‘Güzel Ülke Atlası’nın ortaya çıkış kıssası nedir?
Taze Kitap, çocuklara yönelik çok hoş kitaplar çıkaran bir yayınevi. ‘Sanat Atlası’, ‘Kafası Değişikler Atlası’, ‘Hayvan Atlası’, ‘Dünyanın Öbür Ucunda Ne Var?’ isimlerinde kaynak kitap serileri var. Buna bir de Türkiye atlası eklemek yayınevinin sahibi Zeynep Sevde’nin fikriydi. Türkiye’yi karış karış dolaşmış ve tarihe, arkeolojiye, jeolojiye, botaniğe meraklı bir insan olarak bana ulaştılar. Bir arada bahisleri saptadık. Ondan sonra yazım ve çizim süreci başladı.
Hususları nasıl saptadınız?
Hedefimiz Türkiye’nin gezip görülmesi gereken tarihi ve doğal hoşluklarını anlatmak. Bu nedenle her bölgeden yedi, sekiz husus belirledik. Kelam konusu Türkiye olduğu için açıkçası hususları elemekte oldukça zorlandık. O kadar hoş yerler var ki. Ancak kent şehir gitmedik. Öylesi sıkıcı oluyor. Tuz Gölü, Kapadokya, Pamukkale, Nemrut, İkili Minareli Medrese üzere spesifik yerleri seçtik. Kimileri çok bilinen, kimileri az bilinen lakin çocukların kesinlikle ilgisini çekecek yerleri aldık listemize.
‘Güzel Ülke Atlası’ hangi yaş aralığına hitap ediyor?
7 ila 12 diye düşündük. Fakat doğal bu biraz da çocuğun ilgisine bağlı. “4 yaşındaki oğluma okuyorum, çok keyif alıyor” diyor okurlar. Geri dönüşler çok çok iyi. Buraya gidelim, şurada kamp yapalım diye sayfalara yıldızlar çizmeler, listeler yapmalar falan. Minik seyyahlar koronanın bitmesini sabırsızlıkla bekliyor anlayacağınız!
Nasılsa çocuk demedim!
Çocuklara yönelik bir kaynak kitap yazmak kolay mıydı, sıkıntı muydu?
Güç, hem de nasıl! Hem kolay olacak hem hakikat olacak diye canım çıktı. Hiçbir terimi bilmediklerini varsaydım. ‘Kubbe’ derken bunun bir yarım küre olduğunu, ‘rakım’ derken bunun denizden yükseklik olduğunu yahut ‘bakteri’ derken bunun küçük minnacık bir canlı olduğunu da yazman gerekiyor. Lakin bu, metinlerin uzamasına neden oluyor. Bu sefer de nereden kısayım ancak gereken bilgiyi de vereyim diye zorlanıp kıvranıyorsun.
En çok hangi husus başlıklarıydı sizi zorlayan?
Tarih haydi neyse de jeolojiyle ilgili bir mevzuyu, mesela Salda Gölü’nü yazarken tabirleri onların anlayabileceği bir hale getirmek için çok efor harcadım. Zira “Nasılsa çocuklar okuyacak, salla gitsin!” demedim hiç. Çılgın üzere okumalar yaptım. Birinci önüme gelen metni kolaylaştırıp yazma yoluna gitmedim hiç. Zira evvel benim anlamam, başıma yerleştirmem, sonra onu bir çocuğa anlatmam gerekiyordu. Esasen büyük sorumluluk. Salda Gölü ile Mars’ın münasebetini anlamam için altı başka bilimsel makale okumam gerekti mesela. Durduk yerde stromatolit uzmanı oldum çıktım.
Kaynaklarınız nelerdi?
Biraz üzücü lakin gerçek bilgiye daha çok yabancı kaynaklardan ulaştım. Doktora tezleri, iyi araştırılmış seyahat yazıları, kaynakları belirtilmiş araştırma makaleleri. İnanın ne var ne yok her şeyi okudum. Klişelerden, boş laflardan, hamasetten bucak bucak kaçındım. Mevlana’yı yazarken Mesnevi’ye bile baktım. Daha evvel büyük kısmını okumuştum, bu sefer diğer gözle tekrar gözden geçirdim mesela.
Bu kadar bilgiyi nasıl sığdırdınız?
