AB’YLE 15 TEMMUZ TRAVMASI SÜRÜYOR
Inanç ÖZALP / BRÜKSEL
15 Temmuz gecesi AB kurumlarının önderleri Asya-Avrupa Içtiması (ASEM) için Moğolistan’daydı. Hadiseye ait Ankara’dan detaylı haber alınır alınmaz ortak açıklama yapılarak “AB, devletin demokratik yollarla seçilmiş hükümetini, kurumlarını ve hukukun üstünlüğünü desteklemektedir” dendi. Net kınamaysa üç gün sonra geldi. Ankara’nın beklediği seviyede net bir kınamanın gecikmesi ve teşebbüs sonrasında alınan güvenlik tedbirlerine karşı sert hal takınması ilgilerin şu anki hali için yer hazırladı. 15 Temmuz sonrası birinci ziyaretin AB’den ya da üye devletlerinden yapılmaması ve birinci aşamada tek kıymetli ziyaretin devrin Avrupa Kurulu Umum Sekreteri Thorbjorn Jagland tarafından yapılması da Ankara’nın unutmadığı ögeler arasında.
Önemli sıkıntılar var
AB ile münasebetlerde 15 Temmuz travmasının tesirleri hâlâ sürüyor. Türkiye’nin hassasiyetinin daha iyi kavrandığına yönelik birtakım sinyaller verilse de Brüksel ile Ankara’nın frekansları tutmuyor.
AB, raporlarında ‘FETÖ’ sözünü kullanmamayı sürdürüyor. FETÖ’nün AB terör örgütleri listesine dahil edileceğine dair bir sinyal de yok. Ankara’nın ihtarlarına karşın örgüt üyeleri devir vakit AB kurumlarında birtakım faaliyetlere katılmaya devam ediyor. AB devletlerinin FETÖ üyelerine sığınma hakkı tanımaları ve Türkiye’nin iade taleplerinin karşılıksız kalması da bağlantılar açısından önemli sorun.
AB’nin dışlayıcı ve yargılayıcı vaziyeti, Ankara’nın Brüksel’den ve kriterlerinden uzaklaşması sonucunu doğurarak bağlarda 15 Temmuz öncesine dönülmesinin önünü tıkıyor.
ALMANYA’NIN TUTUMU NET DEĞİL!
Celal ÖZCAN / BERLİN
O gün Başbakanı Angela Merkel Moğolistan’ın başşehri Ulan Batur’daydı. Merkel, Berlin’den gelen telefonla uyandırıldı. Darbe teşebbüsüne odaklanan Alman televizyonları Merkel’den açıklama bekliyordu.
Merkel birinci evvel sözcüsü Steffen Seibert’i ileri sürdü. Seibert, Twitter hesabından “Türkiye’nin demokratik sistemine hürmet gösterilmeli. İnsan hayatını kurtarmak için her şey yapılmalı” iletisini paylaştı. Seibert’in iletisi net değildi. Alman basını hükümetin hangi tarafta olduğu sorusunu tartışırken 2. bir tweet düştü. Tekrar Seibert: “Destek seçimle işbaşına gelmiş hükümete.”
Birebir dakikalarda darbe teşebbüsünün gidişatı yavaş anlaşılan oluyordu. Halk darbe teşebbüsüne karşı sokağa dökülmüş, Meclis kararlı bir tutum almıştı.
Merkel, Ulan Batur’da bulunan Avrupa Komitesi Yöneticisi Jean Claude Juncker, AB Kurul Yöneticisi Donald Tusk, AB Dışişleri ve Güvenlik Siyasetleri Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini’yi acil içtimaya çağırdı. 28 AB üyesi ismine AB Kurulu Yöneticisi Donald Tusk açıklama yaptı: “Türkiye’de süratle tekrar anayasal nizama dönülmesi davetinde bulunuyoruz. AB, seçimle işbaşına gelen hükümeti destekliyor.”
“Hata yaptık” itirafı
Merkel, Cengiz Han Havaalanı’ndan İsviçre Cumhurbaşkanı’nı da uçağına alarak Berlin’e hareket etti. Berlin’e iner inmez Başbakanlık binasına gitti ve saat 15.30’da Türkiye konusunda uçakta hazırladığı açıklamayı yaptı: “Alman hükümeti ismine, Türk askeri birliklerinin devletinin seçimle işbaşına gelmiş hükümeti ve Cumhurbaşkanı’nı çetin kullanarak devirme teşebbüsünü şiddetle kınıyorum.”
