Amerika’da, çocuk yaşta müebbet mahpus cezası alarak, en uzun müddettir mahpusta olan kişi olan Joe Ligon, yaklaşık 70 yıl sonra hür kaldı. BBC Dünya Servisi’ne konuşan 83 yaşındaki Ligon, cezaevine girdiği vakit 15 yaşındaydı.
“Ben hiçbir vakit yalnızlık çekmedim. Ancak yalnız olmayı tercih ettim. Elimden geldiğince yalnız kalmaya çalıştım. Mahpusta, tutuklanmamdan tahliyeme kadar geçen tüm bu vakit mühletince tek bir hücrede kaldım.
“Bu benim üzere yalnız kalmayı tercih eden bireylere yardımcı oluyor. Ben bu türlü biriyim; hücreye girdikten ve kapı kapandıktan sonra dışarıda ne olursa olsun görmem, duymam. Radyo ve televizyona müsaade verdiklerinde onlar bana eşlik ettiler.”
Bir manada cezaevi yaşantısının Joe Ligon’ın tabiatına nazaran olduğunu söylemek mümkün. Bu biçimde dikkat çekmeden, beladan uzak durarak, parmaklıklar gerisinde 68 yıl geçirebildi.
Her günün sununda, hücresine çekilme vakti geldiğinde de, yalnız olması onu rahatsız etmedi. Aslında kendiyle olmak onun tercih ettiği bir durumdu.
“İçeride hiç arkadaşım yoktu. Dışarıda da o denli. Fakat bununla birlikte temas kurduğum herkese arkadaş üzere davrandım. Aram kimseyle bozuk değildi, sıkıntım yoktu.
“Ama arkadaş sözünü kullanmadım hiçbirine karşı. Bu sözün benim üzere bir insan için çok daha fazla manası olduğunu keşfettim. Birçokları bu kelimeyi kullanırken kusur yapıyor olabilir”
Ligon kendi tercihiyle her vakit münzevi bir kişilik oldu. Alabama’da büyürken fazla arkadaşı yoktu.
13 yaşında, ailesi ile Philadelphia’da çalışanların yaşadığı bir mahalleye taşındı. Annesi hemşire, babası ise bir otomobil tamircisiydi. Bir erkek kardeşi ve bir de kız kardeşi vardı. Okulda zorlanıyordu. Ne okuyabiliyor ne de yazabiliyordu. Arkadaş edinebileceği sporlara da ilgisi yoktu.
“Çok fazla takılmadım. Bir iki arkadaşı olan bir çocuktum ve bu da bana yetiyordu. Kalabalıklar ortasına girmek istemiyordum.”
Sonunda 1953 yılının o Cuma akşamı “başını belaya soktuğunda” yanında olan bireyleri de çok fazla tanımıyordu. Üstünkörü bildiği iki bireyle buluşmuş, mahallede dolaşırken içki içen bir öbür kümeye rastlamışlardı.
“İçki alabilmek için etraftaki insanlara para sormaya başladık. Sonra olaylar birbirini izledi”
Gecenin devamını anlatırken olay zincirinden kopuyor. Lakin o gecenin devamının, 2 kişinin öldüğü, 6 kişinin yaralandığı bir bıçaklama vahşetine dönüştüğünü de kabul ediyor.
Ligon bu olayda birinci gözaltına alınan kişi oldu. Polis merkezindeki sorgusunda, birlikte olduğu bireylere ait çok fazla bilgi veremedi.
“İkisini tanıyor olsam da isimlerini değil sadece takma isimlerini biliyordum”
15 yaşındaki Ligon, konutundan çok uzaktaki bir polis merkezine götürüldü ve beş gün burada tutuldu. O günlere dair, ailesinin kendisini görmesine müsaade verilmediği için sonlandığını hatırlıyor.
O hafta hakkında cinayet davası açıldı. Kendisi bu suçlamayı her vakit reddetti ancak ABD’de yayın yapan CBS kanalına verdiği bir röportajda, kurtulan şahıslardan birini bıçakladığını kabul etti.
“Polis, beni cinayetlere dahil eden söz tutanaklarını imzalamamızı istedi. Ben kimseyi öldürmedim.”
Pennsylvania, koşullu tahliyenin olmadığı müebbet mahpus cezası uygulayan altı ABD eyaletinden biri. Ligon, hakkındaki cezanın açıklandığı ve birinci derece cinayetten hatalı bulunduğu davada yoktu.
Cezaevine, verilen cezanın tüm detaylarını bilmeden girdi. Kimseye sormak da aklına gelmedi.
“Ne soracağımı da bilmiyordum. İnanmanın güç olduğunu anlıyorum lakin gerçek bu. Mahpus yatacağımı biliyordum lakin hayatımın sonuna kadar cezaevinde kalmam gerekeceğinden haberim yoktu.”
“Size ne kadar problemli bir çocuk olduğumu şöyle söyleyeyim; okuma yazmam yoktu, kendi ismimi bile heceleyemiyordum. İsmimin Joe olduğunu biliyordum. Zira hatırlayabildiğim en eski tarihten bu yana bana bu türlü hitap ediliyordu.”
