini uydurma doküman düzenledikleri gerekçesiyle kapattı.
Pakistan ve Kenya’da da misal hadiselerin ortaya çıktığı basına yansıdı.
IATA, sorunun kaynağındaki faktörlerden birinin, basılı dokümanlarda çarçabuk sahtecilik yapılabilmesi olduğunu düşünüyor. Dokümanlar farklı lisanlarda ve çeşitli formatlarda olduğundan denetlenmesi zorlaşıyor.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) ise sorunun tahlili için dijital aşı sertifikası üzere projeler üzerinde çalışıyor fakat kelam konusu uygulamanın etik ve yasal açıdan şimdi kat etmesi gereken çok yolu var.
IATA da yolcuların cep telefonlarına yükleyecekleri bir “Geçiş Kartı” uygulamasıyla ilgili olarak hükümetlerle görüş alışverişi içerisinde.
Hürriyet
