Hande Karagedik, Emniyet Müdürü Tarsuslu baba ve Ordulu evhanımı bir annenin 2 kızından biri olarak Sinop’ta doğdu. Baba mesleği nedeniyle Türkiye’yi gezdi. Babasının emekliliğiyle birlikte Yalova Çınarcık’ta yaşadılar.
“Memur bir ailede büyüdüğüm için eksiğimiz yoktu ancak fazlamız da yoktu” diyor Hande Karagedik çocukluğunu anlatırken. Hande Karagedik Yalova’da Şehit Osman Altınkuyu Anadolu Lisesi’nde okudu. Akabinde Ankara Üniversitesi Biyoloji Bölümü’ne girdi. Yüksek lisans eğitimi için İstanbul’a geldi. İstanbul Üniversitesi Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü’nde Moleküler Tıp’ta yüksek lisansının akabinde doktorasını da tamamladı. Burada yapmış olduğu çalışmalarda 5 milletlerarası yayında ve 15 bilimsel bildiride yer aldı. Bu proje ile birlikte İngiltere Royal Akademi Mühendislik Programı kapsamında İnovasyonun Önderleri Eğitimi’nde (Leaders in Innovation Fellowships) farklı ülke iştirakçileriyle birlikte girişimcilik ve iş fikrinin esere dönüşmesi üzerine eğitimler aldı. TÜBİTAK’ın da desteklediği Hande Karagedik’in kozalaktan ürettiği öksürük şurubu yakında raflarda yer alacak. Hande Karagedik ilham veren kıssasını anlattı.
OKUL YILLARINDA ÇALIŞMAYA BAŞLADI
– Çalışmaya nerede, nasıl başladınız?
Çalışmaya şimdi okul yıllarında başladım. Bilhassa yüksek lisans ve doktora eğitimim boyunca birçok projede yer aldım. Bilimsel araştırmalar üzerine farklı deneyimler edindim. Yüksek lisans eğitimimin son devrinde babamın vefatı nedeniyle, para kazanmam gerekliydi. Hem okuyup hem de farklı şirketlerde çalıştım. Laboratuvarlarda kullanılan sarf gereçlerin satışını yaptım. Kullanılan aygıtların eğitimlerini verdim. Böylelikle ticareti, satış yapmayı öğrendim. Doktora eğitimimde de bildiklerimi birleştirip ‘Nasıl bir yol izlerim?’ diye düşündüm ve bu türlü bir proje ile yola çıktım.
TAKIM BULAMADIM ANCAK YILMADIM
– Bu işe nasıl ilgi duymaya başladınız?
Bu işe çocukluğumdan beri ilgim vardı. Meraklı bir çocuktum. Araştırmayı, üretmeyi, yarar sağlamayı daima sevdim. Bu nedenle üniversite sonlarından hiç kopmak istemedim. Bunları en iyi üniversitede yapabileceğimi düşündüm. Akademisyen olarak hayatıma devam etme kararı aldım. Ancak hiçbir şey düşündüğüm kadar kolay olmadı. Yüksek Lisans ve Doktoranın yanı sıra yer aldığım birçok projeye karşın takım bulamadım. Ya yurt dışına gidecektim ya da bahtımı zorlayıp Türkiye’de yoluma devam edecektim. Ben ülkemde kalmaya karar verdim. Her zorluğa karşın aldığım eğitimi tekrar kendi ülkem için kullanmak istedim.
ROYAL AKADEMİ MÜHENDİSLİK’TEN MENTORLK ALIYOR
– Size ilham veren, yol gösterenler oldu mu?
Bu projede bana ilham veren halam, yol gösterenlerim ise hocalarımdı. Bu nedenle kendilerine çok teşekkür ederim. Her vakit takviyelerini hissettirdiler. Şu an Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi’nden ve İstanbul Üniversitesi’nden danışman hocalarımla yola devam ediyorum. KAGİDER (Kadın Girişimcileri Derneği) üzere bayan girişimcileri destekleyen kuruluşlardan koçluk takviyesi alıyorum. İngiltere Royal Akademi Mühendislik tarafından mentorlük dayanağı alıyorum. Bir bayan ve teşebbüsçü olarak ülkemizdeki dayanışmayı görmek beni çok şaşırtmıştı başlarda. Bu projeye başlamadan evvel bu türlü bir ekosistemin olduğunu bilmiyordum. Bu dayanaklar beni çok etkiledi ve nitekim bayanların hoş bir dayanışma içerisinde olması, deneyimlerini paylaşması, yol göstermesi beni daha da cesaretlendirdi.
