AB’nin ortak bir sıhhat siyaseti olmaması ve sıhhat alanının üyelerin kendi yetkisinde olması sebebiyle AB, salgınla gayrette sınıfta kalırken; AB kurumlarının önemli krizlerin tahlilinde faal olamadıkları bir sefer daha görüldü.
Salgına hazırlıksız yakalanan üye ülkeler ulusal çıkarlarını, Birliğin çıkarları önüne koyarak tek taraflı hareket etme yolunu seçerken, salgından en çok etkilenen ülkelerin başında gelen İtalya’nın yardım davetlerinin karşılıksız kalması, Birliğin dayanışma ruhunun çökmesi olarak değerlendirildi.
Üye ülkelerin salgının ortaya çıkardığı krizde süratli ve aktif bir düzenek oluşturamaması, AB’nin geleceğine dair olumsuz senaryolar yazılmasına yol açarken; devletlerin sorunun büyüklüğünü çok geç algılaması da kaosa neden oldu.
Ülkelerin panik halinde hudutlarını kapatmaları, Schengen bölgesi içinde hudut denetimlerine başlamaları ve farklı tecrit siyasetleri uygulamaları, “Birlik içinde ortak hareket etme” unsurunun ortadan kalktığını gösterdi.
İTALYA’NIN YARDIM DAVETİ KARŞILIKSIZ KALDI
Salgının birinci aylarında Kovid-19’un en sert vurduğu AB üyesi İtalya, Birliğin öbür üyelerinden yardım talep ederken, AB içinde dayanışma olmamasını açık bir biçimde eleştirdi.
Başta Fransa ve Almanya olmak üzere birçok AB ülkesi, salgının birinci periyodunda tıbbi materyallerin ihracatını yasaklarken, kendi kederine düşen başka üye ülkelerden de yardım gelmedi. O devirde İtalya’ya birinci yardım eli uzatan ülke, dünyanın öteki ucundaki Çin oldu.
Sıhhat sisteminin de yetersizliğiyle çok sayıda kişinin Kovid-19 nedeniyle öldüğü İtalya’nın tek başına bırakılması, Birliğin dayanışma siyasetine yönelik berbat bir sinyal olarak değerlendirilirken; AB’nin görüş alışverişlerinde öteye gidip süratli ve somut adımlar atması gerektiği tabir edildi.
SCHENGEN “FİİLEN” ASKIYA ALINDI
Salgının birinci devirlerinde birçok toplantı yapan ve önlem davetlerini yineleyen AB Komitesi, üye ülkelerden iç sonlarını kapatmamalarını ve hudut denetimleri uygulamamalarını istese de, birkaç ülke hariç tüm üyeler hudutlarını büsbütün kapatma ya da iç hudut denetimleri yoluna gitti. Böylelikle hür deveranı öngören Schengen de fiilen askıya alınmış oldu.
Tek başına hareket edip, iç hudut denetimlerine birinci başlayan ülkelerden Avusturya’nın Başbakanı Sebastian Kurz, Avrupa’da dayanışmanın işlemediğini belirterek, bunun gelecekte önemli tartışmalara sebep olacağını söyledi.
Çekya Başbakanı Andrej Babis de Brüksel’in “tavsiye vermesini” beklemek zorunda olmadıklarını tabir ederek, Avrupa’nın bu devirde yaklaşımlarını koordine edemediğini savundu.
Virüsü başta gereğince ciddiye almayan ve salgın geldiğinde dayanışma prensibini rafa kaldıran AB’nin geleceği, geniş kitlelerinin yanı sıra kendi üyelerince de sorgulanır oldu.
İtalya Başbakanı Giuseppe Conte, “AB’nin 2. Dünya Savaşı’ndan sonra karşılaştığı en büyük sınamayla ya başa çıkacağını ya da tarih olacağını” söylerken, Almanya Başbakanı Angela Merkel de “salgını, AB’nin kuruluşundan beri karşılaştığı en büyük sınama” olarak nitelendirdi.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise AB’nin, İtalya üzere ülkelere gerekli yardımı sağlamaması durumunda “siyasi bir proje olarak çöküşle karşılaşacağını” savundu.
BÜTÇE VE KURTARMA PROGRAMI KRİZİ
Üye ülkeler, salgının neden olduğu ekonomik zahmetlerden kurtulma noktasında da ortak bir tavır sergileyemedi.
Salgının birinci periyodunda, üyeler ortasında kamu borcuna sahip ülkeler ile kamu finansmanı daha sağlam ülkeler ortasında ekonomik önlemlerde uzlaşı sağlanamadı.
Fransa, İtalya ve İspanya üzere salgının daha ağır hissedildiği üyeler, krizin ekonomik sonuçlarına yönelik ortak adımlar atılmasını ve sıhhat sistemlerine gerekli yatırımları yapmak, ekonomilerini krizden korumak için piyasalardan fon toplamak üzere “ortak borç mekanizması” üzere bir yapı kurulmasını talep etti.
Ortak borçlanma sistemi fikrine Almanya, Hollanda, Avusturya ve Finlandiya’nın başı çektiği kimi ülkeler sıcak bakmadı.
