Çekya’da hükümetin, ülkede 2014’te meydana gelen bir patlamayla irtibatı olduğu gerekçesiyle 18 Rus diplomatı hudut dışı etme kararı sonrasında Rusya’nın da 20 Çek diplomatı “istenmeyen kişi” ilan etmesi, iki ülke münasebetlerini temelden sarsan son yılların en derin krizinin yaşanmasına yol açtı.
Çekya Başbakanı Andrej Babiş, 17 Nisan’da, ülkenin Güney Moravya bölgesinde 2014’te meydana gelen bir patlamayla kontağı olduğu gerekçesiyle 18 Rus diplomatın hudut dışı edilmesi kararı alındığını duyurdu.
Babiş, patlamada Rusya’nın gayesinin Çekya olmadığını, bir Bulgar silah tüccarının mallarını gaye aldığını, bu yüzden de olayı “devlet terörü” olarak görmediklerini söyledi.
Çekya’nın diplomatları hudut dışı etme kararı üzerine Rusya da 20 Çekya diplomatını hudut dışı etme kararı aldı.
Çekya, 20 Nisan’da, Avrupa Birliği (AB) ve NATO’ya, Rusya’ya karşı dayanışma daveti yaptı.
Çekya Dışişleri Bakanı Jakub Kulhanek, 22 Nisan’da yaptığı açıklamada, hudut dışı etme kararları sonrası Moskova’da 5, Rusya’nın ise Prag’da 27 diplomatının vazife yaptığına dikkat çekti ve Prag’da misyon yapan Rus diplomatlarının sayısını Moskova’da misyon yapan Çek diplomatların sayısına eşitleyeceklerini söyledi.
Slovakya, 22 Nisan’da, “Çekya’da 2014’te bir mühimmat deposunda meydana gelen patlamaya Rus diplomatların karıştığı” tarafındaki argümanlara reaksiyon olarak 3 Rus diplomatın hudut dışı edilmesine karar verdi.
VİŞEGRAD ÜLKELERİNDEN RUSYA’YA KINAMA
Polonya, Macaristan, Slovakya ve Çekya’dan oluşan Vişegrad Kümesi ülkeleri (V4) başbakanları, 26 Nisan’da, Rusya ve Çekya ortasındaki diplomat krizi nedeniyle Çekya ile dayanışma içinde olduklarını belirten ve Rusya’yı kınayan bildiriye imza attı.
Litvanya, Letonya, Estonya ve Romanya da Çekya ile dayanışma kapsamında Rus diplomatlarını hudut dışı etme kararı aldı.
Öte yandan Çekya ile Rusya ortasında yaşanan “diplomat krizinde” V4 ve kimi Baltık ülkeleri dışında öteki AB üyelerinden önemli manada reaksiyon gelmemesi dikkati çekti.
Bu ortada Rusya’ya yakınlığı ile bilinen Cumhurbaşkanı Milos Zeman’ın mühimmat deposunda meydana gelen patlamaya ait açıklamaları sivil toplum kuruluşları tarafından protesto edildi. Zeman’ın “2014’te yaşanan olaya ait iki farklı değerlendirmenin bulunduğu, doğal olarak kesin bir sonucun olmadığı” tarafındaki sözlerine reaksiyon gösteren 10 bine yakın gösterici, “Cumhurbaşkanını Rusya yanlısı” olmakla suçlayarak, bahsin Senato tarafından mahkemeye taşınması davetinde bulundu.
Çekya uzmanı ve gazeteci Gabor Stier bu ülke ile Rusya ortasındaki tansiyonu, AA muhabirine kıymetlendirdi.
Stier, Çekya’daki patlamanın Rus bâtın servisi ile kontağının olabileceğini ancak Çekya hükümetinin yaptığı açıklamalarda mevzuyla ilgili kesin ispatların ortaya konulamadığını söyledi.
“OLAYIN 6 YIL SONRA GÜNDEME GELMESİ DİKKAT ÇEKİCİ”
Olayın 6 yıl evvel gerçekleşmiş olmasına karşın bahsin hala tam olarak aydınlatılamadığına dikkat çeken Stier, “Konu ile ilgili hala birçok nokta aydınlatılamadı. En değerli nokta ise 6 yıl evvel gerçekleşmiş bir olayın neden bugün gündeme geldiği. Üstüne üstlük Bulgarlar da Bulgaristan’da Rusya’yla temaslı 4 patlamanın gerçekleştiği argümanını ortaya attı. Bu çeşit ağır ithamlar kanıtlanmalı.” diye konuştu.
Olayların hem jeopolitik hem de Çekya iç siyasetiyle kontağı bulunduğunu, bu olayla, Rusya ile yeni bir cephe daha açılmış olduğunu kaydeden Stier, gerginliğin daha da tırmanmaması için Almanya’nın Prag’ı durdurmaya çalıştığını öne sürdü.
KRİZ SONRASI RUSYA İLE İLGİLER GERİLEDİ
Stier, “Her halükarda Rosatom (Rusya Devlet Atom Gücü Kurumu) Dukovany’daki nükleer güç tesisinin genişletilmesi projesinden çıkarıldı. Benzeri halde Rus Sputnik V aşısının satın alımı da gündemden kalktı.” dedi.
Stier, Başbakan Andrej Babiş’in kararlı adımlar atarak bu hususta muhalefete rastgele bir koz vermediğini fakat yeniden de sonbaharda düzenlenecek olan parlamento seçimlerini kazanmasının güç olduğunu belirtti.
Kriz konusunda Başbakan ve Cumhurbaşkanın farklı tavır sergilediğine de dikkat çeken Stier, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Moskova ile iyi ilgilere sahip Cumhurbaşkanı Milos Zeman beklendiği üzere bu mevzuda daha ihtiyatlı davrandı. Soruşturmanın eksikliklerine ve istihbarat servisinin yıllık raporunda bu mevzuyla ilgili rastgele bir Rus temasının olmadığına dikkat çekti.”
“ALMANYA TANSİYONU DÜŞÜRDÜ”
Çekya’daki olayın İngiltere’de Rusya tarafından zehirlenen ikili casus Sergey Skripal ve kızı Yulia’nın olayı kadar büyümediğini de kaydeden Stier, “Her şeyden evvel bu olay Almanlardan ötürü büyümedi zira olayların büyümesinde rastgele bir çıkarları yok. Donbas bölgesindeki kriz de dikkatleri dağıttı. Bu yüzden yalnızca Atlantik ülkeleri dayanışmalarını hem kelamla hem de attıkları adımlarla ortaya koydular. Doğal ki Çekya’nın tesirinin İngiltere’den daha az olduğunu da biliyoruz.” formunda konuştu.
Hürriyet