– Moleküler Tıp alanında çalışmaya nasıl karar verdiniz ve nasıl yol aldınız?
Biyoloji eğitimimden sonra moleküler alanda çalışmalar yaparak bu bahiste kendimi geliştirmek, sıkıntıların en küçük kesimine kadar inmek, en derinlerinde kalıcı tahlilleri aramak istedim. Yaptığımız çalışmalarla bir gün birilerinin hayatına dokunabileceğimizi hissettim. Bu nedenle yüksek lisansa müracaat yaptım ve kabul edildim. Sonrasında birçok projede misyon aldım ve yaptığım çalışmalarda daima ‘İnsanlar bu çalışmalardan nasıl faydalanırlar?’ diye düşündüm. Yaptığımız birden fazla çalışmada gereçlerin yurt dışından geliyor olmasına, hatta kimilerine ulaşamıyor olmamıza üzülüyordum. Bu yüzden yerli bir şeyler üretmeyi hedefledim her vakit.
– Kendinizi geliştirmek için neler yapıyorsunuz?
Bizim alanımızda her an her bilgi kıymetlidir. Algımızı daima açık tutmak zorundayız. Bu açıdan bilhassa teknolojiyi çok yakından takip ediyorum. Yerli – yabancı her türlü yayını takip etmeye çalışıyorum. Kendi alanımdaki son gelişmeleri, buluşları inceliyorum. Pandemi boyunca online eğitimlere de iyice alıştık. Yurt dışı üniversitelerindeki konferansları, açıklamaları takip ediyorum. Başımı dağıtmak için ise profesyonel olmayan formda müzikle uğraşıyorum.
ÇAM KOZALAKLARINDAN ÖKSÜRÜK ŞURUBU
– TÜBİTAK projenizden kelam eder misiniz?
Çam kozalaklarından bitkisel takviye eseri geliştirilmesi üzerine bir projemiz var. Bu projede farklı özüt elde etme yollarını kullanarak en tesirli eseri ortaya çıkarmaya yönelik çalışmalar yaptık. Her yaptığımız özüte farklı şartlarda muamele edip içlerinden en tesirli olan formları seçtik. Hedefimiz ülkemizin kaynaklarını kullanarak bir eser çıkartmaktı. Bu emelle TÜBİTAK 1512 BİGG Ferdî Genç Teşebbüsçü Desteği’ne müracaat yaptım. Farklı eleme yollarından geçerek takviyesi almaya hak kazandım. Bu dayanak 200 bin TL’lik bir hibe. Bu proje yalnızca eserin prototip kademesine kadar olan kısmını destekliyor. Seri üretim kısmı için farklı bir projeye müracaat yapmamız ve bir partner/yatırımcı bulmamız gerekiyor. Eserin prototipini ürettik. Şuan üretimi yapmak için hem partner/yatırımcı arayışına hem de eseri geliştirmeye devam ediyorum.
– Türkiye’de endemik bitki varlığı çok yüksek. Sizce bu avantajı değerlendirebiliyor muyuz? Neler yapılabilir?
Türkiye coğrafik özellikleri bakımından çok güçlü bir ülke. 3 farklı fitocoğrafik bölgenin kesişiminde yer alıyor. (Akdeniz, Avrupa – Sibirya, İran – Turan) Farklı iklim tiplerini ülkemizde yaşayabiliyoruz. Topografik ve jeolojik yapısı, farklı toprak çeşitlerini barındırması nedeniyle endemik bitki çeşitliliği çok fazla. Türkiye florasının yaklaşık yüzde 30’u endemik. Yalnızca Türkiye’de yetişen bitkiler… 2000 yılından itibaren yaklaşık yılda 50 yeni cins keşfediliyor. Bu da neredeyse haftada 1 yeni cinsin keşfedilmesi demek. Toplamda 12 bin farklı bitki tipi var. Olağan ki bu çeşitlerin hepsi ticari biçimde değerlendirilmeye uygun değil fakat olanları da değerlendirmiyoruz. En çok söylenen ancak yapılmayan şey üniversite sanayi iş birliği. Çok söyleniyor ancak yapılmıyor. Artık önemli manada üniversite sanayi iş birliği ele alınmalı ve bir an evvel harekete geçilmeli. Sanayi tarafı yeni cinsleri tanımıyor ve bu nedenle ilgilenmiyor. Yeni bir eserle uğraşmaktansa yurt dışından hazır eser getirip satıyor. Akademi tarafı ise ticaretten anlamıyor eser çıkartmıyor. Bu iki tarafın ortak bir noktada buluşması gerekiyor. Bunun için devlet tarafından atılan adımlar var fakat çok yetersiz.
