Afyonkarahisar’da 1900’lü yılların başında ve daha evvelce yapılan tarihi konaklar, konutlar ve mescitlerin büyük kısmı 1902 yılının Ağustos ayında çıkan ve 2 günden fazla süren büyük Afyonkarahisar yangınından etkilendi. 1200 civarında yapının etkilendiği yangından sonra 1907 yılına kadar mahalleler tekrar yapılandı. Çavuşbaş semti olarak bilinen ‘Akmescit’ ve ‘Tacıahmet’ mahallelerini oluşturan konaklardan bugüne kadar ayakta kalan ve onarım görmesi gereken 500 yapı belirlenirken, bunlardan 368’inin Kültür ve Turizm Bakanlığı, Afyonkarahisar Belediyesi ve Afyonkarahisar Vilayet Özel Yönetimi’nin takviyeleriyle onarımına başlandı. Nisan 2017’de başlanan çalışmalarda konaklardan 126’sının onarımı tamamlandı.
Tarihi konaklar, konutlar ve mescitler hakkında bilgi veren lokal araştırmacı- muharrir ve Afyonkarahisar Mevlevihane Sorumlusu Hasan Özpınar, “Afyonkarahisar’da bulunan konaklar yahut klasik Türk mimarisine sahip meskenler ülkemizin çabucak hemen önde gelen vilayetlerinden birisi olarak bizi işaret ediyor. Afyonkarahisar bu bahiste şanslı zira erken devirde müdafaa altına alınmış. 1980’li yılların başlarında sit yani korunması gerekli tescilli kültür varlığı olarak duyuru edilmiş. İlimiz yaklaşık 500 civarında tescilli meskene sahip. Bu konutlar baktığımızda tabi özellikle 1902 yılının ağustos ayında yani 118 yıl evvel çıkan büyük bir yangında bu gördüğümüz kısımlar, mahalleler külliyen yanmış. 2 günü aşan büyük bir yangın, tarihte de ‘büyük Afyonkarahisar yangını’ olarak geçer ve 1200 civarında tarihi yapıyı, konağı etkilemiş” dedi.
‘YANGINDAN SONRA MAHALLELER TEKRAR PLANLANMIŞ’
Yangının akabinde mahallede bulunan cadde, sokak ve yapıların yine planlandığına dikkat çeken Özpınar, şunları söyledi: “Sonrasına baktığımızda 1906- 1907 yılına kadar müddet içinde bu mahalleler yine planlanmış. Bugünkü gördüğümüz sokak sistemleri, birbirini dik kesen sokaklar, caddeler, birbirini kesmeyen konutlar, çabucak hemen hepsi birbirinden değişik konaklar Afyonkarahisar’ın bir yüz akı. Bugün de baktığınızda kentin tarihi yüzünü bu sokaklarda görmek mümkün. Afyonkarahisar’ın tarihi konakları çoklukla 2, nadiren de olsa 3 katlı meskenlerden oluşuyor. Konutların ortak özelliği kimilerinin birinci katları taş yapı, üzerine çıktıkça kerpiç bağdadi, tekrar ahşap hatıllarla desteklenmiş meskenleri görüyoruz. Bu meskenler tabi yaklaşık 118 yıllık bir vakit dilimi içinde bugün de hala varlığını koruyor. Ne memnun ki geçen yıllarda Afyonkarahisar Vilayet Özel Yönetimi, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Afyonkarahisar Belediyemizin takviyeleriyle onarımı yapılıyor. Günümüzde de tekrar bu onarımların artarak devam edeceğini görüyoruz. Bu semtler Afyonkarahisar Kalesi ile Hıdır dediğimiz bir zirvenin yamaçlarında Afyonkarahisar’ın tarihi yüz akı. Bu sokaklarda yaklaşık 31 sokakta pek çok tescilli ve tescilsiz, aslına bakarsak bize nazaran hepsi tescile kıymet, pek çok yapıyı görmek mümkün. Yeniden bu semtlerde 30’un üzerinde tarihi camimiz var. Mevlevihane’den tutun da bugün 750 yıldır ayakta duran Ulu Cami’ye varıncaya kadar. Birbirinden farklı mimariye sahip, dini, sivil, mimari örneği yapılar yerli yabancı tüm turistleri bu kente çekmek için kıymetli bir sebep.”
‘DESTEK VERİLMESİ BİZLER İÇİN SEVİNDİRİCİ’
Meskenlerin restorasyonunun maliyetli olduğunu ve bu maliyeti sahiplerinin kaldıramayacağını vurgulayan Hasan Özpınar, “Yaklaşık 31 sokakta 500’e yakın tescilli korunması gerekli kültür varlığı sayılan meskenlerimiz var ve bu konutlarımızın büyük bir kısmı restore edildi. Kalan kısmın da yeniden önümüzdeki günlerde ve yıllarda restore edileceğini sevinerek öğrendik. Bunlar tabi ecdat yadigarı. Daha sonraki gelecek kuşaklara aktarılması için kesinlikle ve kesinlikle bakımları yapılması gerekiyor. Bugün içinde baktığımız vakit çoklukla bu konutlarda ikamet eden mesken sahiplerinin dar gelirli beşerler olduğunu biliyoruz. Bu konutların onarımı zahmetli ve masraflı işler ve haliyle buralarda yaşayan insanların bunu kaldırma imkanları, bu bedeli, bu maddi külfeti karşılama imkanları çok kısıtlı. Bu sebepten de devletimizin bu formda takviye vermesi de Afyonkarahisar’da yaşayan ve Afyonkarahisar tarihini araştıran bizler için de sevindirici birer gelişme” diye konuştu.
Hürriyet