Son bir yılda ABD başta olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinde yayımlanan kitaplara baktığımızda kimi mevzuların büyük bir yükseliş gösterdiğini görüyoruz. Gelecekçilik, astro-seyahat, eski uygarlıklardan gelen gizemcilik ve bilicilik üzere. Ertuğrul Özkök de geçen günlerde Hürriyet’te yayımlanan makalesinde, Ekinoks Yüzyılı’na merhaba demeye hazırlandığımızı yazmıştı.
Ekinoks, gündüzle gecenin eşitlendiği günlere verilen isim. Biri 21 Mart’taki İlkbahar Ekinoksu, oburu 23 Eylül’deki Sonbahar Ekinoksu. Ekinokslar dünya dönmeye başladığından beri var. Lakin bu yılki ekinoksu, bilhassa de ilkbaharda olanını farklı kılan, yeni bir yüzyılın birinci günü kabul edilmesi.
Onbinlerce insan Maya, Helen ve Roma tapınaklarındaki sembolik manaları yorumlayarak bu tarihin insanlık için yeni bir başlangıç olacağına inanıyor. Pagan ve Şaman geleneklere dayandırılan inanışa nazaran bu yıl ilkbahar ekinoksuyla birlikte insanlık,
COVID-19 ve mutasyonlarının getirdiği ölümcül salgın tecrübesinden sonra yeni bir aydınlığa uyanacak. Beşerler kusurlarından dersler çıkaracak, tabiata ziyan vermekten sakınacak. Elbette bütün bu gelişmeler akla şu soruları getiriyor: Düzgün hoş de uzun ve zifiri karanlık gecenin güneşli sabahı nerede ve nasıl yaşanacak?
Tanrıça Hekate uyanıyor
Gerek toplumsal medya mecralarında gerekse kendilerine ilişkin birçok sanal platformda buluşan astro-seyyahların, sanat tarihçilerinin ve fütüristlerin ‘Umut ve Aydınlık Çağı’nın başlama adresi olarak öngördüğü yerlerin başında Anadolu geliyor. Bunun en kıymetli nedeni kültürel kökleri eski çağlara dek uzanan Tanrıça Hekate ismine yeryüzünde yapılmış en büyük tapınağın Muğla-Yatağan’da olması. Her yıl Kuzey Avrupa başta olmak üzere Sibirya’dan Uzakdoğu’ya dek farklı bölgelerden en az 100 bin paganı ağırlayan Lagina Kutsal Alanı’ndaki birinci arkeolojik kazıların İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin kurucusu Osman Hamdi Beyefendi tarafından yapılmış olması da bölgeye olan ilgiyi arttırıyor.
UNESCO Dünya Kültür Mirası Süreksiz Listesi’ndeki Stratonikeia Antik Kenti’nin çabucak kuzeyinde, Yatağan’ın Turgut Mahallesi’ndeki Lagina Kutsal Alanı, Erken Periyot Tunç Çağı’ndan itibaren yerleşime sahne olmuş. Burada Tanrıça Hekate’ye adanmış bir tapınak var. Birinci kuruluş tarihi net olarak bilinmeyen kutsal alan (Hekataion) en eski, MÖ 189-167 yılları ortasına tarihleniyor.
Evvelce Hekatesia, MÖ 81 yılından sonraysa Hekatesia-Romaia ismiyle anılan ve dört yılda bir gösterişli şenliklerin yapıldığı kutsal alanda, yıllık olarak da Hekatesia, Anahtar Taşıma ve Doğum Günü isimli üç farklı şenlik gerçekleştiriliyordu. Birkaç gün süren Anahtar Taşıma Şenliği sırasında şenlik alayı tapınak anahtarını Stratonikeia’ya götürüp geri getirirdi. Bu, hem tapınağın Stratonikeia’ya bağlı olduğunu hem de Hekate’nin yeraltı dünyasının anahtarlarını elinde tuttuğunu simgelerdi. Bu enteresan ritüel, günümüzde de kimi spiritüel kümeler tarafından tekrarlanıyor.
