Global çapta salgınla gayretle geçen ve “Büyük Duruş”un yaşandığı 2020 yılında, dünya çapında kurum ve kuruluşlar ekonomileri desteklemek için bütün imkanlarını seferber ederken, merkez bankaları da 207 kere faiz silahını çekti.
Bireylerden şirketlere kadar iktisadın en temel ünitelerinin sarsıldığı, ülkelerin sonlarını kapattığı ve yeni bir iktisadi devri başlatan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını kaynaklı kriz, 1930’lardaki “Büyük Buhran” ve 2008’deki “Büyük Durgunluk”un akabinde “Büyük Duruş” olarak nitelendirildi.
Daha evvel böylesi deneyimlenmemiş salgın nedeniyle oluşan belirsizlik ortamı, likidite gereksinimini da artırdı. Merkez bankaları da bu gereksinim karşısında kamu otoriteleriyle koordineli adımlar atarak finansal piyasaları ve gerçek ekonomiyi desteklemeye çalıştı.
Kelam konusu süreçte, merkez bankalarının 2008 finansal kriz periyodunda deneyimlediği klasik olmayan genişleyici para siyasetleri ve tarihi düşük faiz siyasetleri tekrar devreye alınırken, aksiyonlarda başı yeniden ABD Merkez Bankası’nın (Fed) çektiği görüldü.
ABD’de birinci olay tespitinin yapılmasının akabinde harekete geçen Fed, mart ayının çabucak başında, 2008 global ekonomik krizinin akabinde birinci defa plansız toplanarak siyaset faizini 50 baz puan indirdi. Fed, bu kararının üzerinden şimdi 12 gün geçmişti ki tekrar faiz indirimine gitti ve siyaset faizini yüzde 0-0,25 aralığına çekti.
Fed’in açtığı yoldan birçok merkez bankası geçerken, böylelikle yıllar sonra yine global çapta düşük faiz periyoduna girildi.
EN FAZLA FAİZ İNDİRİMİ MART AYINDA YAPILDI
Yılın birinci ayında Türkiye’nin yanı sıra Kuzey Makedonya, Güney Afrika, Malezya, Kenya, Arjantin, Ukrayna, Sri Lanka ve Azerbaycan olmak üzere 9 ülkenin merkez bankası 25 ila 200 baz puan ortasında faiz indirime gitti.
Şubat ayına gelindiğinde, yeniden ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu 13 ülke faiz indirdi. Tayland, İzlanda, Brezilya, Filipinler, Rusya, Belarus, Arjantin (2 kez), Meksika, Namibya, Endonezya ve Gambiya’nın yanı sıra salgının tepe yaptığı Çin de bu devirde faiz indiren öbür ülkeler oldu.
Salgının birçok ülkede görüldüğü ve hudutların kapatılmaya başlandığı mart ayına gelindiğinde; ABD 2, İngiltere 2, Avustralya 2, Bahreyn 2, Kanada 3, Şili 2, Çekya 2, Hong Kong 2, İzlanda 2, Ürdün 2, Kuveyt 2, Makao 2, Moldova 2, Norveç 2, Pakistan 2, Paraguay 3 ve Suudi Arabistan 2 defa faiz indirimine gitti.
Öte yandan, Türkiye, Arnavutluk, Ermenistan, Arjantin, Kolombiya, Brezilya, Dominik Cumhuriyeti, Mısır, Fiji, Gana, Hindistan, Endonezya, Kazakistan, Kenya, Malezya, Mauritius, Meksika, Moğolistan, Fas, Namibya, Yeni Zelanda, Kuzey Makedonya, Papua Yeni Gine, Peru, Filipinler, Polonya, Romanya, Sırbistan, Güney Afrika, Güney Kore, Sri Lanka, Tayvan, Tayland, Trinidad ve Tobago, Tunus, Ukrayna ile Vietnam ise birer kere faiz silahını kullandı.
Böylelikle geçen yılın mart ayında 17’si birden çok olmak üzere dünyadaki 54 merkez bankası, 73 sefer faiz aracını kullanarak ekonomiyi desteklemeye çalıştı. Bu gerçekleşmelerle yıl genelinde en fazla faiz indirimi yapılan ay da mart oldu.
İKİNCİ ÇEYREKTE DE FAİZ İNDİRİMLERİ DEVAM ETTİ
Geçen yıl dünya genelinde birçok ülke için salgının tepe noktasının görüldüğü ay olarak literatüre geçen nisanda, merkez bankaları faiz indirmeye devam etti.
Nisan ayında Türkiye, Ermenistan, Botsvana, Çin, Kolombiya, Gürcistan, İsrail, Kazakistan, Kenya, Mauritius, Moğolistan, Mozambik, Namibya, Pakistan, Paraguay, Peru, Filipinler, Polonya, Rusya, Ruanda, Sırbistan, Güney Afrika, Sri Lanka, Tacikistan, Uganda, Ukrayna ve Özbekistan olmak üzere 27 ülkenin merkez bankası faiz indirdi.