AB Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, o devirde yaptığı açıklamada, Avrupa’nın bilinmeyen bir düşman ve gibisi görülmemiş bir krizle karşı karşıya kaldığını, üye ülkelerin ekonomik krizden çıkmaları için daha fazla para ayrılması gerektiğini belirterek, “AB bütçesinin krize uygun olarak şekillendirilmesi” davetinde bulundu.
AB kurumları, salgının başladığı devirde aylar sonra toplanıp salgın nedeniyle ekonomileri önemli manada küçülen üyelere dayanak için kurtarma fonu hazırladı.
Buna ek olarak 2021-2027 bütçesiyle ortaya 1,8 trilyon avro üzere büyük bir bütçe ortaya çıkınca, bu büyüklükteki mali kaynağın onaylanması ve dağıtımı da yeni krizin habercisi oldu.
Kovid-19’un ekonomik tesirlerine karşı hazırlanan kurtarma programının da eklenmesiyle ortaya çıkan bütçenin boyutu, harcama alanları ve hibe oranları uzun müddet gündemde kaldı.
Temmuz 2020’de yapılan ve Birlik tarihinin “en uzun Başkanlar Zirvesi” olan tepede, günler süren müzakereler sonunda başkanlar muahedeyi başarsa da daha sonra bu fonların kullanımının yeni bir sistemle hukukun üstünlüğü koşuluna bağlanması öbür bir kriz doğurdu.
Polonya ile Macaristan, oy birliği gerektiren bütçe ve kurtarma programını uzun mühlet veto etti. Periyot Lideri Almanya’nın yürüttüğü müzakereler sayesinde uzlaşıldı ve Aralık 2020’de gereken oy birliği sağlandı.
AŞI TEMİNİ KONUSUNDA MACARİSTAN, AB’Yİ ELEŞTİRDİ
Yaz aylarında aşı çalışmalarının ilerlemesiyle AB harekete geçti ve Komite, aşı geliştiren firmalarla mutabakatlar yapmaya başladı.
Kurul, 2020 sonuna kadar 6 firmayla 2 milyar doz aşı alımı için mutabakat imzaladı.
Avrupa İlaç Ajansının (EMA) 21 Aralık 2020’de Kovid-19 aşısının kullanımına onay vermesinin akabinde 26 Aralık’ta tüm üye ülkelere, BioNTech-Pfizer tarafından geliştirilen aşıların teslimatı yapıldı. AB genelinde yaygın aşılama çalışmaları sonraki gün başladı.
AB, EMA’nın Amerikan ilaç firması Moderna’nın aşısı için verdiği tavsiye kararını 6 Ocak’ta onaylarken, Moderna’nın aşısı Birlik içinde onay verilen ikinci aşı oldu.
Aralık 2020 sonunda Rus aşısının birinci 6 bin dozunun ulaştığı üye ülkelerden Macaristan, aşı temini konusunda AB’nin kusur yaptığını öne sürdü.
Macaristan Dışişleri ve Dış Ticaret Bakan Yardımcısı Tamas Menczer, AB’nin ABD, İngiltere ve İsrail’e nazaran geri kaldığını belirterek, “Brüksel’in mutabakat konusunda geç kaldığı ve berbat bir muahede imzaladığı görülüyor. Bundan ötürü artık daha fazla aşı alamıyoruz.” dedi.
Macaristan’ın hem Çin hem de Rusya ile aşı konusunda iş birliğini sürdürdüğünü kaydeden Menczer, Macaristan’a süratli şeklide tesirli aşıyı getirmek için Doğu-Batı ayrımı yapmadan çalışmalara devam ettiklerini söyledi.
ÜYELER, BİRLİK RUHUNDAN UZAKLAŞIYOR
Kovid-19 salgını, AB üyesi ülkelerin kriz durumunda birlik ruhundan uzaklaştığını gösterdi.
Salgının Avrupa’da yayılmaya başlamasıyla üyelerin ulusal çıkarlarını ön planda tutup, birbirlerine sonlarını kapatmaları, tıbbi materyal ihracatını yasaklamaları, diğer ülkelerin ya da bölgelerin maskelerine el koymaları, yardım davetlerine karşılık vermemeleri birlik ve dayanışma ruhundan uzaklaşıldığı tenkitlerine neden oldu.
Birinci dalganın akabinde yetkililer, AB’nin tekrar birlik ve dayanışma ruhunu yakaladığını söz etti. Buna karşın bilhassa üyelerin ekonomilerinde yaşanan krizlerin akabinde her vakit ekonomik manada güçlü bir oluşum olmakla ön plana çıkan AB’nin salgından güçlenerek mi çıkacağı yoksa tesirini mi yitireceği tartışılmaya devam etti.
Dünya iktisadının en değerli merkezlerinden biri olan AB de salgın münasebetiyle değerli bir imtihanla karşı karşıya kalırken, uzmanlar artık hiçbir şeyin eskisi üzere olmayacağını ve global sistemin radikal biçimde değişeceğini söz ediyor.
Hürriyet