Ligon cezaevi sistemine, korkmaktan çok şaşkın bir biçimde girdiğini anlatıyor. Aklını kurcalayan temel şey, ailesinden uzak kalmaktı.
AE 4126 numaralı mahkum olarak, ne kadar vakit yatması gerektiğini sorgulamadı. Altı farklı cezaevinde toplamda 68 yıl kaldı ve her yeni yerde cezaevinin rutinine ahenk sağladı:
“Seni 6’da megafon sesiyle kaldırırlar ve ses “herkes kalksın, sayım zamanı” diye bağırır. Saat 7’de kahvaltı edilir, 8’de ise iş başlar.”
Ligon, cezaevinde mutfakta ve çamaşırhanede çalıştı fakat çoğunlukla paklık yaptı. Rutini çoğunlukla birebir kaldı. Lakin cezaevi hayatı büyük oranda birebir kalırken, on yıllar içinde cezaevi dışında hayat çok değişti.
“Uyuşturucuya bulaşmadım. Cezaevinde içki içmedim. İnsanların öldürülmesine neden olan çılgınlıkların hiçbirini yapmadım. Kaçmaya ya da birilerine zahmet çıkarmaya çalışmadım.”
“Mümkün olduğu kadar dikkat çekmemeye çalıştım. Öteki şeylerle birlikte cezaevi bana kendi işime bakmayı öğretti. Her vakit hakikat olanı yapmaya çalışmayı, beladan uzak durabildiğin kadar durmayı öğretti.”
Cezasının 53. yılı içindeyken bir avukatın onu görmek istediği haberini aldı.
ABD Yüksek Mahkemesi’nin 2005 tarihli, çocukların idam edilemeyeceğine yönelik kararından ilham alan Bradley S Bridge, bu karar diğer hangi sonuçlar doğurabilir sorusuna eğilmeye karar verdi ve kaideli tahliye olmadan cezaevinde yatan çocukları ele aldı.
O devir Pennsylvania eyaletinde bu durumda 525 mahkum vardı ve bunların 325’i Philadelphia kentinde bulunuyordu. Ligon bu olaylar ortasında en uzun müddettir mahpusta olan kişiydi. Avukat onunla bir görüşme ayarladı.
Bradley S Bridge, “cezasının ne olduğundan haberdar değildi” diye o görüşmeyi anlatıyor:
“Görüşmemize kadar ne ceza aldığı hakkında hiçbir fikri yoktu. Hiç umudunu kaybetmemiş olması epey şaşırtan. En başından bu yana son derece iyimserdi. Her vakit bir şeyler olabileceğini düşünüyordu.”
Ligon için ise bu görüşme gözlerini açan gelişmeydi. Bridge ona cezasının ayrıntılarını gösteren kağıdı verdiğinde birinci defa, mahkumiyetinin kurallarını öğrendi:
“Tutuklanmamdan bu yana mağdur edildiğimi fark ettim. Çocuk mahkumlarda, koşullu tahliye mümkünlüğü olmadan mahkum edilmenin anayasaya karşıt olduğunu öğrendim.
2016 yılında ABD Yüksek Mahkemesi, Ligon’un durumundaki mahkumların cezalarının güncellenmesine hükmetti. Sonraki yıl, Ligon 35 yıl mahpus cezasına çarptırıldı ve bu artık koşullu tahliyeye başvurabileceği manasına geliyordu. Avukatı Bridge, başvurmasını istese de kesin bir “hayır” yanıtı ile karşılaştı.
Ligon cezasının tüm bu vakit boyunca anayasaya ters olduğunu düşünüyordu ve kurallı tahliyeyi kabul etmek, hala müşahede altında tutulmayı da kabul etmek demekti.
Bridge bunun üzerine 2017 yılında birinci mahkumiyet kararını federal mahkemeye taşıdı ve Kasım 2020’den hakim Ligon lehine karar verdi. Bridge, 11 Şubat’ta Montgomery kent cezaevine gittiğinde, Ligon’u karşısında şaşırtan halde sakin buldu.
“Daha güçlü bir “Aman Tanrım” tabiri bekliyordum. Ancak bundan eser yoktu. Drama yaşanmadı.”
Ligon tahminen de son 70 yıldır yaptığını yapmaya devam ediyordu ve kanılarını kendisine saklıyordu.
Tahliyesinin üzerinden geçen bir ayda, cezaevinden çıktığı günü bir derece şaşkınlıkla hatırlıyor:
“Yeniden doğmak üzereydi. Benim için her şey yeniydi. Dışarıda her şey değişmişti. Otomobiller ve yüksek binalar…”
Bugün 83 yaşında olan Ligon’un yeni hayatı için evvelden gelen alışkanlığını hayata geçirmek ve en iyi bildiği şeyi yapmak istiyor:
“Hayatım boyunca yaptığım şeyi yapmaya devam edeceğim. Bana bir paklık işi verilsin. Hademelik…”
Hürriyet