Merkel, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı telefonla arayarak geçmiş olsun dilemedi. İngiltere Başbakanı Theresa May darbeden dört gün sonra Avrupa Bakanı Allan Duncan’ı Ankara’ya gönderirken Almanya Dışişleri Bakanı darbeden dört, Merkel ise 6 ay sonra Türkiye’yi ziyaret etti. Başbakan Yardımcısı Sigmar Gabriel bu hatayı “Aynı gün ya da sonraki gün acilen gitmeliydik” diyerek itiraf etti.
Berlin’in yaklaşımı değişiyor mu?
Almanya son devirlerde Gülen yapılanmasına kuşkulu yaklaştığına dair iletiler veriyor. Dışişleri Bakanlığı’nın raporlarında “Hareketin komplocu kısmı sıkı bir hiyerarşiyle kendini gösteriyor ve yapısı organize hata oluşumlarını andırıyor” denirken hareketin gayesinin ‘Devletin denetimini sağlamak’ olduğu belirtildi. Fakat Türk diplomatik kaynaklar FETÖ konusunda Almanya’nın tavrında bir değişiklik, bir düzelme görmüyor. Tam bilakis, Almanya’yı “FETÖ’nün inançlı limanı haline gelmekle” eleştiriyor.
Başkaca “Almanya, FETÖ’yü bir terör örgütü olarak görmüyor ve faaliyetleri iç istihbarat servisi Anayasayı Müdafaa Teşkilatı tarafından izlenmiyor” deniyor. Gerek Almanya Adalet Bakanlığı gerekse Dışişleri, Gülen cemaati konusunda sorulara cevap vermekten kaçınıyor. Sol Parti Milletvekili Ulla Jelpke’nin bu istikametteki bir soru önergesine hükümet “Devletin çıkarı parlamentonun haber alma hakkı önünde ağır basıyor” diyerek haber vermedi. Jelpke, hükümetin halini “Bana nazaran hükümet Erdoğan sonrası Türkiye’de tesir için Gülen ağıyla alakaları sıcak tutmak istiyor” diye eleştirdi.
İade taleplerine sessiz kalıyor
15 Temmuz’un çabucak akabinde birçok darbe zanlısı er ve sivilin Almanya’ya sığınması iki memleket arasında var olan tansiyonu arttırmıştı. Almanya, 15 Temmuz’un kilit isimleri arasında görülen darbe zanlısı Eski Kara Harp Mektebi Kurmay Yöneticisi Albay İlhami Polat’ın sığınma talebini kabul etti. Üstelik Polat’ın eşi, Türkiye’deki tabirinde eşinin darbe buyruğunu direkt Fetullah Gülen’den aldığını itiraf etmişti. Türkiye şimdiye kadar FETÖ kapsamında 60 kişinin iadesini istedi. İade talepleri arasında Ergenekon ve Balyoz soruşturmalarının savcılarından Zekeriya Öz ve Celal Kara da var. Akıncı Üssü’nde yakalandıktan sonra hür bırakılan ve yurtdışına kaçan, darbenin kara kutusu, firari kuşkulu Adil Öksüz’ün Almanya’da görüldüğü haberlerinin akabinde Türkiye, 2017’nin ağustos ayında Berlin’e bir nota vererek haber istedi.
Almanya bunun üzerine Adil Öksüz’ün Almanya’da ikametini tespit etmeye yönelik soruşturma başlattı ve tüm karakollara Öksüz’le ilgili haberlerin merkeze bildirilmesi talimatını verdi. Almanya Dışişleri Bakanlığı, Öksüz’ün Almanya’ya giriş yaptığına ve Adil Öksüz ismi altında iltica müracaatında bulunduğuna dair hiçbir kayıt olmadığını bildirdi.
İltica müracaatları kabul ediliyor
Darbe teşebbüsünden 2018’in haziran ayına kadar 1117 diplomatik ve gri pasaport sahibi Türk vatandaşı Almanya’da iltica talebinde bulundu. Büyük çoğunluğu polis ve askerdi. Darbe teşebbüsünden 2020’nin haziran ayına kadar Gülen cemaati mensubu 25 bini aşkın Türk vatandaşı Almanya’ya sığındı. Almanya Göç ve Mülteci Dairesi donelerine nazaran 2019’da 11 bin 423 Türk vatandaşı iltica müracaatında bulundu. Türkiye, iltica talebi sıralamasında Suriye ve Irak’tan sonra üçüncü sıraya yükseldi. İltica müracaatlarının yüzde 47.4’ü tanındı. 4 bin 435 iltica başvurusu reddedildi. Ocak ile haziran ayları arasındaysa 6 bin 23 Türk vatandaşı müracaat yaptı. Yüzde 46’sı kabul edildi. Türkiye iltica başvurusu en çok kabul edilen memleketler sıralamasında Suriye’den sonra 2. sırada.
