İran ve ABD ortasındaki bağlantılar geçtiğimiz yıl Ocak ayında İran İhtilal Muhafızları Ordusu’na bağlı Kudüs Gücü Kumandanı Tümgeneral Kasım Süleymani’nin ABD tarafından suikastla öldürülmesiyle tarihteki en makûs noktasına ulaşmıştı.
İki ülke ortasındaki bağlantıları geren bir öbür unsur ise Trump’ın İran’la Obama periyodunda imzalanmış nükleer mutabakattan çekilmesiydi.
İNTİKAM İLETİSİ
İran’ın dini başkanı Ali Hamaney’in twitter hesabından paylaşılan fotoğraf toplumsal medyada gündem oldu. Fotoğrafa Farsça yazılan yazıyla, geçtiğimiz yıl ABD’nin suikastıyla öldürülen İran İhtilal Muhafızları Ordusu’na bağlı Kudüs Gücü Kumandanı Tümgeneral Kasım Süleymani’nin intikamının alınacağı belirtildi.
Toplumsal medyada gündem olan paylaşım Twitter tarafından kaldırıldı. Münasebet olarak ‘topluluk kurallarını ihlal ve başka ulusları berbat göstermek, kirletmek’ gösterildi.
KASIM SÜLEYMANİ SUİKASTİ
İran İhtilal Muhafızları Kudüs Gücü Kumandanı Kasım Süleymani, ABD’nin hava akınıyla 3 Ocak 2020’de Irak’ın başşehri Bağdat’ta öldürüldü. Süleymani’nin öldürülmesinin akabinde İran’dan tekraren intikam iletileri verilmişti. İran, Irak’ta bulunan ABD üslerine füze saldırısı düzenlemişti.
Suikast 2020’nin birinci günlerinde gündeme bomba üzere düşmüştü, ABD Lideri Donald Trump’ın açıklamalarına İran’dan çok sert bir halde reaksiyon gösterilmişti.
İran, ABD’nin Irak’taki üslerini peş peşe vurmuştu, bu gelişmelerin akabinde ABD ise İranlı kişi ve firmalara yaptırım kararı almıştı.
KASIM SÜLEYMANİ KİMDİR?
İran İhtilal Muhafızları Ordusu’na bağlı Kudüs Gücü Kumandanı General Kasım Süleymani, 2007’de BM tarafından hakkında konulan milletlerarası seyahat yasağına karşın bir çok noktada İran’ın askeri operasyonlarını yönetiyordu.
Direkt İran önderi Hamaney’e bağlı hareket eden Süleymani, 1998’den bu yana İran’ın ülke dışındaki askeri-istihbari operasyonlarından sorumlu Kudüs Gücü’nün komutanlığını yürütüyordu.
Kasım Süleymani, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından 2007’de getirilen memleketler arası seyahat yasağına karşın Suriye ve Irak başta olmak üzere bir çok noktada İran’ın askeri operasyonlarını yönetiyordu.
Süleymani, Trump’ın Temmuz 2018’de İran’a yönelik savaş tehditlerine ait yaptığı bir konuşmada, “Bizi dünyada ‘benzeri görülmemiş’ bir aksiyonla tehdit ediyorsunuz. Savaşı başlatabilirsiniz fakat onu bitirecek olan biziz.” tabirlerini kullanmıştı.
ABD NÜKLEER MUAHEDEDEN ÇEKİLMİŞTİ
ABD Lideri Donald Trump’ın misyona gelmesinin akabinde Washington, muahededen tek taraflı çekilerek, İran’a yine yaptırım uygulamaya başlamıştı.
Muahedenin öbür taraflarından Washington’u durdurmasını isteyen lakin bunda başarılı olamayan İran, Temmuz 2019’da nükleer muahedenin birtakım hususlarını, 5 Ocak’ta da muahededen kaynaklanan tüm taahhütleri askıya aldığını açıklamıştı.
ABD’nin yaptırımlarına karşı mutabakattaki taahhütlerini durduran İran, zenginleştirilmiş uranyum düzeyini yüzde 4,5 oranında tutuyordu.
İran, nükleer mutabakat metninde, “Yaptırımların geri getirilmesi halinde ya da taraflardan birinin mutabakattaki sorumluluklarını yerine getirmediği durumda İran’ın nükleer mutabakattaki yükümlülüklerini büsbütün ya da kısmen durdurabileceğini” söz eden 26 ve 36’ncı maddeyi temel aldığını ve attığı adımların muahedeyi ihlal etmediğini savunuyor.
Tahran’ın uranyumu yüzde 20 saflıkla zenginleştirmesi önemli bir adım olarak görülüyor zira İran, nükleer muahedeye imza atmadan evvel de bu oranda uranyum üretiyordu.
Uranyumun yüzde 20 saflıkta zenginleştirilmesi, nükleer bomba elde etmeye imkân sağlayacak yüzde 90 saflıkta parçalanabilir uranyuma ulaşmak için kıymetli bir basamak olarak kabul ediliyor.
İran ise nükleer programının barışçıl olduğunu ve muahedenin taraflarının yükümlülüklerine uyması halinde kendisinin de mutabakattaki taahhütlerini yerine getireceğini söz ediyor.
İRAN NÜKLEER MUTABAKATI
Muahede, İran’ın nükleer faaliyetlerinin denetlenmesi ve düzenlenmesi, bunun karşılığında yaptırımların kaldırılması maksadıyla Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunun (BMGK) daimî üyeleri ABD, İngiltere, Fransa, Rusya ve Çin’in yanı sıra Almanya ve AB ile İran ortasında 2015’te imzalanmıştı.
ABD Lideri Donald Trump’ın idareye gelmesiyle Washington muahededen çekilmiş ve İran’a yine yaptırım uygulamaya başlamıştı. Muahedenin öteki taraflarından Washington’ı durdurmasını isteyen lakin bunda başarılı olamayan İran, Temmuz 2019’da nükleer mutabakatın kimi unsurlarını, 5 Ocak’ta da muahededen kaynaklanan tüm taahhütleri askıya aldığını açıklamıştı.
ABD, BMGK’nin İran’a 13 yıldır uyguladığı ve 18 Ekim’de sona erecek silah ambargosunu yenilemek istiyor. Bu eforu geçen hafta başarısızlıkla sonuçlanan ABD, İran’ın nükleer muahede kapsamındaki taahhütlerini askıya almasını münasebet göstererek Kurulun 2231 sayılı kararı ile kaldırılan tüm yaptırımların tekrar uygulanmasına imkân tanıyan mekanizmayı hayata geçireceği tehdidinde bulunmuştu.
İran ile mutabakatın taraflarından AB, Rusya ve Çin ise ABD’nin İran ile yapılan nükleer mutabakattan 2018’de çekildiğini ve muahedeye taraf olmayan bir ülkenin yaptırımların tekrar devreye sokulmasına imkan veren mekanizmayı hayata geçiremeyeceğini belirtiyor.
BU HABER İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
Hürriyet