Mayıs ayına gelindiğinde, Malezya, Brezilya, Sri Lanka, Norveç, Çekya, Belarus, Kuzey Makedonya, Vietnam, Meksika, Pakistan, İzlanda, Tayland, Zambiya, Türkiye, Güney Afrika, Hindistan, Güney Kore, Polonya, Nijerya, Gambiya, Romanya ve Kolombiya olmak üzere bu araca 22 merkez bankası başvurdu.
Merkez bankalarının haziran ayı aksiyonlarına bakıldığında ise 19 kere faiz indirildiği görüldü. Bu devirde aksiyon alan merkez bankaları ise Uganda, Sırbistan, Ukrayna, Ermenistan, Fas, Namibya, Brezilya, Mozambik, Endonezya, Rusya, Azerbaycan, Belarus, Paraguay, Macaristan, Gürcistan, Filipinler, Pakistan, Meksika ve Kolombiya halinde sıralandı.
ÜÇÜNCÜ ÇEYREK PRESTİJİYLE FAİZ İNDİRİMLERİ YAVAŞLADI
Olağanlaşma adımlarının hızlandığı 2020’nin üçüncü çeyreği prestijiyle birçok merkez bankasının faiz silahını kullanmada artık hareket alanının kalmadığı, bu nedenle aksiyonların yavaşladığı görüldü. Buna rağmen temmuzda 10, ağustosta 8 ve eylülde 11 merkez bankası faiz indirdi.
Malezya, Sri Lanka, Endonezya, Kazakistan, Macaristan, Güney Afrika, Rusya, Tacikistan, Azerbaycan ve Kolombiya temmuzda, Gürcistan, Brezilya, Romanya, Moldova, Meksika, Namibya, Zambiya ve Kolombiya ağustosta, Dominik Cumhuriyeti, Moldova, Özbekistan, Moğolistan, Ermenistan, Azerbaycan, Nijerya, Mısır, Meksika, Kolombiya ve Vietnam ise eylülde faiz indirimi yoluna giden ülkeler oldu.
Öte yandan, Türkiye’de geçen yıl birinci faiz artırımının yapıldığı ay da eylül oldu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) 200 baz puanlık faiz artırımı ile siyaset faizi yüzde 8,25’ten yüzde 10,25’e yükseldi.
SON ÇEYREKTE 3 ÜLKE FAİZ ARTIRDI
Geçen yılın son çeyreğine girildiğinde, faiz indirimi döngüsü açısından artık aksiyonların kıymetli ölçüde yavaşlaması, az sayıda ülkenin bu aracı kullanması dikkati çekti. Öte yandan, Türkiye, Arjantin ve Ermenistan’ın faiz artırdığı görüldü.
Hızlanan aşı çalışmalarına ait iyimserlik ile salgında ikinci dalga telaşları ortasında istikrar bulmaya çalışan merkez bankası idareleri, ekimde 4, kasımda 8 ve aralıkta 2 kere faiz indirdi.
Tunus, Botsvana ve Arjantin (2 kez) ekimde, Avustralya, Moldova, Malavi, Mısır, İzlanda, Endonezya, Filipinler ve Moğolistan kasımda, Sırbistan ile Azerbaycan ise aralıkta faiz indirimi yoluna başvurdu.
EN FAZLA AKSİYONU KOLOMBİYA ALDI
Geçen yıl Kolombiya 7, Arjantin 6, Meksika 6, Türkiye 5, Pakistan 5, Paraguay 5, Brezilya 5, Filipinler 5, Nambiya 5, Azerbaycan 5, Moldova 5, Endonezya 5, Güney Afrika 5, Sri Lanka 5, İzlanda 5, Rusya 4, Sırbistan 4, Ukrayna 4, Moğolistan 4, Sırbistan 4, Ermenistan 4, Malezya 4, Avustralya 3, Belarus 3, Kanada 3, Kenya 3, Çekya 3, Mısır 3, Vietnam 3, Kuzey Makedonya 3, Polonya 3, Gürcistan 3, Norveç 3, Romanya 3, Tayland 3, Dominik Cumhuriyeti 2, Botsvana 2, Bahreyn 2, Şili 2, Çin 2, Gambiya 2, Hong Kong 2, Macaristan 2, Hindistan 2, Ürdün 2, Kazakistan 2, Kuveyt 2, Makao 2, Mauritius 2, Fas 2,
Mozambik 2, Nijerya 2, Peru 2, Suudi Arabistan 2, Güney Kore 2, Tacikistan 2, Tunus 2, Uganda 2, İngiltere 2, ABD 2, Özbekistan 2 ve Zambiya 2 kere faiz indirim aksiyonu aldı.
Böylelikle geçen yıl merkez bankası en fazla faiz indirim aksiyonu alan ülke Kolombiya oldu.
Alınan aksiyonların büyüklüğü açısından ise Arjantin Merkez Bankası başı çekti. Yıl boyunca toplam 6 sefer faiz indiren banka, siyaset faizini toplamda 1.400 baz puan azaltarak yüzde 48’den yüzde 36’ya çekti.
Geçen yıl bir defa faiz indirenlerle birlikte merkez bankaları, toplamda 207 defa faiz silahını çekmiş oldu.
Hürriyet