Burada editörümüz Halenur Çalışan devreye girdi. Mükemmel bir düzenleme yaptı. Elimizden geldiği kadar sığdırdık.
Yazdığınız yerleri dolaştınız mı?
Birçok maddeyi daha evvel görmüştüm ben. Fakat kitabı yazarken bir de çocuğumla gezeyim dedim. Pamukkale, Kapadokya, Ayasofya, Uludağ, Göbeklitepe’ye de kızla bir arada gittik. Sonra pandemi başladı. Lakin kitap yazılma sürecinde çok dolaştı! İstanbul’da başladı, Artvin’de devam etti, Şirince’de bitti…
Kitabın çizimleri de çok hoş olmuş…
Belkıs Aksu Çelebi sahiden mükemmeller yarattı. Çizimlerine bakmaya doyamıyorum. Her seferinde öbür bir espri yakalıyorum. Bir yerden bir ayıcık bakıyor mesela. Kıkır kıkır gülüyorum.
Erken seyahat eden çocuğun ufku genişler
Bir çocuk seyahat etmeyi severse hayatında neler değişir?
Geç seyahat etmeye başlamış insanlarda benim daima gördüğüm şu: Farklılığı, hoşluğu, şaşırtıcılığı bir türlü kabul edememe hali. Diyelim Şirince’ye geliyor, “Ne var ki burada? Bizim teneke mahallesi de böyleydi” diyor mesela. Efes’e gidiyor, “Amaaan daima taş işte” diyor. Bergama’daki dimdik tiyatroya bakıp “He n’olcek, bizim köy yolu da böyleydi” diyor. Karadenizliyse yaylasını, Egeliyse mavi koylarını, Doğuluysa dağlarını öbür bir şeye ‘değişememe’ kabızlığı. Bunun açıklaması yalnızca cahillik değil. Öbür hoşlukları anlamama, içselleştirememe, varlığını inkâr etme… Küçümsemeyle eziklenme ortası tuhaf bir hal. Erken seyahat eden çocuğun ufku bir daha daralmamak üzere genişler. Bu o kadar önemli ki… Öteki insanları, öteki kıyafetleri, öteki çeşit bir mimariyi gören çocuk merak etmeye, soru sormaya başlar. Bu çocuğu artık durduramazsınız. Ne böbürlenir, ne ezilir. Artık onu ‘uzaklarla’ daha doğrusu uzaktaki öcülerle korkutamazsınız. Merak edip dünyanın öteki ucuna da gidecektir, apayrı yerlerde de yaşayabilecektir. Bir Avustralyalı gençle bir Türk gencinin ortasındaki en büyük fark işte bu. Erken seyahate başlamak bu yüzden hayati bir değere sahip.
O koca başları gören çocuğun şaşkınlığı her şeye bedel
5-10 yaş ortası çocukla nereye gidilir?
Adıyaman, Nemrut Dağı:
O kocaman başları gören bir çocuğun şaşkınlığı kadar eğlenceli bir şey düşünemiyorum. Sabah erkenden kalkması biraz kaygı ancak dağa tırmanmak mutlaka çok güzeline gidecektir.
Nevşehir, Kapadokya:
Dünyanın en acayip, en şaşırtan yerine çocuk götürmemek ayıp olurdu esasen. Balon tipi farklı bir heyecan, yeraltı kentleri başka bir cümbüş. Zati her yer daha çok onların uzunluğuna nazaran.
Urfa:
Hiç tereddüt etmeyin. Kesinlikle götürün. Telaşsız, sakin bir seyahat için harika bir istikamet. Çarşı zati lunapark üzere. Kuşçular, bakırcılar, yemeniciler… Kebap seviyorsa oh ne âlâ. Balıklıgöl ve etrafı son derece inançlı. Koşturacakları alan da var. Hikâyeciler de bol. Göbeklitepe olağanda ilgilerini çekmeyebilirdi fakat çok şükür çizgi sinemalar sayesinde meczup üzere merak ediyorlar.
Kars, Çıldır Gölü:
Kışın gideceksiniz doğal. Göl donmuş olacak. İşte o vakit başlasın cümbüş. Kızaklı faytonlar, buzdan balık avlamalar, açık hava sobalarında kestane pişirmeler… Kars’ı da ortaya sıkıştırın. Çıldır’ın keyfi sayesinde rahat rahat gezebilirsiniz.
Hürriyet
