PERSEVERANCE NE VAKİT MARS’TA OLACAK?
Perseverance, 30 Temmuz 2020 tarihinde Florida’da bulunan Cape Canaveral Hava Kuvvetleri Üssü’nden uzaya fırlatıldı. Dünya’ya gönderdiği sinyallere bakılırsa, Türkiye saati ile bu gece 23.48’de Mars atmosferine giriş yapacak. Atmosfere saatte 20.000 kilometrenin üzerinde bir süratle girecek olan Perseverance’ın yüzeye değdiğinde yürüme suratına yavaşlamış olması ve bunu çok süratli yapması gerekiyor. NASA mühendisleri bu süreyi “7 dakikalık dehşet” olarak nitelendiriyor.
Zira burada değerli bir risk var: Dünya ile Mars ortasındaki 190 milyon kilometrelik aralık. Bu uzaklık Mars’tan gönderilen bir sinyalin Dünya’ya 11 dakikada ulaşabildiği manasına geliyor. Ortadaki bu gecikme rastgele bir aksaklık durumunda, Dünya’daki denetim merkezinin müdahale talihini ortadan kaldırıyor. Münasebetiyle “giriş-alçalma-iniş” ya da kısaca EDL ismi verilen birinci 7 dakikalık süreç çok kıymetli.
PERSEVERANCE’IN ÖZELLİKLERİ NELER?
Ortalama bir araba büyüklüğünde (3 metre uzunluğunda, 2,7 metre genişliğinde, 2,2 metre yüksekliğinde) ve 1025 kilogram yükünde bir araç olan Perseverance “çok misyonlu radyoizitop termoelektrik jeneratör” ismi verilen bir güç kaynağı sayesinde hareket ediyor. Bu jeneratör plütonyumun radyoaktif bozunmasıyla ortaya çıkan ısı gücünü elektriğe dönüştürerek uzay aracını hareket ettiriyor.
PERSEVERANCE NE YAPACAK?
Perseverance’ın misyonu, Mars’ta şayet varsa, geçmişte yaşamış mikroskobik canlıların izini sürmek. 1970’lerde gerçekleştirilen Viking misyonlarından bu yana direkt “biyolojik imza” arayan birinci NASA misyonu Perseverance olacak.
Perseverance Mars’ta bulunan Jezero Krateri’ni en az 1 Mars yılı boyunca (Dünya vaktiyle yaklaşık 687 gün) boyunca inceleyecek. Akabinde 2030’lı yıllarda yine Dünya’ya dönecek. NASA Jezero Krateri’nden elde edilecek bilgilerin Burdur’da bulunan Salda Gölü’nden alınan örneklerle kıyaslanacağını, Salda’nın Mars’ı daha iyi anlamamızı sağlayacağını da duyurdu.
Kaya ve toprak kesimlerini toplayarak Dünya’ya gönderilmek üzere tüplere doldurup Mars yüzeyine bırakacak olan uzay aracı, birebir vakitte Kızıl Gezegen’in jeolojik yapısını inceleyerek, gelecekte Mars’a inecek astronotların, atmosferdeki karbondioksitten oksijen üretip üretemeyeceklerini test edecek. Perseverance’ın hazırladığı tüpler ise NASA ve Avrupa Uzay Ajansı tarafından 2026’da Mars’a gönderilmesi planlanan daha küçük bir araç tarafından buradan alınacak ve Dünya’ya getirilecek.
PERSEVERANCE’IN KARGOSUNDA NELER VAR?
Ingenuity (marifet, hüner): Mars’ta uçabilecek biçimde tasarlanmış birinci küçük helikopter. 1,8 kilogram yükündeki Ingenuity, atmosferi Dünya’nın atmosferinin yüzde 1’i yoğunlukta olan Mars’ta test uçuşları yapacak. (Atmosfer yoğunluğunun düşük olması kalkışı zorlaştıran bir faktör.) 13 megapiksellik kamerasıyla renkli fotoğraflar da çekecek olan Ingenuity’nin uçuşları Ay’ın ötesine yapılacak beşerli uzay misyonları için değerli bilgiler sağlayacak.
Mastcam-Z: Yüzeydeki mineralleri incelemek için kullanılacak gelişmiş bir kamera sistemi.
MEDA: İspanya’nın ürettiği sıcaklık, rüzgar suratı ve istikameti, basınç, nem ve toz ölçümleri yapan bir sensör.
MOXIE: Astronotların Mars karbondioksitini oksijene dönüştürüp dönüştüremeyeceklerini anlamak için tasarlanmış bir deney seti.