Antik devrin yanı sıra, Selçuklu ve Osmanlı yapıtlarının iç içe geçtiği mükemmel kültürel katmanlarıyla kesinlikle görülmesi gereken antik kentlerin başında gelen Stratonikeia’yı gezdikten sonra Lagina’ya uzanıyorum. İşte Lagina’nın kadim koruyucusu olan asırlık ‘Bilge Ağaç’ tam da orada, kutsal alanın karşısındaki minik zirvenin üzerinde. Aydın Erkuş’un ‘Hoca Ağacın Hikâyesi’ isimli çizgi hikayesine husus olan bu asırlık zeytin ağacı kesilmek üzereyken Prof. Ahmet A. Tırpan ve yöre beşerinin ağır uğraşlarıyla Lagina’ya taşınmış. Bilge Ağaç’a içten bir selam verip Lagina’nın gizemli koridorlarında gezinmeye başlıyorum.
Antikçağdan bugüne pagan inanışın merkezi kabul edilen, ölülerin efendisi ve yeraltının hükümdarı Hades’in konutunun anahtarını elinde tuttuğuna inanılan, Ay ve Gece Tanrıçası Hekate’nin görkemli tapınağına konut sahipliği yapan Lagina Kutsal Alanı görülmeye bedel bir yer. MÖ 40 yılında Stratonikeia’ya karşı başarısız olan Parth Hükümdarı Labienus’un yağma ettirdiği Lagina Kutsal Alanı, Roma İmparatoru Augustus’un MÖ 27’den sonra yaptığı yardımlarla tekrar toparlanmayı başarmış. Günümüzde dor tertibinde bir stoa ile çevrili olan kutsal alan, 150×135 metrelik boyutlarıyla dikkat çekiyor.
Güneydoğudaki anıtsal bir geçitten girilebilen kutsal alanın ortasında, sütunlu bir tapınak var. Lagina’da gezdikçe fark ediyorum ki uzunca bir müddettir titizlikle yürütülen çalışmalarda çok kıymetli bir basamağa gelinmiş. Hafriyatlarda ortaya çıkarılan eserler restore ediliyor, birçoğu sergilenmek üzere İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne gönderilerek kültür turizmimize kazandırılıyor. Stratonikeia ve Lagina Hafriyatları Heyeti Lideri Prof. Dr. Bilal Söğüt 2 bin 500 yıl evvel buraya dikilmiş olan sütunları özgün halleriyle onarıp tekrar ayağa kaldırmanın sonsuz memnunluğunu yaşadıklarını söylüyor. Sahiden de Hekate, yeraltından çıkıp insanlığa tekrar aydınlığı, sıhhati ve rahmeti müjdelemek için 2021 yılının birinci ekinoksunu beklemiş sanki…
Görmeden, tatmadan dönmeyin
Arkeolog ve ressam Osman Hamdi Bey’in Yatağan’ın Turgut Mahallesi’nde müzeye dönüştürülen konağını gezebilirsiniz.
Gizemli kutsal merkez Çine kırsalındaki Gerga’yı ve Kibele’ye ilişkin olduğu düşünülen tapınağı keşfedebilirsiniz.
Yemek molası için Çine’nin meşhur köftecileri iyi bir tercih olacaktır. Akabinde Kuvayı Ulusala Müzesi’ni ve Eski Çine’deki Ahmet Gazi Mescidi ile bahçesindeki Ahi Bayram Türbesi’ni ziyaret edebilirsiniz.
Vakti olup kültür yüklü çeşidini biraz daha uzatmak isteyenler, Bizanslı Stephanos’un, Kral Kar’ın oğlu Alabandros’un at yarışı kazanması üstüne kente bu ismi verdiğini bildirdiği Alabanda’ya hareket edebilir. Tarihi bir su kemeri ve antik tiyatro görebileceğiniz yapılar ortasında.
Seyahat programınıza bölgedeki bir öteki antik kent olan Alinda’yla devam edebilir, kentin agorasıyla çeşitli yapı kalıntılarını görebilirsiniz.
Dilerseniz yaklaşık iki saatlik bir seyahatle da buradan Bodrum’a ulaşabilirsiniz.
Hürriyet
