Brüksel’deki yetkililer, 31 Aralık’ta sona erecek olan Avrupa Birliği (AB) mutabakatlarının sonrasında uygulanacak yeni ticaret muahedesi üzerinde, son tarih yaklaşmadan evvel uzlaşmaya çalışıldığını ve muhtemelen Noel günü olan 25 Aralık’tan evvel bir ticaret muahedesinin açıklanabileceğini söyledi.
İngiltere, AB’den 31 Ocak 2020’de çıkmıştı lakin ticaret işbirliğinin 11 ay daha sürmesine karar verilmişti. Bu geçiş mühleti 31 Aralık 2020’de dolmadan evvel Ocak ayından itibaren uygulanacak yeni kurallara karar verilmesi, hem Brüksel’de hem Londra’da bu kuralların onaylanması ve muahedenin imzalanması gerekiyor.
İki taraf koronavirüs salgınıyla çaba ederken bir yandan da aylar süren kuvvetli müzakereleri yürüttü.
Perşembe sabah saatlerinde Boris Johnson ve Ursula von der Leyen’in telefon konuşması yapması ve akabinde basın toplantısı düzenlemeleri bekleniyor.
Son tarih olan 31 Aralık’a yaklaşılırken görüşme trafiği hızlanmış; İngiltere ile Avrupa kıtası ortasındaki sularda balıkçılık yapılması ve ortak güvenliğin nasıl sağlanacağı üzerine tartışmalar yoğunluk kazanmıştı.
Muahede olmaması halinde iki tarafın da ithalat ve ihracat için ödeyeceği vergiler artacak, bu da ilgili eserlerin fiyatlarını etkileyecek. Bunu engellemek için iki tarafın da ağır uğraş harcadığı belirtildi.
BBC siyaset editörü Laura Kuenssberg, son devirde Johnson ve von der Leyen’in imzalanacak metnin son halini alması için dört defa telefonda görüştüğünü; müzakerecilerin son birkaç ayrıntı üzerine çalıştığını söyledi.
Bu ayrıntılar ortasında İngiltere kara sularında farklı balık çeşitleri için farklı avlanma kotaları belirlemek de var.
Avrupa Adalet Divanı’nın yeni mutabakat kapsamında bir rolü olmayacak. Tarafların uyuşmazlık durumunda AB hukuku yerine milletlerarası hukuka bağlı kalınacak farklı bir sistem üzerinde anlaştığı belirtiliyor.
Buna ek olarak, beş yıl içinde taraflar yeni balıkçılık mutabakatları yapacak. Böylelikle sürecin sonunda İngiltere’nin, kendi sularındaki balıkların üçte ikisini avlama hakkına sahip olması planlanıyor.
İmzalanması planlanan muahede yaklaşık 2,000 sayfa uzunluğunda. Tarafların uzlaşması halinde, şu an tatilde olan İngiltere parlamentosunun 31 Aralık’tan evvel muahedeyi onaylaması ve 1 Ocak’tan evvel yürürlüğe sokması için özel toplantı davetiyle açılması planlanıyor.
AB tarafı da ocak ayında yapacağı toplantıyı öne çekip mutabakatın 1 Ocak’tan evvel yürürlüğe girebilmesi için erken tarihte bir oylama yapabilir. Muahedenin içeriğine bağlı olarak her AB üyesi ülkenin kendi parlamentosundan da farklı onay alınması gerekebilir. Lakin bu, vakte yayılabilecek bir süreç.
NE OLMUŞTU?
Brexit gerçekleşti lakin kurallar çabucak uygulanmaya başlamadı: İngiltere 31 Ocak 2020’de AB’den ayrıldı, lakin Brexit sonrası ticaret mutabakatı için önderlerin daha fazla vakte muhtaçlığı vardı. Bu sebeple müzakereler için 11 ay daha vakit tanındı.