PIXL: Kimyasal elementleri tanımlamak için bir röntgen sprektrometresi ve kaya ve toprak dokularının yakından fotoğraflarını çeken bir kamera.
RIMFAX: Norveç’in ürettiği bir yeraltı radarı. RIMFAX, yüzeyin altındaki jeolojik yapının haritasını çıkaracak.
SHERLOC: Spektrometreler, bir lazer ve bir kamera kullanarak suyun değiştirdiği organik ve mineral bazlı kalıntıları avlayacak.
SuperCam: Bir kamera, lazer ve spektrometreler kullanarak kayaları ve toprağı inceleyip organik bileşikler arayacak.
Ingenuity
PERSEVERANCE’IN CURIOSITY’DEN FARKI NE?
Üstte da dediğimiz üzere Perseverance direkt canlı izlerini arayan bir Mars misyonu. NASA’nın 2000’lerde Kızıl Gezegen’e gönderdiği Spirit (ruh), ve Opportunity (fırsat) üzere misyonlar, Mars gezegeninin beşerler için yaşanabilir olup olmadığının anlaşılmasına odaklanıyordu. Son olarak 2012 yılında NASA’nın Mars’a gönderdiği ve o periyot çok büyük heyecan yaratan Curiosity (merak), su izleri bulmuştu.
Gale Krateri’ne iniş yapan Curiosity, birkaç yıl içinde Mars yüzeyindeki toprak ve kayaları kazarak milyarlarca yol öncesinden kalma akarsu izleri tespit etmişti. Fakat bilhassa lastik sisteminde yaşanan birtakım problemler Curiosity’nin araştırmalarına sekte vurmuştu. Perseverance tasarlanırken, Curiosity’nin yaşadığı bu zorluklardan çıkarılan dersler, yol gösterici oldu. Baş mühendis Adam Steltzner, gazetecilere yaptığı açıklamada Perseverance’ın daha sağlam lastiklerle donatıldığını açıkladı. Ayrıyeten Perseverance’ın “eli” diyebileceğimiz kısmı daha büyük ve ağır cisimleri daha güçlü tutabilecek bir biçimde tasarlandı. Onun dışında iki uzay aracı görünüş prestijiyle birbirine çok benziyor.
Jezero Krateri’nden mümkün çıkış rotası
BİLİM İNSANLARI NEDEN MARS’TA CANLI İZİ OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYOR?
Mars bugün soğuk ve kurak bir gezegen. Atmosferi de gezegenin yüzeyini kozmik radyasyona karşı muhafaza konusunda çok yetersiz. Lakin milyarlarca yıl evvel daha nemli ve ağır bir atmosfere sahipti. Çamur birikintileri üzere deliller, yüzeyde çok çok eski vakitlerde su olduğuna işaret ediyor. Su Dünya’daki ömrün temeli olduğu için değerli bir gösterge.
Curiosity, ayrıyeten 3 milyar yaşındaki birikim kayalarda organik moleküller de keşfetmişti. Lakin bu moleküllerin bir canlı formunun kaydı mı, bir çeşit yiyecek mi yoksa biyolojik süreçlerle hiç alakası olmayan bir iz mi olduğu şimdi net değil.
PERSEVERANCE’IN İNİŞİNİ BİZ DE TAKİP EDEBİLİR MİYİZ?
NASA’nın Mars misyonları sayfası ve YouTube kanalı üzerinden yapılacak canlı yayınlarla bütün dünya Perseverence’ın Kızıl Gezegen’e inişini anbean takip edebilecek. Perseverance’ın ayrıyeten @NASAPersevere formunda bir Twitter hesabı bulunuyor. Twitter’da #CountdowntoMars etiketiyle de paylaşımları izlemek mümkün.
MARS’A GİDEN ÖBÜR ÜLKELER NE AMAÇLIYOR?
Perseverance, Mars’ta kendisini yalnız hissetmeyecek. Ona Birleşik Arap Emirlikleri’nin Hope (umut), isimli uzay aracıyla Çin’in Tianven-1 (cennete sorular) isimli araçları eşlik edecek. Araçların üçü de Dünya ile Mars ortasındaki aranın en kısa olduğu andan faydalanmak için tıpkı devirde yola çıktı. Başkalarının bilakis yüzeye inmeyip yörüngeye oturan Hope’un hedefi Mars’ın atmosferini inceleyerek Kızıl Gezegen’deki suya ne olduğunu anlamak. Tianven-1 bir aksilik olmadan Mars yüzeyine inebilirse, kayaların mineral yapısını inceleyip su buzu arayacak.
Hürriyet