-Geleneksel usullerle çağdaş tıbbı birleştiren çalışmalar içinde olduğumuzu söyleyebilir miyiz?
Klasik formüllerle çağdaş tıbbı birleştirmek en büyük hayalim. Şu an yaptığımız çalışmalar ileride yapmak istediklerimizin ön çalışması. Daha yolun çok başındayız ve çok çalışmamız gerekiyor.
HALASINDAN İLHAM ALDI, ARAŞTIRDI, YAPTI
-Öksürük şurubu kıssasını anlatır mısınız?
Bu projedeki öyküm halamdan geliyor. Çocukluğumdan beri yapmış olduğu çam özütlü ‘kozalak’ şurubunu öksürdüğümüzde, soğuk algınlığımız olduğunda içirirdi. Doktoraya devam ederken bana ‘Araştırsana bunu, yapıyoruz lakin hakikaten işe yarıyor mu?’ diye sormuştu. Araştırdığımda dünyada o kadar çok çalışıldığını gördüm ki inanamadım. Türkiye’de yapılan çalışmalar çok kısıtlıydı. Farklı coğrafyalarda beşerler mahallî olarak kullanıyordu. Birtakım ülkelerde ticari formları vardı fakat Türkiye pazarında resmi olarak yoktu. Türkiye’de reçel olarak satan da vardı şurup olarak satan da vardı. Hâlâ da var lakin hangi çamı kullandıklarını kendileri de bilmiyor. Hangi şartlarda üretildiği, içerik tahlilleri, stabilite testleri yok. Bakanlıktan kozalak toplama müsaadeleri yok. Ruhsatlı eser yok. Klâsik formülü geliştirerek en tesirli formülü geliştirmeye yönelik bir proje geliştirdim. TÜBİTAK projesine başvurdum ve kabul edildi. Prosedürü patentledim. Türkiye – İngiltere iş birliği kapsamında Royal Akademi Mühendislik Programı’na seçildim. İngiltere’deki eğitimin akabinde orada yapılan müsabakada 3.’lük mükafatı aldım. Artık eseri raflarda görmek için son çalışmalarımızı yapıyoruz ve gün sayıyoruz.
Geliştirdiğimiz eser büsbütün doğal. İçerisinde hiçbir kimyasal katkı yok. 2 formda piyasaya çıkacak. Birinci çıkacak olan eser çocukların da kullanımına uygun ve içerisinde bulunan etken unsurlar bağışıklık güçlendirici özelliklere sahip. Klasik formun standardize edilmiş hali. İkinci çıkacak olan form bağışıklık arttrırıcı özelliğinin yanı sıra hem şeker hastalarının hem de sağlıklı bireylerin kullanımına uygun olacak.
-Pandemide şunu gördük yerli üretim her şeyden çok kıymetli. Sizce neler yapmalıyız?
Dışa bağımlılığın azaltılması gerekliliğini tüm dünya anlamış durumda. Artık tüm ülkeler yerli üretime öncelik veriyor. Türkiye kendi öz kaynaklarını kullanarak çok farklı yerlere gelebilecek bir potansiyele sahip. Gençlerimizi teşvik etmemiz, onları cesaretlendirmemiz gerekiyor. Ülkemizin kendi kendine yetme konusuna yük vermesi gerekiyor. Halkımızın yerli eserlere yönlendirilmesi ve yerli üretimin desteklenmesi konusunda bilinçlendirilmesi gerekiyor.
KOZMETİK ESERI DE SIRADA
– Yeni projeleriniz var mı?
Evet birkaç projenin ön çalışmalarını yapıyorum. Çam özütünün farklı formülasyonları üzerine çalışmalar yapıyoruz. Farklı meyve ekstreleri üzerine çalışıyoruz. Yeniden bir klasik tanımdan bir kozmetik eser geliştirme projemiz var lakin bunları yatırımcı bulduğumuzda hayata geçireceğiz.
Hürriyet