Görüşmeler başladı: İngiltere ve AB’nin ticaret mutabakatı ve balıkçılık hakları üzere hususlarda uzlaşmak için 31 Aralık 2020’ye kadar vakti var.
Muahede olmazsa: İngiltere ve AB ortasındaki ticari eserlere gümrük denetimleri ve ek vergiler başlayacak. Fakat mutabakat olsa da olmasa da AB’ye üyelik sürecinden farklı kuralar olacağı için için farklılılar yaşanacak.
Üzerinde uzlaşılması için çalışılan son ayrıntıların balıkçılık hakları üzerinde olduğu varsayım ediliyor.
İngiltere, kendi sularında 1 Ocak’tan itibaren balıkçılık konusunda hak sahibi olmak istiyor. Birtakım balık cinslerinin avlanması için mevcut kota sisteminde yer alan kısıtlamaların da genişletilmesini istiyor.
AB ise İngiltere’nin hak sahibi olması ve kotaların genişletilmesi sürecinin vakte yayılmasını istiyor. Böylelikle Fransa, İspanya ve öteki üye ülkelerden giden balıkçıların bir müddet daha avlanma hakkı olması gerektiğini savunuyor.
Balıkçılık dışında son ana kadar süren bir uyuşmazlık da İngiltere’nin AB ile ticaret yapan şirketlerinin AB kurallarına bağlı kalması gerekliliği üzerine oldu. AB, üye ülkelerdeki şirketlerle İngiltere’deki AB’ye ticaret yapan şirketlerin tıpkı kurallara bağlı kalmasını istiyor. Aksi halde yaşanacak uyuşmazlıkların nasıl çözüleceği üzerine de ağır müzakerelerin sürdüğü biliniyor.
BBC Avrupa muhabiri Kevin Connolly’nin tahlili:
Avrupa Noel tatiline girmeden evvel yapılan son görüşmeler devam ettikçe Brüksel’de mutabakata varılacağına dair iyimserlik hiç azalmadı. Fakat bu iyimserlik bir muahedeye da dönüşmedi.
Akşamın geç saatlerinde görüşmeleri sürdüren yetkililer için sipariş edilen pizzalar, bsikletli bir elemanın elinde Avrupa Kurulu binasına ulaştı.
Gecenin ilerleyen saatlerinde yetkililerin hâlâ İngiltere’nin sularında AB ülkelerinden gelen balıkçı teknelerinin birtakım balık tiplerini avlama kotaları üzerinde müzakerelere devam ettiği anlaşılıyor.
Her bir AB üyesi ülkenin de mutabakatın kaidelerini kabul etmesi gerekiyor lakin süreç boyunca daima bilgilendirildikleri için mutabakat imzalandığında hiçbiri için bir sürpriz olması beklenmiyor.
Halkın muahedeyi kabullenmesi İngiltere için, Avrupa ülkelerinden çok daha önemli bir baskı ögesi.
Avrupa Parlamentosu, mutabakata varılması halinde gelecek yılın başında geriye dönük olarak onay oylaması yapacak. Lakin İngiliz hükümetinin muahedeyi 31 Aralık’tan evvel parlamentoya götürmesi gerekiyor.
İngiltere’de bakanlar, Brexit sonrası 11 aydır devam eden AB kurallarının daha fazla devam edemeyeceğini ve muahede tarihinin 31 Aralık’tan sonraya ertelenemeyeceğini belirtti.
Daha evvelki Muhafazakar Başbakan Theresa May’in vardığı mutabakata şiddetle karşı çıkan Brexit’i destekleyen Muhafazakar Milletvekilleri’nin Avrupa Araştırma Kümesi, en iyi avukatlarını yeni muahedeyi incelemek üzere görevlendireceğini açıkladı.
Lider Mark Francois ve yardımcısı David Jones, “İngiltere’nin egemenliğini gerçek manada koruduğundan emin olmak için ayrıntılı bir inceleme yapacaklarını” söyledi.
Hürriyet