ABD’DEN GELEN BIRINCI AÇIKLAMALAR KUŞKU UYANDIRMIŞTI
Razi CANİKLİGİL/NEW YORK
Hain darbe teşebbüsü sonrasında ABD’den birinci resmi açıklama Dışişleri Bakanlığı’ndan geldi. Devrin Dışişleri Bakanı John Kerry birinci evvel ‘Türkiye’de istikrar, barış ve süreklilik’ davetinde bulundu. Kerry’nin sözlerinin darbe teşebbüsünü kınamak için gereğince sert olmadığı kuşkusunu yarattı; darbe teşebbüsünün başarılı olması durumunda ABD’nin güçlü bir reaksiyon vermeyeceğinin kanıtı olarak algılandı. Birkaç saat sonraysa Beyaz Saray, “Türkiye’deki tüm taraflar demokratik olarak seçilmiş Türkiye hükümetini desteklemeli; sağduyulu olunmalı ve rastgele bir şiddet yahut kan dökülmesinden kaçınılmalıdır” açıklamasını yayımladı.
Beyaz Saray’dan 16 Temmuz günü yapılan yazılı açıklamadaysa periyodun ABD Lideri Barack Obama’nın Türkiye’yi hukukun üstünlüğü çerçevesinde hareket etmeye çağırdığı belirtildi. Açıklamada, Obama’nın ABD’nin ‘demokratik olarak seçilmiş Türkiye’nin sivil hükümetine sarsılmaz desteğini’ yinelediği belirtildi.
İki gün sonra Kerry yeni bir açıklama yaparak ‘NATO üyelerinin demokrasiye hürmet duyması gerektiği’ ve ‘yaşananların çok dikkatli bir formda ölçüleceği’ sözleriyle darbecilere karşı şiddetli reaksiyon verilmemesi konusunda ihtarda bulunuldu.
Obama’nın telefonu 19 Temmuz’da geldi
ABD Yöneticisi Barack Obama, 19 Temmuz’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı arayarak destek teklifinde bulundu. Yapılan yazılı açıklamada Yönetici Obama’nın Cumhurbaşkanı Erdoğan’la telefon görüşmesinde Türkiye’nin demokratik olarak seçilmiş sivil hükümetini şiddetle ortadan kaldırma teşebbüsünün kınandığının ve Türk demokrasisine destek verdiğinin altı çizildi.
Başkaca Yönetici Obama’nın Türk halkının demokrasiye olan bağlılığını övdüğü söz edildi. Bunlara ek olarak, Yönetici Obama’nın darbenin faillerinin soruşturulması ve kovuşturulmasının halkın demokratik kurumlara ve hukukun üstünlüğüne duyduğu inancı arttıracak formda yapılmasını istediği, ABD’nin darbe teşebbüsünü araştıran Türk makamlarına yardım edeceği belirtildi. Beyaz Saray’ın laflı açıklamasındaysa görüşmede Gülen’in iadesi konusunun da gündeme geldiği, Türk hükümetinin ABD’ye gönderdiğini dokümanların incelendiği tabir edildi.
“Gülen’i korumak için sebep yok”
Devrin ABD Genelkurmay Yöneticisi Joseph Dunford darbe teşebbüsünden sonra, 1 Ağustos’ta Türkiye’yi ziyaret eden birinci üst seviye yetkili oldu. Üç hafta sonra ABD Yönetici Yardımcısı Joe Biden, ABD’nin NATO müttefikiyle dayanışmasını söz etmek için Ankara’yı ziyaret etti. Biden’a darbe teşebbüsü sırasında bombalanan Meclis’in hasar görmüş yerleri gezdirildi.
Biden, Meclis Yöneticisi İsmail Kahraman’a 15 Temmuz darbe teşebbüsünün Türkiye’nin 11 Eylül’ü olduğunu söyledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından da kabul edilen Joe Biden, ‘’Ülkenizdeki kişiler dayanışma gösterilmediğini düşünüyor olabilir, bunu anlayabilirim. Tüm devletinize ne kadar üzgün olduğumuzu aktarmak istiyorum. Şunu söylemek isterim; ABD, müttefik Türkiye’nin yanındadır. Türkiye halkına desteğimiz tamdır. Bu teşebbüs Türkiye halkına yapılmış bir saldırıydı‘’ dedi. Biden başkaca ABD’nin Türk halkının gösterdiği hamaseti hayranlıkla izlediğini ve?ABD’nin adaletin sağlanması için elinden gelen çabayı göstereceğini belirtti. Gülen’in iadesine yalnızca Birleşik Mahkeme’nin karar verebileceğini, ABD hükümeti olarak Gülen’i muhafazaları için bir sebep olmadığını söyledi.
Hürriyet
